Godsdienst examen

• Aard van de gewetens ervaringen

  • Concrete voorbeelden
  • Innerlijke onvrede, spijt
  • We doen iets en realiseren dat het niet goed is (rapport)
  • Afkeuring van een handelen van anderen
  • Dronken rijden
  • Innerlijke vrede, gevoel van bevestiging
  • Goed rapport (van jezelf vinden)
  • Bewuste persoonlijke keuze
  • Zelf kiezen wat je drinkt
  • Innerlijk conflict, ernstige twijfel
  • Schoolrichting, abortus
• Functies


  • Oriënterende functie
  • Beslissende functie
  • Evaluerende functie
• Om echt van geweten te kunnen spreken

  • Antwoord op concrete situaties
  • Leiden door belangrijke normen & waarden
  • Vrije verantwoordelijkheid
• Ethiek / moraal


  Nadenken over het juiste handelen
• Waarden


  Abstracte idealen of doelen
• Morele waarde


  Principe waarmee uitgedrukt wordt waaruit 'goed leven' en 'goede maatschappij' bestaan
• Onwaarden


  Zaken die mensen juist niet willen nastreven
• Waarden vaak onbewust, persoonlijk kunnen worden ingevuld
• Ethisch dilemma / waardenconflict


  2 of meerdere waarden nastreeft die niet tegelijk gerealiseerd kunnen worden, zodat je moet kiezen
• 3 soorten samenleving


  • Geen keuze (stabiel)
  • Snel veranderd (instabiel)
  • Gedrag bepaald door traditie
  • Gedrag bepaald door media/leeftijdsgenoten
• 3 soorten waardebeleving


  • Reactie op gedrag door stempel: iets slecht gedaan, blaam krijgen
  • Reactie op gedrag door angst niet populair zijn
• Verschillende ethieken


  • Legalisme: handelen volgens de wetten
  • Penalisme: wet volgen om straf vermijden
  • Hedonisme: doen wat je zin in hebt
  • Hedonisme: geluk is breder dan momentele genot
  • Sociologisme: doet wat iedereen doet
  • Moreel positiviteit: wat de wetenschap zegt is de norm
  • Naturalisme: alles verklaard met natuurwetten
  • Codisme: uitspraken die mensen geloven (kerk)
  • Utilisme: iets nuttig zijn om goed te zijn
• Solidariteitsethiek


  Elkaar helpen + zorgen voor gemeenschap
• Normen


  • Formele normen: schriftelijk vastgesteld (wetten), overtreding gestraft
  • Informele normen: ongeschreven, gedrag dat wordt verwacht van ons, overtreding gestraft door roddel, uitsluiting
• Waarom wetten nodig?


  • Waarden beschermen
  • Chaos vermijden
  • Richting geven
  • Natuurlijk egocentrisme beperken
• Wetten zijn relatief (evalueren zich in de tijd), verschillen door maatschappij en cultuur
• Moet je altijd wetten volgen?

  • Wet voorziet geen concrete situaties, maar enkel regels
  • Mag niet door rood ook al noodgeval
  • Normbesef evalueert, wetten volgen niet altijd even snel
  • Voor wet euthanasie ontdekte, artsen toch gedaan want vinden menselijker, maar is volgens wet strafbaar
  • Sommige wetten komen onethisch over
  • Vroeger mensen weigerden dienstplicht, in gevangenis want vinden dat geweld
• Besluit


  Als je gevoelens botst met de wet, kies eerst voor de wet. Lukt dit niet, kies dan voor je gevoelens
• Oorsprong kwaad


  • Diabolisering
  • Banalisering
  • Ethisering
• 3 Ondeugden


  • Fragmentatie
  • Depersonalisatie
  • Machtswellust
• God nodig om een goed mens te zijn?


  • Nee: er zijn zowel gelovigen als niet-gelovigen die een ethisch leven leiden. Ze kunnen dezelfde waarden nastreven ongeacht geloof
  • Ja: Gelovigen voelen door verbondenheid (God) en voorbeeld Jezus gemotiveerd om verantwoordelijkheid te nemen
  • Waardenhiërarchie: Het geloof dat er een God is, geeft aan in de bijbel om te zorgen voor armen en verdrukten
• 10 geboden


  • Vereer naast mij geen andere Goden
  • Maak geen godenbeelden
  • Misbruik de naam van de heer niet
  • Houd de sabbat in ere
  • Pleeg geen moord
  • Pleeg geen overspel
  • Steel niet
  • Leg over een ander geen vals getuigenis af
  • Zet uw zinnen niet op het huis van een ander
• Exodus


  Boek: Te maken met bevrijding uit de slavernij in Egypte, 10 geboden zijn geen commandments, maar commitments
• Commandements


  Verplichtingen die gevolgd moeten worden krijgt door iemand of iets
• Commitments


  Waarden die je vrijwillig wilt volgen. Je gaat een engagement aan
• Bergrede


  Eerste redevoering die Mattheüs aan Jezus toeschrijft op de berg. Hoogtepunt van waar boodschap verkondigd wordt, maar ook hoogtepunt qua inhoud, Samenvatting boodschap Jezus
• Zaligspreken


  Jezus: Gelukkig kunnen worden op vlak van zijn en niet hebben
• Antithesen


  Tegenstellingen, Jezus wil hierdoor duidelijk maken dat joden hun eigen wetten altijd te weinig hebben begrepen en nooit juist hebben geïnterpreteerd
• Mentaliteitsverandering


  • Bidden - vasten - aalmoezen
  • Anders tegenover dingen
• Joden wetten blijven wel geldig maar moeten

  • Verinnerlijken: Niet alleen de daad telt, maar ook de bedoeling
  • Radicaliseren: De wet groter bekijken, niet alleen letterlijk verstaan
• Ethisch minimum


  Sommige geboden en gebruiken kunnen minimaal geïnterpreteerd worden en nageleefd
• Ethisch maximum


  Jezus motiveert christenen om meer te streven, door veel te doen tonen ze aan dat ze meewerken aan Rijk Gods
• Grensgebied (minimum)


  • Streefgebied (maximum)
  • Niet doden
  • Geen echtbreuk plegen
  • Omgeving liefhebben en vijanden haten
  • Geen kwaad in het hart tegen andere mensen
  • Niet flirten
  • Wees goed voor iedereen zonder onderscheid
• Jezus wil dat mensen actief vertrouwen op God, die in hem gelooft is niet langer verlamd door een overdreven materiële bezorgdheid
• De gulden regel


  Behandel mensen hoe jij wilt behandeld worden
• Moreel ontwikkeling L. Kohlberg

  • Psycholoog (1927-1987)
  • Onderzoek naar moreel denken (goed & fout)
• Premoreel niveau


  • Kind leiden zichzelf door gevoelens van plezier & pijn
• Preconventioneel niveau


  • Fase van beloning en straf (0 tot 3)
  • Fase van lust en onlust (3 tot 6)
• Conventioneel niveau


  • Fase van de goede jongen & lief meisje (6 tot 9)
  • Fase van 'wet & orde'
• Postconventioneel niveau


  • Fase van 'opstellen eigen waardeschaal'
  • Fase van 'Universeel ethisch beginsel'