Aralin 4: Barayti ng Wika

• Ang pagkakaiba ng uri ng lipunan, heograpiya, antas ng edukasyon, okupasyon, edad at kasarian, at uri ng pangkat etniko ay sanhi ng iba’t ibang barayti ng wika
• Mga Barayti ng Wika

  • Dayalek
  • Idyolek
  • Sosyolek
  • Jargon
  • Etnolek
  • Register
  • Ekolek
  • Pidgin
  • Creole
• Dayalek


  Barayti ng wikang ginagamit sa isang pangkat ng mga tao mula sa isang partikular na lugar
• Dayalek


  • “pakiurong nga po ang plato” (Bulacan – hugasan)
  • “pakiurong nga po ang plato” (Maynila – iusog)
• Idyolek


  Pansariling paraan, nakagawiang pamamaraan o istilo sa pagsasalita
• Idyolek


  • Tagalog – Bakit?
  • Batangas – Bakit ga?
  • Bataan – Bakit ah?
  • Idyolek ni Marc Logan – paggamit ng salitang magkakatugma
  • Idyolek ni Mike Enriquez – hindi namin kayo tatantanan
  • Idyolek ni Kris Aquino - Aha!, ha, ha… okey! Darla!
• Sosyolek


  Nakabatay ito sa mga pangkat panlipunan, paniniwala, oportunidad, kasarian, edad at iba pa
• Sosyolek


  • Wika ng mag-aaral – “OMG! Nakatabi ko kanina sa chem class ang crush ko! Tapos nakasabay ko pa siya sa cafeteria!”
  • Wika ng matanda – “Ano ika mo, wala pa ang tatay niyo diyan? Aba at saan na naman napunta ang damuhong iyon? Malilintikan yaon sa akin”
• Iba’t Ibang Uri ng Sosyolek

  • Gay Lingo
  • Coño
  • Jejemon
• Gay Lingo


  Wika ng mga kabilang sa LGBTQ+ or third sex
• Gay Lingo


  • “Wit ko knows!”
  • “Bet ko yung bagong classmate mo.”
  • “Ingat ka. Jiritang jirita si madam today!”
  • “Look at her new bag. Shala talaga ni madam.”
  • “Ang chaka naman ng pinili mo, ‘teh.”
  • “Shugal naman ng fooda. Gutom na ako.”
• Coño


  Baryant ng Taglish o salitang Ingles na hinahalo sa Filipino
• Coño


  • “Like, it’s so init naman!”
  • “Let’s make pasok na to our class!”
  • “Eh as if you want naman also, diba?”
  • “I don’t like to make lakad in the baha nga, no? Eh diba it’s like, so eew, diba?”
  • “My bag is so bigat today, you know”
• Jejemon


  Nakasulat nang may pinaghalo-halong numero, mga simbolo, at may magkasamang malalaki at maliliit na titik
• Jargon


  Tanging bokabularyo ng isang partikular na pangkat ng isang propesyon
• Jargon


  • abogado – exhibit, appeal, complainant
  • guro – lesson plan, class record, Form 138
  • pulisya – code 8, suspect, code 11, wolf pack
  • medical – anti-depressant, rhinitis, idiopathic
  • accounting – debit, credit, asset, audit
• Etnolek


  Barayti ng wika mula sa mga etnolengguwistikong grupo
• Etnolek


  • Vakkul – gamit ng mga Ivatan na pantakip sa ulo sa init man o ulan
  • Bulanon – full moon
  • Kalipay – tuwa o ligaya
  • Shuwa – dalawa
  • Laylaydek Sika – salitang “iniirog kita” ng mga grupo ng Kankanaey ng Mountain Province
  • Palangga – iniirog, sinisinta, minamahal
• Register


  Barayti ng wika kung saan naiaangkop ng isang nagsasalita ang uri ng wikang ginagamit niya sa sitwasyon at sa kausap
• Register


  • Paggamit ng pormal na wika sa simbahan, talumpati, pagpupulong at pagsulat ng aklat pangwika o pampanitikan o pormal na sanaysay
  • Paggamit ng ‘di pormal na wika sa pagsulat ng komiks, talaarawan at liham-pangkaibigan
• Ekolek


  Barayti ng wika na karaniwang nabubuo at sinasalita sa loob ng bahay
• Ekolek


  • Nanay – mom – inay – nanay – mudra – mamshie
  • Tatay – dad – itay – tatay – pudra – pappy
  • Lola – apo – inay – mamu – granny – inang – mommy lola
  • Lolo – ingkong – itay – papu – lo – itang – papa lolo
  • palikuran – banyo o kubeta
  • silid-tulugan o pahingahan – kuwarto
  • pamingganan – lagayan ng plato
• Pidgin


  Bagong wika na bunga ng pag-uusap ng dalawang taong may magkaibang unang wika
• Pidgin


  • Ako kita ganda babae. (Nakakita ako ng magandang babae.)
  • Kayo bili alak akin. (Kayo na ang bumili ng alak para sa akin.)
  • Ako tinda damit maganda. (Ang panindang damit ay maganda.)
  • Ikaw aral mabuti para ikaw kuha taas grado. (Mag-aral ka ng mabuti upang mataas ang iyong grado.)
• Creole


  Wika na unang naging pidgin at kalaunan ay naging likas na wika ng mga batang isinilang sa komunidad ng pidgin
• Creole


  • Mi nombre – Ang pangalan ko
  • Di donde lugar to? – Taga saan ka?
  • Buenas dias – Magandang umaga
  • Buenas tardes – magandang hapon
  • Buenas noches – Magandang gabi