bioleg uned 1.1

• ionau anorganic


  mae ei angen ar organebau i oroesi
• electronau/mwynau


  enw arall am ionau anorganic
• pwysicrwydd electronau a mwynau

  prosesau celloedd ee:cyfangiadau cyhyrau ,cyd drefniant nerfol a cynnal potensial dwr mewn celloedd a gwaed
• macro faetholion / microfaetholion


  mae eu angen mewn crynodiadau bach ac bach iawn
• magnesiwm


  mae yn rhan bwysig o gloroffyl ac yn hanfodol ar gyfer ffotosynthesis ni all planhigion heb magnesiwm yn eu pridd creu cloroffyl felly maer deilen yn felyn ac mewn clorosis.bydd eu twf yn rhwystro achos o diffyg glwcos,mae angen magnesiwm ar mamolion hefyd i dyfu esgyrn
• haearn


  mae yn bresennol mewn haemoglobin syn cludo ocsigen yn nghelloedd coch y gwaed,heb dim digon o haearn gallwch cael anemia
• haemoglobin


  mae yn protein mewn celloedd gwaed coch syn cario ocsigen yn y gwaed ac ogwmpas y corff
• ionau ffosffad


  cael eu defnyddio i wneud niwcleotidau ee:atp maer rhain yn bresennol mewn ffosffolipidau syn bodoli mewn pilenni biolegolmae ffosffad iw gael yn bilen blasmaidd fel rhan o moleciwl ffosffolipid mewn asid niwcleig a atp
• calsiwm


  mae calsiwm fel ffosffad yn gydran adeileddol bwysig yn esgyrn a danned mamolion ac maen un o gydrannau cellfuriau planhigion,gan rhoi cryfder
• anorganic


  mae ionau anorganic yn hanfodol i weithgaredd organebau byw
• atp


  math o asid niwcleig syn iwsho egni i cyhyrau cyfangu a adweithiadau celloedd
• 3 math o asid niwcleig

  atp,dna,rna
• dwr overview


  cyfrwng ar gyfer adweithiau metabloaidd ac yn pwysig ar gyfer celloedd,65-95% o mas planhigion a anifeiliaid
• deupol


  moleciwl polar,pen a wefr positif hydrogen a pen a wefr negatif ocsigen
• moleciwl polar


  lle mae gwefrau wedi eu gwahanu,gellir defnyddio gwefrau bach iawn ee: delta positif a negatif i wahaniaethu a wefrau llawn
• bond hydrogen


  yn gallu ffurfio rhwng y delta positif a negatif mewn atom hydrogen ac gyda moleciwl arall.maer bond yn wan iawn ,ac mae nifer ohonynt syn bressennol mewn dwr syn ei wneud hin anodd ei gwahanu,mae'r bond hefyd yn rhoi ystod o briodweddau ffisolegol
• definition bond hydrogen


  grym atynnol gwan rhwng wefr bositif rannol ar hydrogen a atom hydrogen a wefr negatif rannol ocsigen neu nitrogen
• priodweddau dwr


  mae dwr yn hanfodol ar pob organeb i weld a oes bywyd ar blaned ac mae ei angen i ffurfio bondiau tyfiant
• faint o atomau hydrogen/ocsigen mewn dwr

  2 hydrogen + 1 ocsigen = uno mewn bond cofalent i greu dwr
• moleciwl pegynnol


  dyma beth yw molecylau dwr mae ganddynt wefr drydanol bositif ar un pen a negyddol ar y pen arall.ceir molecylau ei rannu i roi priodwedd arbenig a cyflenwi plisgyn allanol i greu dwr
• enw ar gwasgariad anwastad

  deupol
• pam bod molecylau yn glynnu at ei gilydd


  oherwydd ei natur pegynnol,wefr positif yn atynnu yr un negatif
• cydlyniad


  molecylau dwr yn glynu at ei gilydd gan bod wefr postifi yn atynu negyddol pen ocsigen
• beth syn gwneud bond hydrogen yn wahanol i cofalent ac ionig


  er ei bod yn wan,mae gymaint ohonynt mae digon cryf a sefydlog,ond does dim angen llawer o egni i'w dorri
• beth mae organebau yn cael ei elfenau o

  hydoddiant dyfrllyd ee:dwr
• pam bod dwr yn hydoddydd dda?

  am bod molecylau dwr yn deupolau,mae'n atynnu gronynnau a wefr fel ionau a molecylau ac mae rhain yn hyhdoddi mewn dwr,felly mae'r adwaith yn digwydd.
• sut mae dwr yn cyfrwng cludo


  ee:mae plasma yn cludo sylweddau wedi hydoddi mewn planhigion = dwr yn cludo mwynau yn y sylem a swcros,asidau amino yn y ffolem
• beth mae'r ffaith bod dwr yn metabolyn yn golygu

  gall cael eu defnyddio mewn llawer o adweithiau biocemegol fel adweithydd ee:gyda co2 i greu glwcos mewn ffotosynthesis
• ee:hafaliad lle mae dwr yn hollti moleciwl

  hydrolysis sef maltos dwr = glwcos+glwcos
• adwaith lle mae dwr yn cynyrch


  adwaith cyddwyso ee: glwcos+ffrwctos=swcros+dwr
• tensiwn arwyneb


  maen digwydd pan mae moleciwl yn y haen uchaf yn ffurfio llai o bondiau hydrogen gan bod dim ar ei ben,a felly mae'r bondiau yn gryfach gan fod yr egni bondiau wedi ei ranu gyda llai o fondiau hydrogen,golygai hyn fod haen o molecylau ar yr arwyneb syn creu tensiwn arwyneb,lle mae organebau bychain fel rhiain dwr yn sefyll ar yr arwyneb jeb dorri drwy'r tensiwn arwyneb,
• dim gwefr


  amholar
• gwefr


  polar
• organic


  carbon,hydrogen,ocsigen,nitrogen
• priodwedd atynu


  pan mae cydlyniad o 2 moleciwl yn ffurfio bond hydrogen
• cydlyniad 


  maer atyniad rhwng y molecylau dwr yn golygu y gall dwr cael ei gludo mewn colofnau hir i fyny tiwbiau sylem y coed,drwy broses cydlyniad tyndra,hefyd mae mandyllau stomato i caniatau nwyon i symud i fewn ac allan i fewn y coeden.
• pam bod molecylau dwr yn cael ei dynnu i fyny y goeden


  am bod y planhigyn ei angen i ffotosyntheseiddio a maer dwr yn cludo trwy celloedd/pibellau sylem,bydd molecylau dwr yn atynu at ei gilydd gan ffurfio bondiau hydrogen yn unigol maent yn wan ond gan fod llawer ohonynt maent yn glynu at eei gilydd mewn dellten
• cydlyniad


  molecylau yn cael ei dynnu at ei gilydd mewn dellten i fynd mewn colofnau dwr a cludo fyny'r goeden
• tyniant arwyneb uchel


  cydlyniad rhwng y molecylau dwr ar yr arwyneb syn cynhyrchu hyn ar tymheredd cyffredin dwr sydd ar tyfaint arwyneb uwch
• priodweddau dwr = dwysedd a rhew


  mae dwysedd rhew yn llai na dwysedd dwr hylifol,oherwydd bod bondiau hydrogen yn dal molecylaun bellach oddi wrth ei gilydd nag mae hylif felly mae ia yn arnofio ar dwr,mae ynysydd da ac yn atal rhag colled gwres a ma organebau dan dwr yn goroesi