Ιλιάδα Α' Ραψωδία στ. 54-306

• Η δομή του λόγου του Αχιλλέα (στ 60-68)


  Προσφωνεί τον Αγαμέμνονα με το πατρωνυμικό του (Ατρείδη) δείχνοντας έτσι πως τον τιμά και τον ξεχωρίζει.

  Παρουσιάζει την κρισιμότητα της κατάστασης.

  Κάνει πρόταση να καταφύγουν στη μαντική. Εδώ η αναφορά στις τρεις κατηγορίες ανθρώπων που διαθέτουν μαντικές ικανότητες τονίζει τη σοβαρότητα της κατάστασης.

  Δεν φαίνεται να αμφιβάλλει για το ότι υπαίτιος του λοιμού είναι ο Απόλλωνας

  Προκειμένου να ανακαλύψουν την αιτία του κακού, αναρωτιέται σε ποια προσφορά προς τον Θεό δεν υπήρξαν τυπικοί οι Αχαιοί, ώστε να επανορθώσουν.
• Η σημασία της παρουσίας του μάντη Κάλχα

  Αναγνωρίζεται ως πιο γνωστός μάντης της εποχής, αφού σε κάθε δύσκολη κατάσταση τον καλούσαν για βοήθεια (η βοήθειά του ήταν η αποκάλυψη της αλήθειας).
• Εννιά


  Τυπικός αριθμός που σημαίνει μεγάλη ποσότητα. Εδώ δηλώνει μεγάλη χρονική διάρκεια. Οι τυπικοί ομηρικό αριθμοί είναι συνήθως πολλαπλάσια του 3, πχ 12 μέρες διαρκεί το ταξίδι των θεών στη χώρα των Αιθιόπων, εννιά μέρες κουβαλούν ξύλα για την πυρά του Έκτορα .
• Η Ήρα η Λευκοχέρα


  Η Ήρα και η Αθηνά, εξαιτίας της προσβολής που τους έκανε ο Πάρης με την κρίση του δίνοντας "το μήλον της έριδος" στην Αφροδίτη, θα βρίσκονται σε όλη τη διάρκεια του πολέμου στον πλευρό των Ελλήνων. Το επίθετο λευκοχέρα χρησιμοποιείται για να τονίσει την ομορφιά μιας θεάς ή μιας θνητής.
• Γοργοπόδης


  Παραδοσιακό κοσμητικό επίθετο του Αχιλλέα (πολύ γρήγορος στα πόδια)
• Μάντης, Ιερέας, Ονειροκρίτης

  Οι μάντεις ερμήνευαν γενικά τα σημάδια των θεών, οι ιερείς ήταν υπεύθυνοι για τις τελετουργίες προς τους θεούς αλλά και προφήτευαν μέσω των θυσιών, ενώ οι ονειροκρίτες προφήτευαν με βάση τα όνειρα, τα οποία επίσης έστελναν οι θεοί. Η αναφορά σε όλους αυτούς συγχρόνως δηλώνει με έμφαση την κρισιμότητα της κατάστασης, ώστε να απαιτείται με κάθε μέσο να αποκαλυφθεί η αιτία του κακού.
• Μάντης Κάλχας

  Ο Κάλχας ήταν οιωνοσκόπος (ή ορνεοσκόπος), εξηγούσε δηλαδή το πέταγμα των πουλιών, αλλά και μάντης με την ευρύτερη ένοια. Τη μαντική του ικανότητα την όφειλε στον Απόλλωνα. Αυτός είχε προφητέψει στην Αυλίδα την ανάγκη θυσίας της Ιφιγένειας, γεγονός που υπαινίσσεται ο ποιητής στους στίχους 72 και 107.
• Διίφιλε 


  Επίθετο ανάλογο με το θείος. Αποδίδεται σε πολλούς ήρωες και δηλώνει αυτόν που είναι αγαπητός στον Δία.
• Λαμπρομάτα


  Το επίθετο αποδίδει τη λάμψη των ματιών της όμορφης κόρης.
• Άλυτρη, Ανεξαγόραστη 


  Η Χρυσηίδα θα δοθεί στον πατέρα της χωρίς λύτρα.
• Ποτέ πρόσχαρό τι δεν μου 'πες


  Ο Αγαμέμνονας αποδέχεται απρόθυμα την εξήγηση του Κάλχαντα, γιατί και παλαιότερα οι προφητείες του μάντη ήταν δυσάρεστες για αυτόν.
• Ισόθεος

  Όμοιος με θεό. Το επίθετο προέρχεται από τη μυκηναϊκή ηρωολατρία. Οι ήρωες θεωρούνταν όντα ανάμεσα στους ανθρώπους και τους θεούς.
• Εξασφάλιση των ειδών τροφής


  Σ' έναν μακροχρόνιο πόλεμο, όπως ο Τρωικός, η εξασφάλιση των ειδών διατροφής γίνονταν με ληστρικές εκστρατείες στις γύρω περιοχές. Από αυτές ο στρατός αποκόμιζε παντός είδους λάφυρα και αιχμαλώτους. Τις γυναίκες τις χρησιμοποιούσαν ως δούλες, ενώ τους άντρες συνήθως τους σκότωναν, επειδή η πώλησή τους ήταν δύσκολη όσο δεσμεύονταν από την πολιορκία και δύσκολα μετακινούνταν.
• Θεία Θάλασσα

  Όλα τα στοιχεία της φύσης (ποτάμια, γη, αιθέρας) χαρακτηρίζονται από τον Όμηρο θεία, γιατί είναι ανώτερα από τη φύση του ανθρώπου.
• Μαύρο

  Παραδοσιακό, σταθερό επίθετο των πλοίων, που αποδίδει το χρώμα τους, επειδή τα έβαφαν πιθανόν με πίσσα. Συμβολίζει επίσης κάτι δυσάρεστο.
• Οι Βουληφόροι

  Αυτοί που έπαιρναν μέρος στη συνέλευση των αρίστων και εξέφραζαν την άποψή τους, δηλαδή οι αρχηγοί των αγημάτων.
• Έστρεψε δύο στοχασμούς

  Ο Αχιλλέας είναι για μια στιγμή διχασμένος ταλαντεύεται ανάμεσα σε δυο σκέψεις: να τραβήξει το ξίφος του ή όχι;
• Ουρανόθεν

  Οι θεοί άλλοτε εμφανίζονται από τον Όλυμπο, όπου βρίσκεται η κατοικία τους, και άλλοτε από τον ουρανό. Άλλωστε, οι πιο ψηλές κορφές του Ολύμπου χάνονται μέσα στα σύννεφα, σαν να αγγίζουν τον ουρανό.
• Συμμετοχή του Αχιλλέα

  Ο Αχιλλέας υποστηρίζει ότι δεν συμμετέχει στην εκστρατεία για προσωπικούς λόγους. Όλοι, εξάλλου, έχουν έρθει να βοηθήσουν τον Μενέλαο να εκδικηθεί τους Τρώες για την αρπαγή της Ελένης. Από άλλες πηγές μαθαίνουμε ότι όλοι οι ήρωες όταν ήταν μνηστήρες της Ελένης πριν από τον γάμο της με τον Μενέλαο είχαν ορκιστεί να συμπαρασταθούν στον μέλλοντα γαμπρό αν κάποιος άρπαζε τη νύφη με τη βία. Ο Αχιλλέας όμως δεν ήταν δεμένος ούτε με αυτόν τον όρκο, γιατί δεν υπήρξε μνηστήρας της Ελένης αφού τότε ήταν ποκύ μικρός και εκπαιδευόταν στο Πήλιο από τον Κένταυρο Χείρωνα.
• Φτερωμένα Λόγια

  Τα λόγια χαρακτηρίζονται φτερωμένα, επειδή διασχίζουν γρήγορα τον αέρα σαν πουλιά και κατευθύνονται από τον ομιλητή στον ακροατή.
• Αιγιδοφόρος

  Σταθερό επίθετο του Δία επειδή κρατούσε την αιγίδα δηλαδή την ασπίδα του που πήγαν φτιαγμένη από δέρμα αίγας και φιλοτεχνημένη από τον Ήφαιστο. Όταν ο Δίας την έσειε, προκαλούσε πανικό.
• Γλαυκόφθαλμη

  Μια πρώτη ερμηνεία είναι "αυτή που έχει μάτια γλαύκας, το πτηνό-σύμβολο της θεάς της σοφίας, κατάλοιπο ίσως ενός παλαιότερου ζώομορφισμού. Μια δεύτερη σημασία είναι η "θέα με τα γαλανά (γλαυκά) ματιά. Και στις δύο περιπτώσεις πάντως, αυτό που θέλει να δηλώσει ο ποιητής είναι ότι τα φοβερά μάτια της θεάς άστραφταν, καθώς βρισκόταν σε υπερένταση.
• Αχρείους Κυβερνάς

  Το νόημα της φράσης ολοκληρώνεται στον επόμενο στίχο: Αν δεν ήταν αχρείοι αυτοί που κυβερνάς, θα ξεσηκώνοντας εναντίον σου, ώστε η τωρινή αδικία που διαπράττει να ήταν η τελευταία πράξη σου.
• Λαοφάγος

  Αυτός που ιδιοποέιται τα αγαθά που ανήκουν σε όλο το στράτευμα.
• Του ανθρωποφόνου Έκτορος 


  Ο Έκτορας, ο γιος του Πριάμου και της Εκάβης είναι ο αρχηγός των Τρώων και ο πιο ισχυρός πολέμαρχός τους γι'αυτό χαρακτηρίζεται ανθρωποφόνος ή ανδροφόνος.
• Ο Νέστωρ...λιγυρός ομιλητής

  Ο Νέστορας Ο βασιλιάς της Πύλου, ήταν ο γηραιότερος ήρωας της τρωικλης εκστρατείας. Τώρα είναι η τρίτη γενιά στην οποία βασιλεύει και αν υπολογίσουμε κάθε γενικά από 30 χρόνια πρέπει ήδη να βρισκόταν στην ηλικία των 70-75 χρονών. Επειδή οι λόγοι του ήταν πάντα συμβιβαστικοί και χαρακτηρίζονταν από σοφία, του αποδίδεται από τον ποιητή η ιδιότητα του γλυκολόγου και του λιγυρού, δηλαδή αυτός που είχε καθαρή και διαπεραστική φωνή, όπως κάθε ικανός ρήτορας.
• Παραδείγματα του Νέστωρα

  Ο Νέστορας συνηθίζει να χρησιμοποιεί παραδείγματα ως μέσα πειθούς. Εδώ αναφέρεται στην Κενταυρομαχία, τη μυθική σύγκρουση μεταξύ των Κενταύρων και Λαπείθων. Όταν ο Πειρίθοος γιόρταζε τους γάμους του με την Ιπποδάμεια, κάλεσε στη γιορτή και τους Κενταύρους, οι οποίοι όμως μεθυσμένοι όρμησαν να ατίμασαν τις γυναίκες των Λαπείθων. Έτσι ξέσπασε η Κενταυρομαχία στην οποία νίκησαν τελικά οι Λαπέιθες.
• Στις συμβουλές μου έκλιναν

  Η ουσία του μυθολογικού παραδείγματος του Νέστορα: ακόμα και οι ποιο δυνατοί μαχητές άλλων εποχών υπάκουαν στις συμβουλές του.
• Μεγαλόψυχε 


  Δυνατέ. Το επίθετο μάλλον αναφέρεται στη δύναμη που είχε ο Αγαμέμνονας λόγω του αξιώματός του αρχιστράτηγου, σε αντιδιαστολή προς τη δύναμη της παλικαριάς που αντιπροσωπεύει ο Αχιλλέας.
• Αχιλλέα και η θέση του

  Ο Αχιλλέας ήταν το ακλόνητο προπύργιο των Αχαιών απέναντι στους Τρώες. Αυτό δεν θα αργήσει να φανεί: η αποχώρησή του από τη μάχη θα φέρει ήττες στους Αχαιούς, ενώ η επάνοδός του μετά τον θάνατο του Πάτροκλου θα προκαλέσει τον θάνατο του Έκτορα, γεγονός που θα σημάνει το τέλος της Τροίας.
• Αχιλλέας: εξαιρετική αντίληψη του πολέμου, δεινός πολεμιστής

  Οδυσσέας: εξυπνάδα, ευστροφία

  Αίαντας: σωματοδομή, μυϊκή δύναμη
• Στίχοι 121-188 Σύγκρουση Αχιλλέα και Αγαμέμνονα

  Ο πρώτος από τον στρατό των Αχαιών που αντιδρά στην απαίτηση του Αγαμέμνονα να πάρει το λάφυρο ενός άλλου στρατηγού, είναι ο Αχιλλέας. Τονίζει ότι δεν είναι σωστό να ξαναγίνει μοιρασιά των λαφύρων και έχει εμπιστοσύνη στον Απόλλωνα ότι θα ανταμείψει τον Αγαμέμνονα. Ο Αγαμέμνονας επιμένει να μην μείνει μόνο αυτός χωρίς κάποιο λάφυρο που του αξίζει, θα το πάρει δια της βίας είτε από Αχιλλέα, τον Αίαντα ή του Οδυσσέα.
• Απάντηση του Αχιλλέα στον Αγαμέμνονα

  Ο Αγαμέμνονας απαντά αυτή τη φορά με περισσότερο θυμίζει προς τον Αγαμέμνονα. Σε αυτό το σημείο νιώθει ότι προσβάλλεται η ίδια του η τιμή, καθώς ήταν έτοιμος ερχόμενος στην Τροία, να θυσιάσει την ίδια του τη ζωή για τον Αγαμέμνονα και τον Μενέλαο. Τονίζει πως δεν έχει εχθρικά αισθήματα για τους Τρώες και ήρθε να υπερασπιστεί την τιμή των Ατρειδών και αντί αυτοί να τον δοξάσουν αφήνοντας να κρατήσει το δώρο που κέρδισε με την αξία του, τώρα απειλούν ότι θα του το πάρουν. Έτσι, ανακοινώνει την αναχώρηση του από τη μάχη.
• Η ένοια της τιμής 


  Στην ομηρική κοινωνία, η ένοια της τιμής ήταν απόλυτα συνδεδεμένη με την ανδρεία που έδειχνε ο πολεμιστής στο πεδίο της μάχης. Όσο πιο καταξιωμένος ήταν τόσο θα απολάμβανε τα λάφυρα ως επιβράβευση για το έργο του. Τα λάφυρα (γέρας) δεν συμβόλιζαν μόνο κάτι υλικό, αλλά επιβεβαίωναν την προσπάθεια του ήρωα να πολεμήσει με αυταπάρνηση.
• Προοικονομίες

  1. στίχοι 141-147 επιστροφή της Χρυσηίδας
  2. στίχοι 184-185 αρπαγή της Βρισηίδας
  3. στίχοι 213-214 και στίχοι 240-244 αποκατάσταση του Αχιλλέα και ταπείνωση του Αγαμέμνονα
• Στοιχεία Ομηρικού Πολιτισμού

  • Συνέλευση με δημοκρατική σύνθεση, αλλά περιορισμένες αρμοδιότητες, ύπαρξη ιεραρχίας πρωτοκαθεδρία αρχηγού
  • Η θρησκευτική εξουσία (Κάλχας) συγκρούεται και τελικά επιβάλλεται στην πολιτική (υποχώρηση Αγαμέμνονα) σε μια εποχή που η θρησκευτική πίστη ήταν καθολική και απόλυτη
  • Ιδανικός τύπος γυναίκας την ομηρική εποχή: συνδυασμός ομορφιάς, εξυπνάδας, αξιοσύνης
  • Συντήρηση στρατού: ληστρικές επιδρομές, λάφυρα. Η διανομή της λείες ανάλογη της ιεραρχικής θέσης του καθενός. Τα λάφυρα δεν είχαν μόνο υλική αξία, αλλά αποτελούσαν τιμή-αναγνώριση της αξίας του πολεμιστή.
• Στοιχεία Ομηρικού πολιτισμού 2

  • Ηθικά ελαττώματα: μέθη, αναίδεια, δειλία/έλλειψη θάρρος, φόβος θανάτουζ κερδοσκοπία, ιδιοποίηση ξένων αγαθών
  • Ανθρωπομορφισμός-Επιφάνεια Αθήνας- Θεϊκές Επεμβάσεις- ευθύνη ομηρικών ηρώων.
• Επέμβαση θεάς Αθηνάς

  Στην κορύφωση της όξυνσης (στ. 189-194) ο Αχιλλέας αμφιταλαντέυεται. Στο δίλημμά του, να σκοτώσει εν βρασμώ ψυχής τον Αγαμέμνονα και να σώσει την τιμή του, να φανεί συνεπής στην ηρωική του φύση ή να αυτοκυριαρχηθεί, ο ποιητής επιστρατεύει τη θεϊκή επιφάνεια. Η νίκη του ήρωα πάνω στον εαυτό του είναι σύμφωνη με τη θεϊκή βούληση. Οι θεοί διευκόλυναν τους ανθρώπους να κάνουν αυτό που θα μπορούσαν και μόνοι τους, χωρίς να μειώνουν την ευθύνη τους.
• Τι κάνει ο μάντης για να κερδίσει την αξιοπιστία?

  Ο μάντης προσπαθεί πριν αποκαλύψει την πραγματική αιτία του θυμού του Φοίβου να εξασφαλίσει την εγκυρότητα και την αξιοπιστία των λόγων του. Αναφέρει ότι η μαντική του ικανότητα έχει δοθεί από τον Απόλλωνα. Διαβεβαιώνει ότι γνωρίζει και όσα έχουν συμβεί στο παρελθόν και όσα συμβαίνουν τώρα και θα συμβούν στο μέλλον. Τονίζει ότι όσα θα αναφέρει θα τα παρουσιάσει καλοπροαίερετα και με διάθεση να βοηθήσει.
• Κάλχας και διαβεβαίωση του Αχιλλέα

  Ζητάει τη βοήθεια του Αχιλλέα. Προσπαθεί να εξασφαλίσει την προστασία του από τον θυμό του Αγαμέμνονα, ο οποίος σίγουρα θα οριστεί, αφού ακούσει ότι εκείνος είναι υπεύθυνος για τον θάνατο πολλών Αχαιών.