starożytność

• Co wzbudza katharsis?

  Według Arystotelesa celem sztuki jest wzbudzenie silnych emocji np. litości, współczucia, trwogi - wzruszenie tragicznym losem bohaterów, aby kiedy te emocje opadną widz mógł oczyścić umysł. Widz musi czuć też trwogę przed wyrokami boskimi.
• Bogowie są antropomorfizowani - mają cechy, zalety i wady ludzkie, ale są też ideałem kalokagatii - są piękni wewnętrznie i zewnętrznie.
• starożytność trwa od wynalezienia pisma przez Sumerów w 3500r. pne do upadku cesarstwa rzymskiego w 476 roku ne.
• Antyczny ideał piękna

  sztuka antyku dąży do ukazania piękna, które osiąga się dzięki właściwym proporcjom, harmonii, ładu, symetrii, równowagi, umiaru, braku starości i cierpienia oraz zasadzie mimesis, czy naśladowanie natury - przedstawianie świata prawdziwego, opartego na prawdopodobieństwu.
• Konflikt tragiczny to konflikt dwóch racji, które zazwyczaj są równorzędne. Kończy się porażką obu stron oraz walką z losem człowieka skazanego na porażkę.

  Przykłady: Antygona i Kreon, Kreon i Hajmon
• Cechy eposu homeryckiego: zaczyna się inwokacją, czyli rozbudowaną apostrofą do instancji wyższej.
• Dwutorowość akcji w eposie homeryckim polega na tym, że świat boski ma wpływ na świat ludzki.
• Bohaterowie eposu homeryckiego pochodzą z elity, a akcja rozgrywa się na tle ważnych historycznych wydarzeń.
• Epos homerycki jest pisany heksametrem.
• Zasada decorum w eposie homeryckim głosi, że gatunki wysokie mówią o poważnych tematach i są pisane wysokim stylem, a gatunki niskie analogicznie.
• Styl homerycki charakteryzuje się epitetami stałymi (Achilles szybkonogi, Zeus gromowładny) i porównaniami homeryckimi (rozbudowane porównania bohaterów zazwyczaj do świata przyrody).
• Epos homerycki zawiera liczne opisy funkcji retardacyjnej, czyli wstrzymania akcji żeby pobudzić ciekawość odbiorcy.
• Racje Antygony:

  • każdemu należy się pochówek
  • nie traktuje Polinejksa jako zdrajcy, widzi go jak brata
  • nie chce narazić się na gniew bogów
  • jest gotowa umrzeć za swoje przekonania
• Racje Kreona:

  • zdrajcy nie należy się pogrzeb
  • ukaranie zdrajcy jako przykład dla innych obywateli, aby nikt już nie dopuścił się zdrady
  • chce umocnić swoją władzę, zaprowadzić porządek po wielkiej wojnie domowej, pokazać, że umie zapanować nad swoją rodziną
• Funkcja chóru w tragedii antycznej:

  • rozwija możliwości narracji
  • otwiera dramat na różne idee
  • potęguje lub uspokaja napięcie
  • tragedia nabiera charakteru ponadindywidualnego
  • akcentuje wspólnotowość i uniwersalność działań
• Funkcja chóru w Antygonie:

  • jest świadkiem wydarzeń
  • komentuje akcję
  • pokazuje stanowisko autora
• Antygona jako symbol walki:

  • sprzeciwia się władzy
  • jest wierna swoim wartościom i swojemu sumieniu
  • jest strażniczką swojego honoru
  • jest gotowa umrzeć dla pewnych wartości, za swoje przekonania
  • dąży do sprawiedliwości, prawdy, lojalności wobec rodziny i posłuszeństwa nakazom boskim
  • symbol odwagi w trudnych wyborach, jest odpowiedzialna za swoje dycyzje
• Prometeizm to jednostkowe poświęcenie się dla dobra większości. Bohater prometejski zazwyczaj ponosi karę i cierpi w samotności.
• Stoicyzm to szkoła Zenona z Kition (ok. 335r. pne. w Atenach)

  • szczęście jest kojarzone z cnotą, czyli zespołem cech warunkujących szlachetnego człowieka - postępuje moralnie, kieruje się rozumem
  • mądrość kojarzona ze szczęściem
  • życiem kieruje los i przypadek, dlatego należy zachować dystans do wszystkiego, bo to co ma się zdarzyć i tak się stanie
  • nie należy popadać w skrajne emocje - najważniejsza jest równowaga
• Horacjański ideał życia:

  • połączenie epikureizmu i stoicyzmu
  • wykonywanie codziennych czynności - "klaruj swoje wina"
  • korzystanie z życia - carpe diem, chwytaj dzień
  • nie myślenie o śmierci w sposób przygnębiający, bo to jest naturalny elemet życia
  • zachowanie równowagi duchowej
  • niepopadanie w skrajności, szukanie złotego środka
  • umiar w korzystaniu z dóbr materialnych
• Literatura:

  • epika: Homer, Hezjod, Ezop, Wergiliusz
  • liryka: Tyrtajos, Simonides, Safona, Anakreont, Wergiliusz, Horacy, Owidiusz
  • dramat: Sofokles, Eurypides, Ajschylos - tragedie, Arystofanes - komedie
• Rzeźba:

  • Fidiasz - rzeźby monumentalne ("Meduza Rondanini")
  • Myron - rzeźba realistyczna, dynamiczna, perfekcyjna technicznie ("Dyskobol")
  • Poliklet - proporcje ludzkiego ciała ("Doryforos")
• Architektura:

  • Fidiasz
• Malarstwo ceramiczne:

  • Exekias
• Malarstwo ścienne:

  • Apollodoros
• Teatr:

  • Eurypides
  • Tespis (pierwszy aktor)
  • Ajchylos (drugi aktor)
  • Sofokles (trzeci aktor)
• co wywołuje w utworze katharsis?

  • realistyczne emocje postaci budują empatię i wywołują katharsis
  • przedstawienie tragedii prowadzi do silnych emocji i oczyszczenia przez katharsis
  • trudne wybory skłaniają do refleksji, prowokując oczyszczenie emocji
  • nieoczekiwane zwroty akcji wzmacniają emocje, wywołując katharsis
  • momenty, w których postacie osiągają mądrość, wybaczenie czy zrozumienie, przyczyniają się do oczyszczenia widza
• Małżeństwa 

  1. Uranus i Gaja  
  2. Kronos i Rea  
  3. Zeus i Hera
  4. Hades i Persefona  
  5. Posejdon i Amfitryta  
  6. Hefajstos i Afrodyta  
  7. Ariadna i Dionizos  
  8. Tezeusz i Fedra  
  9. Orfeusz i Eurydyka 
  10. Perseusz i Andromeda  
  11. Eos i Titonosa  
  12. Menelaos i Helena  
  13. Priam i Hekabe  
  14. Hektor i Andromach 
  15. Odyseusz i Penelopa 
  16. Lajos i Jokasta  
  17. Edyp i Jokasta 
  18. Kreon i Eurydyka 
• Epikureizm - szkoła Epikura ok. 341 r. pne. w Atenach

  • szczęście jest dobrem subiektywnym, brakiem cierpienia
  • rozum to władza poznawcza
  • szczęście osiąga się przez kierowanie rozumem
  • człowiek powinien dążyć do szczęścia, korzystać z życia
  • aby być szczęśliwym trzeba unikać cierpienia oraz stosować cztery zasady: pozbyć się lęku przed bogami, nie bać się śmierci, nie bać się bólu, nie bać się niemożności osiągnięcia szczęścia