Selempas Tamadun Indus berakhir, berlaku perubahan dalam perkembangan Tamadun India.
Pusat Tamadun Indus beralih ke Lembah Ganges
Perubahan ini merupakan tahap kedua dalam Tamadun India dan menjadi asas penting kepada perkembangan dalam tamadun tersebut.
Perkembangan yang berlaku di sekitar Lembah Ganges membawa kepada kemunculan kerajaan-kerajaan kecil yang dikenali sebagai Janapada.
Kerajaan-kerajaan Janapada kemudian membentuk kewujudan kerajaan yang lebih besar yang dikenali sebagai Mahajanapada.
Magadha yang terletak di timur laut India muncul sebagai kuasa penting yang berjaya menguasai kerajaan lain di India, antara tahun 540 hingga 490SM
Kemunculan Magadha memainkan peranan penting dalam tahap perubahan sistem politik di India melalui perluasan kuasa dan menjadi asas kepada kewujudan kerajaan-kerajaan lain seperti Dinasti Nanda, Maurya dan Gupta.
Dinasti Nanda, Maurya dan Gupta berjaya menonjolkan kehebatan memperluaskan kuasa sehingga membentuk kerajaan dan empayar yang luas.
Faktor-faktor perluasan kuasa dalam Tamadun India
kewangan
kekuatan ketenteraan
dasar pemerintahan
diplomasi keagamaan
sumber manusia
Kewangan
Setiap perluasan kuasa perlu mendapat pembiayaan secukupnya daripada perbendaharaan kerajaan tanpa kewangan yang kukuh, usaha ini menghadapi kesukaran.
Kekuatan ketenteraan
Sesebuah kerajaan perlu mempunyai pasukan tentera yang kuat. Pasukan tentera juga digunakan untuk mempertahankan negara daripada serangan musuh.
Dasar pemerintahan
Pemerintahan yang diketuai oleh raja menentukan dasar perluasan kuasa sesuatu kerajaan
Diplomasi keagamaan
Pemerintah yang bijak tidak hanya bergantung pada aspek ketenteraan semata-mata. Aspek keagamaan dan kemanusiaan turut berperanan dalam memperluaskan kuasa dan pengaruh kerajaan.
Sumber manusia
SUmber manusia yang cukup, menjamin sesebuah kerajaan ditadbir dengan baik dan berkesan.
Bentuk perluasan kuasa
Fizikal
perluasan fizikal bermakna perluasan kuasa yang dilakukan oleh sesebuah kerajaan dengan menguasai wilayah-wilayah lain
Dalam Tamadun India, perluasan fizikal dapat disaksikan dalam perkembangan Dinasti Nanda, Dinasti Maurya dan Dinasti Gupta
Dinasti Nanda
perluasan kuasa dilakukan dengan kekuatan ketenteraan
pasukan tentera zaman ini mempunyai 20000 kavalri, 200000 infantri dan 3000 tentera bergajah
Dinasti Maurya (Fizikal)
kekuatan ketenteraan juga menjadi asas perluasan kuasa Zaman Dinasti Maurya, terutamanya ketika Zaman Chandragupta Maurya dan Asoka
Usaha perluasan kuasa pada Zaman Chandragupta Maurya sangat bergantung pada kekuataan ketenteraannya dengan memiliki 9000 tentera bergajah, 30000 kavalri dan 600000 infantri.
Dinasti Maurya (Fizikal)
Setelah memegang kuasa, Asoka berusaha menguasai kawasan-kawasan yang belum lagi ditakluki di bawah kekuasaan Maurya. Antara kawasan yang masih belum dikuasai termasuklah Kalinga
Kalinga berjaya dikuasai, namun jumlah nyawa yang terkorban begitu besar
Keadaan ini telah memberi kesedaran kepada Asoka
Pemerintahannya berubah menjadi lebih toleran dan bertanggungjawab.
Dinasti Gupta
perluasan kuasa pada zaman Gupta diterajui oleh Chandargupta I yang memerintah antara tahun 320M hingga 335M
Pataliputra turut dijadikan pusat pemerintahan dinasti ini
Chandragupta I telah menjadikan ketenteraan sebagai kaedah untuk memperluas kuasa hingga mampu menguasai kawasan yang luas menganjur dari Punjab hingga Bengal
Keagamaan
merupakan kaedah merentas sempadan
penekanan kepada aspek keagamaan membolehkan nama Dinasti Maurya terutamanya Zaman Asoka begitu dikenali di serata dunia.
Setelah perang Kalinga, Asoka menghentikan usaha perluasan secara fizikal dan mengumpulkan kepada pengembangan agama Buddha.
Untuk mengukuhkan pembinaan negara, peraturan dan undang-undang yang ditetapkan dalam pemerintahannya, Asoka telah diukir pada tiang batu yang diletakkan di kawasan strategik, yang dikenali sebagai tiang Asoka.
Di bawah naungan Asoka, misi pengembangan agama Buddha telah giat dilakukan.
Misi penyebaran agama Buddha ke Sri Lanka diketuai oleh Mahendra, sementara ke Asia Tenggara oleh Sona dan Uttara.
Misi tersebut telah dihantar ke Tibet, Nepal, Alexandria, Antioch, Bactria dan Burma.
Dinasti Gupta
ketika Zaman Gupta pula penekanan diberikan kepada agama Hindu hingga agama ini mengalami perkembangan yang sangat pesat.
Pemerintahan Gupta menekankan hal-hal berkaitan kebudayaan, kesusasteraan, seni bina, perdagangan dan pemerintahan berasaskan kepada Agama Hindu
Dinasti Gupta
Raja Samudragupta (335M hingga 376M) meminati puisi-puisi berbentuk keagamaan hingga menyebabkan beliau dikenali sebagai Kaviraja iaitu raja penyair
Penekanan kepada agama Hindu dalam dinasti ini membolehkan Zaman Gupta dikenali sebagai zaman keemasan dalam Agama Hindu.