Bodem

• bodem: bovenste gedeelte van aardkorst waarin planten wortelen en waarin geologisch uitgangsmateriaal (moedermateriaal) fysisch, chemisch en antropogeen veranderd
• vaste fase: minerale delen en organische stoffen

  • veel organisch stof, weinig minerale gronden
• vloeibare fase: water met opgeloste zouten en organischt stoffen

  • hoge porositeit door bodemdieren en aggregaten
• gasfase: gassen die in de bodem zitten
• porositeit: volumefractie van porien in de bodem waar lucht en water in kan zitten
• aggregaten: dichte clusters van vaste delen met daartussen relatief veel ruimte
• primaire mineralen: mineralen die afkomstig zijn uit het geologisch bepaalde uitgangsgesteente van bodem
• secundaire mineralen: in de bodem gevormde mineralen ontstaan ddoor verwering van primaire mineralen
• minerale bodem: bodem met relatief veel mineralen
• residuaire bodem: bestaat uit secundaire mineralen en (geerfde) primaire mineralen afkomstig van ter plekke verweerd gesteente
• bodemtextuur: korrelgrootteverdeling van minerale deeltjes

  • grind: > 2mm
  • zand: 0.05-2mm
  • silt: 0.002-0.05mm
  • klei: <0.002mm
• textuurklassen: bepaald door massaverhoudingen van verschillende bodemdeeltjes
• textuurdriehoek: gebruikt om textuurklasse te vinden
• bodem wordt bepaald door bodemvormende factoren
• bodemvormendefactoren: moedermateriaal, heersend klimaat, topografische ligging, aanwezige planten en dieren, en tijd
• bodemhorizonten: horizontale lagen onder bodemoppervlak die bepaalde mineralogische, fysische en chemische eigenschappen hebben die verschillen van moedermateriaal
• bodemprofiel: aantal bodemhorizonten boven elkaar die ontstaan door langdurig gelijke externe omstandigheden
• geogenese: geologische processen in bodem
• pedogenese: bodemvormende processen in bodem
• verwering: afbraak van gesteente die aan of nabij het aardoppervlak voorkomen
• fysische verwering: verkruimelt gesteente maar verandert mineralogie niet

  • oppervlaktevergroting zorgt voor versterking van chemische verwering
• fysische verwering gevolg van

  • drukontlasting
  • sterke temperatuurfluctuaties
  • kryoturbatie
  • plantenwortels
  • kristalgroei
• chemische verwering: door oplossing in water en chemische inwerking van water, zuren en zuurstof verandert chemische samenstelling van primaire mineralen in secundaire mineralen
• intensiteit van chemische verwering neemt toe bij

  • groter contactoppervlak
  • grotere vochtigheid
  • hogere temperaturen
  • lagere pH
• verschillende soorten chemische verwering

  • oplossing in water
  • inwerking van zuren
  • oxidatie
• humuslaag: donkergekleurde laag met verteerde organische resten
• humus ontstaat door bodemdieren en schimmels die organisch materiaal afbreken
• mineralisatie: omzetten van organische stoffen in anorganische stoffen
• hoeveelheid humus hangt af van bodemkundige, klimatologische en landbouwkundige omstandigheden
• humusvormen

  • mor: dikke strooisellaag van > 5 cm, slecht verteerd organisch materiaal
  • moder: dunnere strooisellaag van 2-5 cm met veel bolvormige en trosvormige humus door niet-grond etende bodemdieren
  • mull: veel gravende bodemdiertjes zorgen voor innige vermenging van humus met minerale deeltjes door grond etende bodemdieren
  • amorfe: onherkenbare plantenresten met veel organische zuren dankzij schimmels
• bodemstructuur: manier waarop bodemdeeltjes zich in aggregaten hebben verenigd en de manier waarop de aggregaten in de ruimte zijn gerangschikt
• bodem met pedale structuur bevat veel aggregaten met daarin kleine porien en daartussen grote porien
• bodem met apedale structuur bevat alleen kleine porien
• ideale bodem is een PHDP: permanent, heterogeen, doorlopend porienstelsel
• aggregaten

  • granulairen en kruimels
  • afgerond blokkig
  • scherphoekig blokkig
  • platig
  • scherphoekig prisma
• bodemstructuur is resultante van structuuropbouw en structuurverval
• structuuropbouw: processen die het aaneenkitten van elementaire bestanddelen of ontstaan van breukvlakken aggregaten bevorderen
• klei: grote blokkige of prismatische structuurelementen
• bodemdieren zorgen voor biologische homogenisatie: vermengen bodemdeeltjes
• structuurstabiliteit heeft betrekking op inwendige (weerstands)krachten die gevormde aggregaten en porien in stand houden