Lecture 1

• Ang salitang Tagalog na “Panitikan” ay galing sa unlaping PANG- (na nagiging PAN –kapag ang kasunod na ugat ay nagsisimula sa d, l, r ,s ,t )
• Iba’t ibang mga manunulat at mga dalubahasang Pilipino ang nagbigay ngkahulugan sa panitikan ayon sa kanilang pananaw bilang mamamayan ng Pilipinas.

  1. Jose Arrogante
  2. Zues Salazar
  3. Patrocinio V. Villafuerte
• Isang talaan ngbuhay ang panitikan kung saan nagsisiwalatang isang tao ng mga bagay na kaugnay ngnapupuna niyang kulay ng buhay at buhay sakanyang daigdig na kinabibilangan. Ginagawaito ng isang tao sa pamamagitan ng malikhainpamamaraan.

  Arrogante (1983)
• Ang panitikan bilang isang lakas nanagpapagalaw sa lipunan. Dinagdag pa niyang isa itong kasangkapangmakapangyarihan na maaaring magpalaya sa isang ideyang nagpupumiglasupang makawala. Para sa kanya, isa rin itong kakaibang karanasang pantaongnatatangi sa sangkatauhan.

  Salazar (1995)
• Ayon kay Hon. Azarias, ito ay pagpapahayag ngdamdamin ng tao hinggil sa mga bagay- bagaysa daigdig, sa pamumuhay, sa lipunan atpamahalaan at sa kaugnayan ng kaluluwa saBathalang lumikha
• Ayon naman kay Webster, sa kaniyang pinakabuodna pakahulugan, “anumang bagay raw nanaisatitik, basta may kaugnayan sa pag-iisip atdamdamin ng tao, maging ito’y totoo, kathang-isip o bungang-tulog lamang ay maaaringtawaging panitikan”.
• Ayon naman kay Maria Ramos, “Ang panitikan ay kasaysayan ng kaluluwa ng mga mamamayan. Sa panitikan nasasalamin ang mga layunin, damdamin, panaginip, pag-asa, hinaing, atguniguni ng mga mamamayan na nasusulat at binabanggit sa maganda, makulay, makahulugan, matalinghaga at masining namga pahayag.” Ang panitikan ay nagbubunsod sa pagkilos ng mga mamamayan sa kanilang pagkamakabayan o nasyonalismo. Ito ang lakas na nagbubuklod ng kanilang damdamin, nagdidilat ng kanilang mga mata sa katwiran at katarungan.
• Hinahaplos nito ang mga sensorya ng tao:

  • Pantanaw
  • Pandinig
  • Pang-Amoy
  • Panlasa
  • Pandama
• Noong 2000, binigyang katangian ito ni Villafuerte bilang isang buhay ngunit payak na salitang dumadaloy sa katawan ng tao. May búhay ang panitikan sapagkat may sarili itong pintig at dugong mainit na dumadaloy sa mga arteryo atbena ng bawat nilalang at ng isang buong lipunan. Sa kasong ito, sa mga Pilipino at sa kanilang lipunang ginagalawan.
• Sa kasalukuyan, madali at magaang ang pamamaraan ng pagkalat at pagpapamudmod ng panitikan sa Pilipinas. Dahil ito sa makabagong mga kaunlaran sa larangan ng teknolohiya.
• Dahil sa internet, naging maginhawa at madali ang pagkuha ng impormasyong pampanitikan. Isa nang instrumento ito para sa mga mambabasang Pilipinong may pagpapahalaga at pagmamalaki sa kanilang pinagmulan, kasaysayan, atkalinangan o kultura.
• Dahil ito sa makabagong mga kaunlaran sa larangan ng teknolohiya. Bukod sa mga nasusulat na salita sa mga aklat, radyo, at telebisyon, kumakalat din ang panitikan sa pamamagitan ng mga kagamitang elektronika, katulad ng grabador ng tinig at tunog (tape recorder), diskong kompakto (compact disk), plaka, mga tape ng VHS, at mga kompyuter.
• KAHALAGAHAN NG PAG-AARAL SA PANITIKANG PILIPINO

  1. Mabatid ang kaugalian,tradisyon at kultura.
  2. Maipagmalaki ang manunulat na Pilipino.
  3. Mabatid ang mga akdang Pilipino.
  4. Mabatid ang sariling kahusayan, kapintasan at kahinaan.
  5. Tuklasin ang kakayahan at pagkakakilanlan.
  6. Makilala at madama ang pagiging Pilipino.
  7. Maipakita ang pagmamahal sa panitikan.
• MGA URI NG PANITIKAN

  • Piksyon
  • Di-Piksyon
• Mula sa Latin na ‘’fictum’’ na nangangahulugan na ‘’nilikha’’. Ginagamit ng mga manunulat ang kanilang imahinasyon para sa pagsulat ng mgaakdang bungang-isip lamang.

  Piksyon
• Isang paglalahad, pagsasalaysay o kinatawan ngisang paksang may-akda bilang katotohanan. Pinipilit ng mga manunulat namaging tumpak sa mga detalye ng mga pangyayari.

  Di-Piksyon
• Ayon sa paghahalin, ipinapakita rito ang paraan ng pagsasalin nito opagpapamana nito sa sumusunod na lahi.
• Noong una o matandang panahon ang paglilipat ay sa pamamagitan ng dila o bibig. Kung tawagin ang paraang ito ay pasalindila. Ibig sabihin, ibinubukambibig lamang ito noon nang paulit ulit hanggang sa matanim sa isip o mamemorya. Nangyari ito dahil ang mga ninuno noon ay hindi pa maalam sa sistemang ng pagsulat kaya puro sa pagbigkas lamang dinaraan ang lahat.
• ATLONG KABAHAGING URI ANG PARAAN NG PAG-UURI NG PANITIKANAYON SA PAGHAHALIN

  1. Pasandila
  2. Pasalinsulat
  3. Pansalintroniko
• Ay ang paraan ng paglilipat ng panitikan mula sa dila at bibig ng tao. Noong hindi pa marunong magsulat ang mga ninuno ng mga makabagong Pilipino, binibigkas lamang nila ang mga tula, awit, nobela, epiko, at iba pa. Kalimitang nagtitipun-tipon ang sinaunang mga Pilipino upang pakinggan ang mga salaysayin, paglalahad o pamamayag na ito. Paulit-ulit nilang pinakikinggan ang mga ito upang matanim sa kanilang isipan. Sa ganitong palagiang pakikinig at pagbigkas ng panitikan, nagawa nilang maisalin ang mga ito papunta sa susunod na salinlahi o henerasyon ng mga Pilipino.

  Pasalindila
• Ito’y isinatitik, isinulat, inukit, o iginuhit ng mga ninuno ng pangkasalukuyang panahong mga Pilipino ang kanilang panitikan. Naganap ito noong matutunan nila ang sinaunang abakada o alpabeto, kabilang na ang mas naunang baybayin at mga katulad nito.

  Pasalinsulat
• Ito’y pagsasalin ng panitikan sa pamamagitan ng mga kagamitang elektroniko na dulot ng teknolohiyang elektronika. Ilan sa mga halimbawa nito ang paggamit ng mga diskong kompakto, plaka, rekorder (tulad ng tape recorder at ng VHS), mga aklat na elektroniko (hindi na binubuklat dahil hindi na yari sa papel, bagkus ay nasa mga elektronikong anyo na), at ang kompyuter.

  Pansalintroniko
• TATLONG KABAHAGING URI ANG PARAAN NG PAG-UURING PANITIKAN AYON SA ANYO

  1. Patula
  2. Patuluyan
  3. Patanghal
• (TATLONG KABAHAGING URI ANG PARAAN NG PAG-UURI

  NG PANITIKAN AYON SA ANYO)

  Ito kung saknungan na ang bawat taludturan ay maaaring may bilang o sukat ang mga pantig at may magkakasintunog o magkakatugmang pantig sa hulihan. Subalit mayroon din namang mga panitikang patulang tinatawag na Malaya sapagkat walang bilang, sukat, tugmaan, at pagkakasintunugan ng mga pantig ng taludtod.

  Patula
• APAT NA URI NG ANYONG PATULA

  1. Tulang Pasalaysay
  2. Tulang Paawit/Liriko/Pandamdamin
  3. Tulang Pandulaan
  4. Tulang Patnigan
• naglalarawan ng mga tagpo at pangyayaring mahahalaga sa buhay ng tao o mga pangyayari o kuwento sa anyong patula.

  Tulang Pasalaysay
• Ay uri ng panitikang tumatalakay sa kabayanihan at pakikitunggali ng isang tao o mga tao laban sa kaaway. Karaniwang nagtataglay ng kagila-gilas o di-kapani-paniwalang pangyayari.

  Epiko
• Isang tulang romansa (metrical romance) na may sukat na labindalawang pantig bawat taludtod na kalimitang ang pangunahing paksa ay tungkol sa pag-ibig, bayani, mandirigma at larawan ng buhay.

  Awit
• Isang tulang pasalaysay na may sukat na walong pantig sa loob ng isang taludtod, nagtataglay ng mga paksang kababalaghan, malaalamat na karamiha’y hiram at halaw sa paksang Europeo na dala rito ng mga Espanyol.

  Korido
• Ito ay isang awit na isinasaliw noon sa isang sayaw, ngunit nang kalaauna’y nakilala bilang tulang kasaysayan na may wawaluhin o aaniming antig sa isang paraang payak at tapatan.

  Balad
• Ito’y karaniwang pinapaksa ay pag-ibig, pagkamakaban, paghanga at kagandahan, sa kagandahan at kahiwagaan ng kalikasan at buhay at lahat ng mga pumupukaw sa damdamin.

  Tulang Paawit/ Liriko/ Pandamdamin
• Ang oral na pagpapahayag ng damdamin ng mga katutubo.

  May iba’t ibang uri ito batay sa iba’t ibang okasyong pinaggagamitan ng mga ito. May mga para sa pagpapatulog ng mga sanggol na tinatawag na oyayi, may sa pamamangka na kilala sa tawag na soliranin o talindaw, may diona o awiting pangkasal, may kumintang o awit pandigma, may kundiman o awit ng pag-ibig at iba pa.

  Awiting-bayan
• Ito’y nagtataglay itu ng mga aral sa buhay, karaniwang may labing apat (14) na taludtod; ang nilalaman ay tungkol sa damdamin at kaisipan at may malinaw na kabatiran sa likas na tao.

  (Dalitwari)

  Soneto
• Ito ay tula may kinalaman sa guniguni tungkol sa kamatayan.

  (Dalit lumbay)

  Elehiya
• Ito’y tumutukoy sa pagsamba sa iba’t ibang santo’t santa ang pinagdadalitaan. May dalit kay Maria na naging kaugalian na sa mga lalawigan ng Bulacan, Nueva Ecija, Rizal, Laguna, Cavite, Quezon, Marinduque at Mindoro. GInaganap ito tuwing Mayo. Nag-aalay ng mga bulaklak ang mga bata hanggang dinadalit ang pagpuri sa Mahal na Birhen. Sa mga lalawigang nabanggit, nasasaulo na ng mga bata ang isasagot sa mga namumuno.

  (Dalit Samba)

  Dalit
• sa bukid Inilalarawan ang tunay na buhay ng isang tao.

  (Dalitbukid)

  Pastoral
• Ito ay pumupuri o dedikado samga pambihirang nagawa ng isang tao o grupo ng mga tao. Kung saan ay kinuha ang interes ng makata, masigla ang nilalaman at walang katiyakan ang bilang nga bawat taludtod.

  (Dalit puri)

  Oda
• Ang bersong ginagamit sa pagtatanghal sa halip na sa tuwirang pagsasalita.

  Tulang Pandulaan
• Dulang patalata (karaniwang binubuo ng octosyllabic o dodecasyllabic na quatrain) gumagamit ng nakaugaliang marcha para sa pagpasok at pag-alis sa entablado, batalla o labanan na may koreograpiya, at magia o mga mahihiwagang epekto sa palabas. 2-3 araw ipinapagdiwang ang pyesta ng patron ng baryo, nagmula sa comedia ng Espanyol ika-16 na siglo. Unang lumabas sa Latin at Espanyol sa Cebu noong 1598.

  Komedya
• Ang dulang ang tema’y mabigat o nakakasama ng loob, nakaiiyak, nakakalunos ang mga tauhan, karaniwang nasasadlak sa kamalasan, kabiguan, kawalan at maging sa kamatayan kaya nagwawakas na malungkot.

  Trahedya