KOMPAN #1

• Varayti ng wika


  ay naaayon din sa antas nito o lebel, kaya mayroong wikang pambansa, lalawiganin, kolokyal, o karaniwan at wikang slang o balbal
• Creole


  Unang naging pidgin hanggang sa naging likas na wika
• Pidgin


  Nakabuo ng ibang paraan ng paggamit ng wika
• Idyolek


  Barayti na may kaugnayan sa personal na kakayahan ng tao na gumamit ng wika - Indibidwal na paggamit ng tao ng isang wika - Pinakaliberal na wika
• Sosyolek


  Barayti ng wikang ginagamit ng mga tao na nabibilang sa partikular na grupo o pangkat - Maaaring ang pagkakaiba ay nakaugat sa pagkakaiba ng interes, seks, o pangkat na kinabibilangan
• Register (okupasyonal, propesyon)


  Varyasyon batay sa gamit - pagbabago sa gamit ng wika batay sa kung sino, paano, at ano ang pinag-uusapan - jargon (termino na teknikal na angkop lamang sa propesyon)
• Dialekto (wikain, lalawiganin, rehiyonal)


  Naiibang wikang binibigkas ng mga kasapi sa isang tangiang magkauri at magkawikang pamayanan - magkawikang payamanan - iba sa punto at tono
• Wika


  Itinuturing na mas malaki kasysa sa dialekto, mas kilala, prestihiyoso at istandard
• 1) Heograpiko 2) Sosyal


  Dalawang dimensyon ng baryabilidad ng wika
• Banyagang wika


  ex: Espanyol, Mandarin, hindi matatas o bihasa
• Pangalawang wika


  ex: Fil/Eng, natutuhan sa eskwelahan
• Unang wika


  ex: Ilocano, wika ng tahanan - matatas o bihasa sa paggamit nito
• Wikang Panturo - Filipino, Ingles, at Katutubo/Unang Wika


  Wikang ginagamit ng guro bilang daluyan ng pagtuturo - Mother tongue based multilingual education
• Wikang Opisyal - Filipino at Ingles


  Wikang ginagamit ng mga tao sa komunikasyon at transaksyon at sa Gobyerno
• Wikang Pambansa - Filipino


  Ang wikang ito ang magbubuklod sa atin bilang mamamayan ng bansang Pilipinas - simbolo ng identidad
• Masasabing ang mga teoryang nabuo hinggil sa wika ay hango sa: Pananampalataya

  Teoryang biblikal
• Masasabing ang mga teoryang nabuo hinggil sa wika ay hango sa: Kilos at gawi ng tao

  Teoryang yum-yum, yo-he-ho, pooh-pooh, ta-ra-ra-boom-de-ay, sing-song
• Masasabing ang mga teoryang nabuo hinggil sa wika ay hango sa: Mga bagay sa kapaligiran

  Teoryang ding-dong (Max Muller), Teoryang bow-wow
• Samakatuwid, ang wika ay behikulo ng ekspresyon at komunikasyon na epektibong nagagamit (Paz, et al. 2003)
• Ang wika ay makapangyarihan


  ex: Bawal tumawid, nakakamatay
• Ang wika ay buhay o dynamiko


  ex: Bomba, patay na ang wikang Latin
• Ang wika ay

  1) Sistematiko 2) Nakabatay sa kultura 3) Binubuo ng tunog 4) Arbitraryo 5) Ginagamit sa komunikasyon 6) Pantao
• Ang wika ay isang masistemang kabuuan ng mga sagisag na sinasalita o binibigkas na pinagkaisahan o kinaugalian ng isang pangkat ng mgaa tao at sa pamamagitan nito'y nagkakaugnay, nagkakaunawaan at nagkakaisa ang mga tao. - Hemphill
• Ang wika ay isang likas at makataong pamamaraan ng paghahatid ng mga kaisipan, damdamin, at mga hangarin sa pamamagitan ng isang kusang-loob na kaparaanan na lumikha ng tunog. - Sapiro
• Ito ay pasulat man o pasalita.

  Ang wika ay arbitraryong sistema ng mga sinasalitang tunog na ginagamit para sa komunikasyon ng tao. (Wardaugh)
• May iba't ibang ayos (The house is beautiful, maganda ang bahay) - Magkabuhol ang wika at kultura. (ex: Mindanao - "malong", po at opo sa Filipino, hiram na salita "nyebe", bigas at kanin = rice, utong = sitaw sa Ilokano)

  Ang wika ay sistematikong balangkas ng sinasalitang tunog na pinili at isinaayos sa paraang arbitraryo upang magamit ng mga taong kabilang sa isang kultura (Henry Gleason)
• Hindi tinuturing na wika ang tunog ng mga parrot o moro. May kanya kanyang instinct ang mga hayop sa isa't isa.

  Ang wika ay pangunahin at pinakakomplikadong anyo ng simbolikong gawaing pantao (Archibald A. Hill)
• arbitraryo


  esensya ng wika ay panlipunan; iba't ibang lugar, iba't ibang wika
• morpema


  pinagsamasamang tunog; isang yunit ng salita na makahulugan
• ponema


  makabuluhang tunog (ex: ba, ya, etc.)
• sistematiko


  may balangkas at may tuntuning sinusunod
• Ang wika ay sistematikong simbolo na nabbatay sa arbitraryong tuntunin. (Robins, 1985)
• May limitasyon din ang wika. Ang tao lang ang may taglay na wika.

  Isa sa pinakamagandang biyaya ng Diyos sa tao ay ang wika. Instrumento ito sa pakikipag-ugnayan sa kanyang kapwa at mundong ginagalawan.