Tekst i dyskurs

• Komunikacja - wymiana komunikatów/wiadomości (wszelkie formy informacji), poprzez co najmniej jeden kanał (medium transmisyjne np.: papier, przewody), między co najmniej dwoma systemami (partnerzy w komunikacji) za pomocą wspólnego kodu (system symboli, znaków np.: język)
• Komunikaty/wiadomości - wszelkie formy komunikacji
• Kanał - medium transmisyjne (np. papier, przewody)
• Systemy - partnerzy komunikacji
• Kod - system symboli, znaków (np. język)
• Komunikacja to proces społeczny, polegający na wzajemnej konstrukcji rzeczywistości przez nadawcę i odbiorcę
• Czynniki naznaczające sytuację komunikacyjną:

  • intertekstualność
  • wiek rozmówcy
  • symetryczna / niesymetryczna
  • wyższość / równość w komunikacji
  • diadyczna (2 uczestników, np. wywiad) / grupowa (np. konferencja)
  • prywatna / publiczna
• Model komunikacji: nadawca -> informacja -> kanał/medium -> kod -> odbiorca -> znaczenie pragmatyczne
• 5 Aksjomatów Watzlawicka (1)

  1. Nie da się nie komunikować -> wszystko co robimy jest komunikatem

  2. Każdy tekst posiada aspekty treści i relacji

  3. „Interpunkcja” w relacji (kolejność wydarzeń, ich przyczynowość) -> stawianie znaku i intonacja, gdzie postawić kropkę, gdzie jest początek, a gdzie koniec
• 5 Aksjomatów Watzlicka (2)

  4. Wyróżniamy komunikację cyfrową (werbalną) i analogową (niewerbalną)-> sposób komunikowania. Sposób niewerbalny –elementy towarzyszące komunikatowi, (gesty, mimika) dzięki nim można w ogóle poprawnie odczytać komunikat. Jeżeli następuje jedynie komunikat werbalny, wtedy może pojawić się problem interpretacyjny.

  5. Wyróżniamy komunikację symetryczną (równość partnerów w komunikacji) oraz komplementarną (relacja uzupełniająca)
• Relacja symetryczna bazuje na równości relacji – status zażyłości.
• Relacja komplementarna jest to relacja wyznaczona przez jedną ze stron (dominująca część komunikatu narzuca treść), np. szef-pracownik
• Strony „komunikatu językowego” wg. T. Schulz von Thun’a (1)

  • Aspekt treści (rzeczowy, czyli o czym mowa, jaka jest treść komunikatu)
  • Aspekt relacji (co z danej komunikacji można wywnioskować o relacji między partnerami) -> relacja nadawcy z odbiorcą, np. matka-dziecko -> jak rozmawiają między sobą itd.
• Strony „komunikatu językowego” wg. T. Schulz von Thun’a (2)

  • Aspekt autoprezentacyjny (co „zdradzam” o sobie mówiąc, rozmawiając)-> co znajduje się poza oficjalnym komunikatem np. wskazuje na jakieś wykształcenie, nastawienie, język, mówi o nadawcy
  • Aspekt apelu (co partner w komunikacji ode mnie oczekuje)-> co zrobić z komunikatem, co o nim myśleć itd.
• Zadania lingwistyki tekstu: tworzenie/produkcja tekstu (syntaktyka) oraz zrozumienie tekstu (semantyka) – czy odpowiada nam treść, sposób jej przedstawienia, sam nadawca
• Tekst to wypowiedź powstała w obrębie określonego systemu, składająca się ze zdań, jest częścią zamkniętą i skończoną z punktu widzenia treści.
• Klasyfikacja tekstów:

  opis warunków i reguł ich tworzenia i odbioru (produkcja i rozumienie)

  tworzenie kryteriów analizy tekstów, bada reguły i warunki funkcjonowania tekstów w sytuacji komunikacyjnej.

  klasyfikacja tekstów na gatunki tekstów -> zbiór cech typowych dla danego typu/gatunku tekstu, oddzielenie rodzajów
• Tekst wg Blinkera:

  tekst to ograniczony, skończony ciąg znaków językowych rozpoznawany jako całość,

  jest to jednostka komunikacji

  musi być spójny/koherentny,

  musi sygnalizować rozpoznawalną funkcję komunikacyjną.

  • musi być wspólny temat,
• Kohezyjność – tekst powinien mieć co najmniej jednego autora i odbiorcę (dla spełnienia funkcji komunikacyjnej i celowej)
• Jednostka komunikacyjna to skończona autonomiczna całość, składająca się z kombinacji znaków językowych (zdań) połączonych ze sobą relacjami treściowymii i formalnymi. Posiada ona co najmniej jedną rozpoznawalną funkcję, temat i co najmniej jednego nadawcę.
• Struktury tekstu: struktura głęboka (związana z koherencją tekstu) i struktura powierzchniowa (związana z kohezją tekstu).
• Funkcja tekstu to inaczej cel tekstu. Struktura tekstu jest dostosowana do jego funkcji.
• Funkcja tematyczna - temat tekstu, o czym jest tekst.
• Progresje tematyczne:

  • progresja linearna – najbardziej elementarny typ, jest to płynne przechodzenie między tematami, temat pierwszej wypowiedzi staje się tematem drugiej wypowiedzi itd. np.: Mieszkam w Berlinie. Berlin jest stolicą Niemiec. Niemcy mają silną gospodarkę.
  • progresja z jednym tematem - każde stwierdzenie ma ten sam temat, ale również nowy remat, np.: Moja mama jest piękna. Ma 49 lat. Ona zawsze mnie wspiera.
  • progresja z wątkiem pobocznym - rozbicie tematu
• Remat - wspomnienie o czymś po raz pierwszy.
• Funkcje tekstu:

  informacyjna (informuje)

  ekspresywna (np. wyrażanie emocji)

  apelatywna (apel, wezwanie, żądanie)

  kontaktowa (fatyczna, kontakt z odbiorcą)

  deklaratywna (pociąga za sobą zmianę rzeczywistości, świata, np. chrzest)
• Klasyfikacja tekstów ze względu na funkcję:

  1. kognitywne, pouczające – rozprawki, wyjaśnienia, teksty naukowe – mają na celu poszerzyć wiedzę odbiorcy

  2. regulujące, normatywne – ustawy, teksty prawne

  3. trywialno-narracyjne, (rozrywkowe) – literatura trywialna, powieści, reportaże, opowiadania

  4. poetyckie, estetyczno-kreatywne – o charakterze poetyckim, liryk

  5. „kontaktowe” (np. życzenia, kondolencje) – podtrzymywanie kontaktu

  6. identyfikujące (np. hymny narodowe) – identyfikuje daną grupę, społeczność

  7. autoprezentacyjne (np. autobiografie, pamiętniki)
• Klasyfikacja tekstów ze względu na obszar występowania

  1. prasowe – komentarz, sprawozdanie

  2. ekonomiczne

  3. polityczne – przemowa, konferencja polityczna, plakat wyborczy

  4. prawnicze – przepisy prawne, wyroki sądowe

  5. naukowe – praca magisterska
• Typ tekstu wg. W Heinemanna – przekrojowy podział, teksty z różnych gatunków mogą należeć do jednego typu, jest to ogólna klasyfikacja, są abstrakcyjne granice (np.: tekst informacyjny)
• Klasa tekstu wg. W Heinemanna – nie ma nic wspólnego z typem (np. teksty pisane / mówione)
• Gatunek tekstu wg. W. Heinemanna – zbiór cech wspólnych dla danych tekstów złożony wzorzec języka (konwencja), multimodalność (wykorzystanie wielu płaszczyzn), określone cechy wspólne (np.: prognoza pogody)
• Wariant tekstu wg. W Heinemanna – podział gatunku na podgrupy zainteresowanych (np. prognoza pogody dla rybaków/pilotów)
• Inferencja -> nowe, semantyczne informacje, które tworzy odbiorca
• Referencja -> odniesienie elementów do rzeczywistości
• Rozwinięcia tematyczne

  • rozwinięcie typu opis (charakter rzeczowy)-> czysto rzeczowa funkcja, artyzm, chronologia
  • narracyjne (opowiadanie, relacjonowanie) -> subiektywny sposób prowadzenia narracji
  • argumentacyjne Przesłanka 1 (pojedyncza): Hans ma gorączkę. ; Przesłanka 2 (ogólna): Każdy, kto ma gorączkę, ma grypę. Wniosek: Hans ma grypę.
  • eksplikacyjne – teksty wyjaśniające; dominacja związków przyczynowo skutkowych (bo, ponieważ, z tego powodu…); występuje często w podręcznikach
• Kohezja to spójność syntaktyczna tekstu – odnosi się do struktury powierzchownej (to, co widać)
• Koherencja -> spójność semantyczna – spójność treściowa tekstu (spójność w jego wnętrzu, strukturze), odnosi się do połączenia kontekstowego, bada tekst na poziomie logicznym
• Środki kohezji:

  1. rekurencja (nawiązanie, powracanie do wątków, ponowne wprowadzenie już wprowadzonego elementu tekstu)
• Środki kohezji:

  substytucja (zastępowanie słów lub grupy słów np.: przez używanie metafor lub synonimów)
• Środki kohezji

  anafora (odniesienie wstecz, ponowne odwołanie się do czegoś, co zostało wymienione wcześniej)