Metodologia

• Metodologia ogólna

  opisuje wspólne abstrakcyjne cechy dyscyplin naukowych i ustala czym jest naukowość
• metodologia szczegółowa

  podaje reguły poprawnego prowadzenia badań w ramach konkretnej dyscypliny nauko
• wiedza dzieli się na:

  episteme- wiedza prawdziwa i doksa- poznania zmysłowe, niepewne
• 1 Pierwsze poważne próby skonstruowania całościowego obrazu świata przy pomocy nautralnego rozumu podjęli

  mieszkańcy wybrzeża morza Jońskiego w VII w.p.n.e
• metodę naukową rozpoczął

  Francis Bacon- opracował metodę eksperymentalną
• słowo naukowiec wymyślił w XIX wieku


  William Whewell
• istotą metody naukowej jest..

  połączenie obserwacji i eksperymentu z matematyką- Galileusz zrobił to 1
• kryteria naukowości

  • retrospektywne- teoria jest naukowa jeśli się sprawdza po czasie
  • kryterium sensowności- naukowe gdy formułuje twierdzenia sensowne, sensem zdania jest metoda jego weryfikacji
  • kryterium socjologiczne- naukowe jest to co zostało za takie uznane przez specjalistów
  • Koło wiedeńskie- teoria jest naukowe i nie musi się składać z twierdzeń już sprawdzonych ale koniecznie SPRAWDZALNYCH, sensowność jest ważniejsza
• kryterium językowe

  • zdania sensowne prawdziwe/fałszywe- da się sprawdzić faktami - zdania bezsensowne- ani fałszywe ani prawdziwe - TAUTOLOGIA- zdania prawdziwe na mocy swojego znaczenia
• teoria pomiaru to metrologia
• Pomiar

  polega na ustaleniu stosunku w jakim pozostają 2 przedmioty pod względem tej samej cechy
• Pojęcie ilości

  zdefiniował Otto Holder- żeby jakaś właściwość mogła istnieć dosłownie w jakiejś ilości musi mieć strukturę ADDYTYWNĄ- różne wielkości tego czegoś muszą być do siebie dodawalne i odejmowalne

  można mierzyć tylko te ATRYBUTY, których wielkości wchodzą ze sobą w stosunki
• Empiryczno-teoretyczna natura pomiaru


  Żaden pomiar nie jest procedurą czysto empiryczną, więc wynik pomiaru nie jest nigdy czystą nieuteoretyzowaną daną, liczbowym opisem nagiego faktu

  Potrzebne są teoretyczne założenia, warunki czynności, wiedz
• Celem metody naukowej jest uzyskanie wiedzy episteme (polega na znajomości rzeczy), która jest ogólna- jest wiedzą o typach rzeczy a nie o poszczególnych.
• Problem indukcji

  wiedzę naukową nie tworzą same twierdzenia opisujące fakty a wyprowadzanie z nich wnioski ogólne
• rozumowania logiczne

  • dedukcja- od ogółu do szczegółu, przesłanki prawdziwe to wniosek też
  • indukcja- przejście od 1 lub wielu twierdzeń jednoskowych do wniosku ogólnego
• Odmiany indukcji

  Indukcję wraz z eksperymentem wprowadził Francis Bacon

  • indukcja enumeracyjna (niezupełna)- proste wyliczanie przypadków
  • ZARZUTY- ile obserwacji wystarczy, jak różne warunki, niepewne czy zawsze się sprawdzi
  • indukcja eliminacyjna (zupełna)- po wyniku doświadczenia należy wysunąć wiele wykluczających się hipotez ogólnych a następnie wyeliminowac fałszywe przy pomocy eksperymentów krzyżowych
• Paradoksy indukcji
• paradoksy indukcji

  • indukcyjne potwierdzenie twierdzenia ogólnego nie przenosi się na twierdzenia logicznie równoważne (Carl Hempel)
  • indukcyjne potwierdzenie twierdzenia ogólnego nie przenosi się na jego konsekwencje logiczne
  • każdy zaoobserwowany fakt potwierdza nieskończenie wiele twierdzeń ogólnych
• Próba rozumowej obrony indukcji

  • zamiast wniosków kategorycznych wyciągać z obserwacji wnioski prawdopodobne
  • wyciągać z obserwacji tylko szczegółowe wnioski prawdopodobne
  • KONKLUZJA- INDUKCJI NIE DA SIĘ UZASADNIĆ CZYSTO RACJONALNIE
• cechy wiedzy naukowej

  • pewna- nieprzemijalna i niezawodna
  • definitywna- odsłaniająca prawdziwe przyczyny
  • uniwersalna- obejmująca całą rzeczywistość
  • sprawdzalna- nie oparta na zaufaniu do autorytetu
  • komunikowalna- dająca ująć się w słowach
• Teoria


  system powiązanych twierdzeń

  • teorie matematyczne- systemy twierdzeń dedukcyjnie domknięte- jedno twierdzenie wynika z pozostałych a u podstawy aksjomaty
  • teorie w naukach empirycznych nie są dedukcyjnie domknięte, ponieważ opisują świat faktów i zawierają uogólnienia indukcyjne
• Twierdzenia teorii w naukach empirycznych

  P:

  • metawarstwa- twierdzenia przyjęte jako prawdziwe bez dowodu, na tych założeniach teoria stoi, założenia ontologiczne i epistemologiczne, prawa logiki i definicje terminów
  • hipotezy naukowe- twierdzenia ogólne przeznaczone do testu empirycznego, przypuszczenia na temat rzeczywistości
  • twierdzenia właściwe- potwierdzone hipotezy tzw PRAWA NAUKI
• Prawa nauki


  mówi o stałych i koniecznych relacjach między faktami i ma nieograniczony zasięg

  idealizacja- pominięcie czynników na stałe powiązanych z opisywanym zjawiskiem

  • klauzula CETERIS PARIBUS- obejmuje okoliczności przygodne
• Rodzaje wyjaśnień

  • wyjaśnienie przyczynowe (kauzalne)- wyjaśnienie faktu przez wskazanie na jego przyczynę
  • wyjaśnienie CELOWOŚCIOWE (teleologiczne)- wyjaśnia fakt przez wskazania na jego CEL czyli przyszły stan rzeczy
  • wyjaśnienie genetyczne- wskazuje na genezę a obserwowany fakt jest traktowany jako etap w procesie transformacji
  • wyjaśnienie funkcjonalne- nie mówi o materialnej przyczynie faktu tylko podaje jego uwikłanie w związki z innymi faktami i wskazuje na ROLĘ odgrywaną w systemie
  • wyjaśnienie przez opis- nauka nie opisuje faktów potocznie lecz w sposób nowy naukowy
• Funkcjonalizm


  teza ontologiczna mówiąca, że stan umysłowy jest FUNKCJĄ realizowaną, rolą
• denotacja i konotacja

  DENOTACJA- wszystko to, na co wskazuje bezpośrednio nazwa oznaczająca jakąś rzecz

  KONOTACJA- dodatkowe skojarzenia, które wywołuje wyraz, determinuje sposób myślenia
• Terminy empiryczne i teoretyczne

  • empiryczne- odnoszą się do obserwowalnych faktów
  • teoretyczne- odnoszą się do rzeczy niewidzialnych
• terminy teoretyczne

  • zmienna pośrednicząca- syntetyczny skrótowy opis zależności pomiędzy zmierzonymi wielkościami, które nie wykraczają poza to co obserwowalne np. głód- skrócony opis relacji między witalną sytuacją a obserwowalnym zjawiskiem
  • konstrukt hipotetyczny- nie jest redukowalny do terminów empirycznych i odnosi się do procesów czy bytów nieobserwalnych
• Operacjonizm 


  Terminy naukowe można zdefiniować jako konkretne operacje rejestrujące i pomiarowe- Bridgman
• Współzależność teorii i empirii

  Empiria

  • empiria kształtuje teorię- sformułowanie teorii wymaga przeprowadzenia obserwacji i pomiarów
  • teoria kształtuje empirię- obserwacja nigdy nie jest bezzałożeniowa
• Teza Duhema-Quine'a


  z każdym skończonym zbiorem faktów teoretycznie można uzgodnić nieskończenie wiele teorii
• Początek dyscypliny psychologii

  1879 rok- Wilhelm Wundt założył w Lipsku 1 laboratorium do przeprowadzania eksperymentów psychologicznych
• 2 źródła wewnętrznego zróżnicowania psychologii

  1. rozszczepiony rodowód- skąd się wzięłą
  2. niejasny przedmiot- czym ma się zajmować
• korzenie psychologii

  • filozofia
  • lekarze zdrowie, Galen- 4 temperamenty
• podwójny przedmiot psychologii

  • psychika/umysł
  • ustalenie prawidłowości na poziomie obserwowalnych zachowań
• Kartezjusz, Brentano

  Kartezjusz- umysł = ogół faktów świadomości -> osobliwa "rzecz myśląca"

  Brentano- INTENCJONALNOŚĆ- stany umysłowe są zawsze skierowane na jakiś przedmiot
• Introspekcja

  to obserwacja własnego umysłu

  ZARZUTY

  • jest retrospekcją zawsze- sprawozdanie co się stało przed momentem
  • treści nie są obiektywne
  • sprawozdania z introspekcji nie podlegają weryfikacji przez innych obserwatorów
  • nie prowadzi do intersubiektywnej zgodności
• zachowanie

  można potraktować jako:

  • coś symboliczne i zinterpretować
  • zdarzenie naturalne i je wyjaśnić
• Sposób odpowiedzi na pytanie "dlaczego?" stanowi kryterium podziału dyscyplin:

  na:

  • Humanistyka- chce zrozumieć dany fakt przez jego interpretację czyli uchwycenie sensu
  • Nauka przyrodnicza- próbuje wyjaśnić fakt przez podciągnięcie go pod prawidłowość ogólną
  • PODEJŚCIE NOMOLOGICZNE- uznaje każdy fakt jest rezultatem obowiązywania jakiegoś prawa natury