biyoloji

• canlıların ortak özellikleri: hücresel yapı , beslenme , solunum , organizasyon , metabolizma , boşaltım , hareket , uyarılara tepki , büyüme ve gelişme , üreme , uyum , homeostazi
• canlıların yapısını oluşturan organik bileşikler: karbonhidrat , lipit , protein , enzim , nükleik asitler , vitaminler , atp , hormonlar
• inorganik bileşikler hücreye hazır alınır. Hücre yapısına katılır. Metabolizmada düzenleyici rol oynar. Sindirilmeden kana karışırlar.
• canlıların yapısını oluşturan inorganik bileşikler: inorganik asit , inorganik baz , tuz , su , mineral
• Suyun canlılar için önemi:

  Enzimlerin çalışabilmesi için ortamda en az %15 su bulunmalıdır.

  İyi bir çözücüdür.

  Atıkların seyreltilmesini ve vücuttan atılmasını sağlar.
• kalsiyum (ca): osteoporoz (kemik erimesi), osteomalazi (kemik yumuşaması) , raşitizm (kemikeğrilmesi)

  kas

  sinir

  kan pıhtılaşması

  kemikler
• demir (fe): hemoglobinde ve bazı solunum enzimlerinde bulunur.

  eksikliğinde kansızlık ( anemi ) ortaya çıkar.
• fosfor (p): ATP , DNA ve RNA nın yapısına katılır.Kemik ve dişlerin yapısına katılır.Hücre yapısı ve fonksiyonlarında görevi vardır.
• Sodyum ( Na ) ve Potasyum ( K ):kas,sinir,hücreler arası su alışverişi...
• Flor ( F ):kemiklerin ve dişlerin yapısına katılır.Yetersizliği dişlerde çürüklere fazlalığıysa sararmaya sebep olur.
• iyot ( I ):Tiroksin hormonunun yapısına katılır.Eksikliğinde Guatr oluşur.
• Magnezyum ( Mg ):kemiklerin yapısı,sinir ve kasların çalışması,enerji üretimi,klorofilin yapısı
• klorofilin yapısına katılan mineral magnezyum iken sentezlenmesinde rol oynayan element demir dir.
• Karbonhidratlar:

  monosakkaritler (tek şekerli): pentozlar ( riboz - deoksiriboz ) ve heksozlar ( glikoz - fruktoz - galaktoz )

  disakkaritler (çift şekerli): ( G+G= Maltoz , G+Ga= Laktoz , G+Fr= Sükroz veya Sakkaroz )

  polisakkaritler (çok şekerli): ( nişasta , glikojen , selüloz , kitin )
• Karbonhidratlar glikozit bağı ile bağlanırlar.Enerji için ilk sırada kullanılırlar ama en az enerjiyi onlar verirler.Beyin sadece glikozdan enerji alır.Kandaki glikoz karaciğerde ve kaslarda depolanır.Kaslar sadece kendilerine yetecek kadar glikojen depoladıklarından vücudun glikoza ihtiyacı olduğunda karaciğerdeki glikojen glikoza dönüştürülerek kullanılır.Karbonhidratlar yapıya da katılırlar.
• lipitler:

  1. nötral yağlar ( trigliseritler ): 3 yağ asidi + 1 gliserol
  2. fosfolipitler : 2 yağ asidi + 1 gliserol +1 fosfat + azot
  3. steroitler : karbon halkaları
• doymuş yağ asitlerinin karbon atomları arasında tek bağ bulunur ve hidrojene doymuşlardır.

  doymamış yağ asitlerinin karbon atomları arasında en az bir çift bağ bulunur çünkü hidrojene doymamışlardır.

  Eğer doymamış bir yağ dışardan müdehaleyle hidrojene doyurulursa trans yağ olur ve oldukça zaralıdır.
• Lipitler enerji için ikici sırada kullanılırlar (nötral yağ ).Çok fazla hidrojen atomu içerdikleri için çok fazla enerji verirler. Ester bağı ile bağlanırlar Hücre zarının yapısına katılırlar ( fosfolipit ).Düzenleyicidirler ( steroit ).Nötral yağ enerji için kullanıldığından depolanabilir.
• Proteinterin yapı taşı amino asitlerdir.Doğada 20 çeşit amino asit bulunur.Bitkiler bu amino asitlerin hepsini üretebilirken biz 12 tanesini üretebiliriz.Üretemeyip besin yoluyla dışardan aldığımız amino asitlere temel ( esansiyel ) amino asitler denir.Proteinler peptid bağı ile bağlanırlar.Enerji için kullanıldıklarında yapılarındaki zararlı azot serbest kaldığından enerji için son sırada kullanılırken yapıya en çok katılan proteinlerdir.Proteinler vücutta DNA kontrölünde sentezlenirler.Fazlası vücutta karbonhidrata ve yağa dönüştürülerek depo edilir.
• Proteinlerin yapısının sıcaklık,basıç,ph, gibi etmenlerle bozulmasına denatürasyon denir.Denatürasyon sonucu besin değeri değişmez.Denatüre olmuş proteinin yapısındaki peptit bağı sayısı,amini asit sayısı,amino asit dizilişi değişmez.Denatüre olmuş bazı proteinler eski haline dönebilir buna renatürasyon denir.
• suda çözünen vitaminler: B grubu ve C

  yağda çözünen vitaminler: A , D , E , K
• yağda çözünen vitaminler depolanabilirken suda çözünen vitaminler depolanamaz bu sebeple C ve B vitaminlerinin eksikliği hemen anlaşılırken A,D,E,K vitaminlerinde hemen anlaşılmaz.Kalın bağırsaktaki bazı mutualist bakteriler B , K vitamini üretirler bu sebeple fazla antibiyotik kullanımı bu vitaminlerin eksikliğine yol açabilir.