organizacja współczesnego państwa

• państwo

  • trwała wspólnota ludzi zamieszkująca konkretne terytorium, powołująca strukturę władzy (Georg Jellinek)
  • wspólnota ludzi poddająca się władzy prawa, istotą państwa jest porządek prawny (Immanuel Kant)
• Cechy państwa:

  • zhierarchizowana struktura władzy (państwo to najbardziej złożona struktura władzy, władza sprawowana przez organy państwa, czyli osoby lub grupy osób uprawnione do podejmowania decyzji)
  • terytorialność państwa (ląd + wody terytorialne + powierzchnia powietrzna)
  • suwerenność władzy (samowładność i całowładność, niezależność państwa w podejmowaniu decyzji i stanowieniu prawa)
  • przymusowość (obywatelstwo nie wynika z wolnej woli lecz z władzy i autorytetu państwa - z prawa)
• Reżim polityczny - ogół metod rządzenia

  demokracja, totalitaryzm, autorytaryzm
• Cechy demokracji (1):

  • suwerenność wewnętrzna (suwerenem w państwie jest naród, naród jest źródłem władzy)
  • trójpodział władzy (dekoncentracja władzy tak, aby władza nie była skupiana przez jedną osobę. równowaga między poszczególnymi władzami - władza prawodawcza: sejm i senat, władza wykonawcza: prezydent i rada ministrów, władza sądownicza: sądy i trybunały)(równowaga osiągana bo prezydent podpisuje, podważa lub wysyła do trybunału konstytucyjnego każdą ustawę)
• Cechy demokracji (2):

  • pluralizm polityczny - swoboda myśli, poglądów, wolności polityczne i społeczne (zakazane jest istnienie organizacji, które propagują totalitaryzm, nienawiść rasową i narodowościową)
  • państwo prawa - organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa; gwarancje państwa prawa: ustrojowe (trójpodział władzy), legislacyjne, proceduralne
• Totalitaryzm

  • system wodzowski - jest jeden niekwestionowany przywódca, który zyskał włądzę drogą nielegalną
  • powszechnie przyjęta ideologia, która zastępuje religię
  • militaryzacja polityki - polityka agresywna wobec innych państw i narodów
  • rozbudowa aparatu represji i kontroli
  • monopartyjność - rządzi jedna partia
• Autorytaryzm:

  • siła przywódcza skupia władzę, próbuję kontrolować każdą sferę życia, ale zachowuje pozory działania instytucji demokratycznych
  • nie ma ideologii
• System polityczny - relacje między organami władzy wykonawczej a prawodawczej

  -parlamentarny (np. Polska) - podwójna egzekutywa/dualizm egzekutywy - rozdzielenie funkcji głowy państwa i szefa rządu; trójpodział władzy opiera się na współpracy, współistnieniu i współzależności władzy ustawodawczej i wykonawczej

  -prezydencki (np. USA) - separacja władzy ustawodawczej i wykonawczej, nie ma dualizmu władzy wykonawczej, gdyż prezydent jako głowa państwa jest jednocześnie szefem rządu
• Forma rządów - określa pozycję głowy państwa

  -monarchia (głowa państwa to król/królowa)

  -republika (głowa państwa to prezydent)
• Organizacja administracji samorządowa:

  • w województwie, powiecie, gminie
  • a-polityczna
  • autonomiczna
  • samorządy realizują interest konkretnej społeczności lokalnej
• Organizacja administracji rządowa:

  • w województwie
  • rada ministrów + wojewodowie
  • wojewodowie wybierani przez premiera
  • całkowicie polityczna
  • hierarchiczna - wojewodowie są zależni od ministrów
• Organy samorządów w gminie wiejskiej:

  • władza prawodawcza: rada gminy
  • władza wykonawcza: wójt
• Organy samorządów w gminie miejsko-wiejskiej:

  • władza prawodawcza: rada gminy
  • władza wykonawcza: burmistrz
• Organy samorządów w gminie miejskiej:

  • władza prawodawcza: rada gminy
  • władza wykonawcza: burmistrz
• Organy samorządów w dużych miastach:

  • władza prawodawcza: rada gminy
  • władza wykonawcza: prezydent miasta
• Powiaty (związek kilku lub kilkunastu gmin):

  • władza ustawodawcza: rada powiatu (my wybieramy w wyborach)
  • władza wykonawcza: zarząd powiatu, któremu przewodniczy starosta (wybiera ich rada powiatu)
• Województwo

  • administracja samorządowa: władza prawodawcza - sejmik województwa, władza wykonawcza - marszałek sejmu (my wybieramy radnych sejmiku, radni wybierają marszałka)
  • administracja rządowa: wojewoda (urzędnik państwowy mianowany przez premiera rządu)
• Kompetencje samorządu gminnego:

  • infrastruktura społeczna
  • infrastruktura techniczna
  • ochrona środowiska
  • źródła finansowania (subwencje np. oświatowe i dotacje - z państwa na wykonanie zadań zleconych, np. prowadzenie urzędu stanu cywilnego, przygotowywanie list mieszkańców biorących udział w wyborach)
• Cechy dobrego systemu prawnego - ogół norm, które regulują stosunki między obywatelem a państwem

  • ogólny ale doprecyzowany zapis (nie kazuistyczny)
  • różnorodność kar
  • prospektywny - normy powinny być jak najdłużej aktualne
  • uporządkowany w gałęzie prawa (unikać luk prawnych/aksjologicznych)
  • sprawiedliwy, obiektywny
  • akceptowany przez wszystkich
  • apolityczny
• Prawo cywilne - zbiór norm o charakterze szczególnym które regulują stosunki między równorzędnymi podmiotami:

  • ma charakter materialny, chroni dóbr osobistych i innych dóbr związanych z osobą (wizerunek, twórczość artystyczna i naukowa, pseudonim, wolność religijna)
  • odgrywa role regulatora stosunków społecznych
• Prawo cywilne jest uporządkowane:

  • prawo rzeczowe - normy regulujące sposoby korzystania z rzeczy, która jest własnością jednej ze stron; dotyczy praw o charakterze bezwzględnym
  • prawo zobowiązaniowe - normy regulujące sposoby wymiany dóbr (pożyczka, dzierżawa, lizing, przechowanie); z zawarcia umowy o charakterze zobowiązaniowym wynikają prawa względne
  • prawo spadkowe - normy regulujące przekazanie praw i obowiązków (pasywów i aktywów) z osoby zmarłej na osoby żyjące