Pierwsze spory filozoficzne

• Heraklit z Efezu

  • Żył w latach 540-480 pne
  • był samotnikiem, żył z dala od tłumu
  • "Liczni są źli, dobrzy zaś nie są liczni" - aforyzm Heraklita
  • skupiony na własnym rozwoju, nie podążaniu za trendami
  • Większość ludzi wybiera łatwy sposób życia, nie są ambitni
  • Posługuje się intuicją a nie argumentacją
• Ontologia Heraklita - weriabilizm

  • Weriabilizm - pogląd o powszechnej zmienności rzeczywistości
  • "Nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki'
  • "Panta rei"
  • Zmienność świata ma charakter cykliczny, a nie linearny
  • Stawanie się dokonuje się przez przeciwieństwa - "wojna jest ojcem wszechrzeczy"
  • Powszechna zmienność rzeczy układa się w harmonię przeciwieństw - "droga w górę i dół jest jedną i ta sama"
• Ontologia Heraklita - ogień jako arche

  • ogień to arche, czyli początek wszystkich rzeczy
  • ogień symbolizuje twórczą energię i ruchliwość
  • "wszystkim kieruje błyskawica" - Zeus
  • "wszystko wymienia się na ogień i ogień na wszystko, jak towary na złoto i złoto na towary"
• Ontologia Heraklita z Efezu:

  • rzeczywistość kształtuje się poprzez ciągłe stawanie się, nic nie jest stałe
  • Stawanie się polega na przechodzeniu jednych przeciwieństw w inne, zmiany zachodzą na drodze walki pomiędzy rywalizującymi skrajnościami - "wojna (konflikt przeciwieństw) jest ojcem wszechrzeczy"
  • Powszechna zmienność rzeczy układa się w harmonię przeciwieństw - "droga w górę i dół jest jedną i ta sama"
• Logos

  • tym co wspólne dla walczących skrajności jest prawo powszechnej zmiany
  • ogień istnieje dzięki życiu innych rzeczy, podlega ciągłym przeobrażeniom, ma zdolność do samoczynnej przemiany, jest materialny więc jest zasadą rządzącą światem
  • człowiek posługując się rozumem uczestniczy w boskim logosie, bo dzięki rozumowi odkrywa jedność przeciwieństw
  • jedność przeciwieństw symbolizują łuk i harfa
• Parmenides z Elei

  • żył ok. 540 - ok. 470 r. p.n.e.
  • autor poematu o naturze (dwie części: Prawda i Miemanie)
  • autor sprawiedliwych praw
  • droga do Prawdy to podróż rydwanem z krainy Ciemności do krainy Swiatła, przekroczenie bramy oznacza wyjście poza doświadczenie zmysłowe i odkrycie praw dostępnych rozumowi
• Odkrycia filozoficzne Parmenidesa:

  • jako pierwszy posługuje się argumentacją a nie intuicją
  • jako pierwszy posłużył się pojęciem bytu, czyli tego, co jest
  • dokonuje odkrycia zasady niesprzeczności jako prawidła ludzkiego myślenia: "byt jest i nie może nie być" , "niebyt nie jest i musi nie być"
  • opiera się na tym co jest pewne - matematyce, nie na naukach empirycznych bo poznanie zmysłowe opiera się na tym co zmienne
  • przeciwstawia poznanie rozumowe i zmysłowe: źródłem miemania (doxa) jest poznanie zmysłowe, źródłem wiedzy (episteme) jest poznanie rozumowe
• Eleatyzm:

  • konsekwencją zasady niesprzeczności jest odrzucenie istnienia ruchu i wielości
  • byt jest jeden i nie może przestać istnieć
  • byt jest niezmienny, nieruchomy, niewzruszony, doskonały i jednorodny, ma formę kulistą, zamkniętą bo tylko to co skończone może być w pełni doskonałe
  • ruch i wielość to złudzenie (dowodem są paradoksy Zenona z Elei)
• • monizm ilościowy - rzeczywistość może zostać sprowadzona do dokładnie jednego bytu, poza którym nic nie istnieje
  • monizm jakościowy - pod względem liczebności istnieje wiele rzeczy ale mogą one zostać sprowadzone do jednej zasady
  • pluralizm ilościowy - obserwujemy wielość rzeczy, które nas otaczają
  • pluralizm jakościowy - faktem jest nie tylko istnienie wielu rzeczy, ale i ich wewnętrzne zróżnicowanie
• Pitagoras:

  • z wyspy Samos, żył w VI i V wieku p.n.e.
  • około 530 roku w Krotonie - założenie pierwszej szkoły filozoficznej, do której należały też kobiety, ważną rolę odgrywał tam orfizm
  • po śmierci został otoczony boskim kultem
• Związek pitagorejski:

  • razem dążą do wiedzy
  • medytacja, praca nad sobą, codzienny rachunek sumienia
  • trzeba przejść próby wstrzemięźliwości, milczenia i posłuszeństwa
  • nauka przekazywana ustnie, bo nie mają zaufania do pisma
  • szkołą przestała istnieć po pogromie Krotony - pitagorejczycy zamordowani przez przeciwników politycznych
• Zasady pitagorejskie:

  • zasady etyczne - życzliwość wobec ludzi i łagodność wobec zwierząt
  • zasady ascetyczne - moralna refleksja, rachunek sumienia, praca nad sobą, ciągły rozwój, opanowanie uczuć
  • zalecenia rytualne - zakaz jedzenia bobu i mięsa, noszenia odzieży wełnianej, bo cała przyroda jest wypełniona metempsychozą, czyli wędrówką dusz
• Matematyka jest nauką i umiejętnością, obejmuje 4 działy: geometrię, arytmetykę, astronomię i muzykę
• Odkrycie interwałów muzycznych: oktawa, kwinta, kwarta; wynalazek monochordu
• Odkrycie zależności liczbowych między dźwiękami doprowadziły do odkrycia nowego arche - liczby tworzą rzeczywistość
• Początkiem wszystkich rzeczy jest monada, która jest przyczyną diady
• Z monady i diady powstają liczby, punkty, linie, powierzchnie, bryły, czas i rzeczywistość, czyli ciała postrzegane zmysłami
• Arcyczwórka, tetraktys = 10, liczba doskonała, ukazuje harmonię świata
• Tetraktys zaczyna się od monady i prezentuje harmonię świata, gdyż z każdej strony wygląda tak samo
• Oktawa to stosunek 2:1, kwinta to stosunek 3:2, kwarta to stosunek 4:3
• Empedokles

  • z Akragas, V wiek p.n.e.
  • zwolennik demokracji, filozof, mistyk, lekarz, polityk
  • według legendy zginął śmiercią samobójczą w kraterze Etny
  • chciał rozwiązać trudności, na które wskazali eleaci - niemożliwość przejścia z bytu do niebytu
  • wyjaśniał zmianę jako mieszanie i rozpadanie się czterech elementów
  • cztery elementy (woda, powietrze, ziemia, ogień) to korzenie wszechrzeczy
  • miłość i waśń to siły twórcze
• Faza 1. Sfajros - Kula. Panuje miłość, elementy tworzą jedną całość.

  Faza 2. Elementy mieszają się. Panuje miłość i niezgoda.

  Faza 3. Elementy są całkowicie rozdzielone. Panuje niezgoda.

  Faza 4. Elementy mieszają się. Panuje niezgoda i miłość.

  Metempsychoza - wędrówka dusz
• Anaksagoras

  • z Kladzonen, V wiek p.n.e.
  • chce rozwiązać aporie eleatów
  • pluralizm: są dwa elementy
  • element bierny (homoiomerie) - nasiona, zarodki rzeczy, jest ich nieskończenie wiele i w wyniku dzielenia się dają jakościowo identyczne byty
  • element czynny - umysł to siła światotwórcza, dzięki swojemu ruchowi tworzy rzeczy, bo wprawia zarodki w ruch (nie ma charakteru niematerialnego, bo nie znano rozróżnienia na ducha i materię)
  • Anaksagoras odchodzi od hylozoizmu
• Heraklit uznał ogień za zasadę świata, bo dynamika tego żywiołu odzwierciedla obraz świata – jego ruch i dynamizm. Jednak procesem przemian kieruje logos – rozum. Logos jest utożsamiany z siłą kosmiczną – rozumem.