procesy egzogeniczne

• wietrzenie fizyczne - proces polegający na rozkruszaniu i rozpadzie skał na fragmenty o różnej wielkości, bez zmiany ich składu chemicznego
• wietrzenie chemiczne - procesy rozkładu skał; w efekcie tych procesów skład chemiczny materiału skalnego ulega zmianie; zachodzą one pod wpływem wody oraz rozpuszczonych w niej związków chemicznych
• wietrznie biologiczne - polega na rozpadzie lub rozkładzie skał w wyniku oddziaływania organizmów, takim czymś jest rozkruszanie skał przez korzenie lub zwierzęta ryjące
• zwietrzelina - zewnętrzna część skały o zmienionych właściwościach chemicznych lub fizycznych
• wietrzenie termiczne - zachodzi pod wpływem zmian temperatury powierzchni skał, co prowadzi do rozszerzania się minerałów w ciągu dnia oraz ich kurczenia w nocy
• wietrzenie ilaste - zachodzi w wyniku pęcznienia oraz kurczenia się skał ilastych pod wpływem wody
• wietrzenie mrozowe - zachodzi w warunkach częstych wahań temperatury w okolicach 0°C; wówczas woda, która wypełnia pory i szczeliny skalne wielokrotnie zamarza i rozmarza
• wietrzenie solne - zachodzi pod wpływem pęcznienia kryształków soli występujących w porach i szczelinach skalnych
• ruchy masowe - przemieszczanie się materiału skalnego pod wpływem siły ciężkości
• obrywanie - nagłe oderwanie dużych mas skalnych i nagromadzenie ich u podnóża stoku
• odpadanie - oderwanie i przemieszczanie wzdłuż stoku pojedynczych okruchów skalnych
• osuwanie - gwałtowne zsunięcie się zwietrzeliny lub luźnych skał w dół stoku w wyniku ich nasiąknięcia wodami opadowymi lub trzęsieniami ziemi
• spływanie - szybkie przemieszczanie się w dół stoku zwietrzeliny silnie nasiąkniętej wodą
• spełzywanie - powolne zsuwanie się zwietrzeliny, gleby lub luźnych skał nasiąkniętych wodą
• przyczyny naturalne ruchów masowych

  • nasączenie zwietrzeliny lub podłoża wodą pochodzącą z opadów deszczu lub śniegu
  • wietrzenie powodujące zmniejszanie spoistości zwietrzeliny
  • podcinanie stoku przez wody rzek lub brzegu przez fale morskie
  • trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów
• przyczyny antropogeniczne ruchów masowych

  • niewłaściwe prowadzenie prac gruntowych powodujące wzrost obciążenia i nachylenia stoków
  • drgania gruntu wywoływane przez transport
  • zbyt mocno obciążone stoki przez zbyt gęstą zabudowę
  • nadmierna wycinka lasów na stokach
• soliflukcja - spełzywanie odmarzającej latem warstwy powierzchniowej po zamarzniętym podłożu na obszarach o zimowym klimacie
• krasowienie (procesy krasowe) - rozpuszczanie skał przez wodę przy udziale dwutlenku węgla
• lejki krasowe - okrągłe zagłębienia terenu powstałe w wyniku intensywnego rozpuszczania skał na powierzchni lub zapadania się pustek krasowych
• urwały - duże obniżenia powstałe w wyniku połączenia kilku lejków krasowych
• ostańce krasowe - wapienne wzniesienia o stromych zboczach, wznoszące się ponad powierzchnię zrównaną przez procesy krasowe
• ponory - zagłębienia, którymi na obszarze o rzeźbie krasowej wody spływają pod powierzchnią ziemi
• żłobki krasowe - naprzemianległe bruzdy powstające na skutek działania wody spływającej po lekko nachylonej wapiennej powierzchni
• żebra krasowe - grzbiety rozdzielające żłobki krasowe
• wywierzyska - źródła na obszarach krasowych, którymi wody podziemne wypływają na powierzchnię ziemi, charakteryzujące się znaczną wydajnością
• polja - rozległe, płaskodenne kotliny krasowe otoczone stromymi ścianami wapiennymi, powstające wskutek niemal całkowitego zniszczenia skał przez procesy krasowe
• draperie - nacieki zwisające ze stroku jaskini, mające postać cienkich zasłon
• stalaktyt - narastający od stropu jaskini naciek w kształcie sopla
• stalagmit - rosnący ku górze naciek w kształcie słupka, wyrastający z dna jaskini
• stalagnat (kolumna skalna) - naciek powstały z połączenia stalaktytu z stalagmitem
• misa martwicowa - zagłębienie na dnie jaskini krasowej często wypełnione wodą
• perły jaskiniowe - kuliste formy, które powstają w misach martwicowych wypełnionych wodą na skutek odkładania się kolejnych warstw węglanu wapnia wokół mineralnego ziarna
• erozja wgłębna - polega na wgłębianiu koryta rzecznego materiałem transportowym przez rzekę
• erozja wsteczna - cofanie się źródeł rzeki w kierunku działu wodnego
• erozja boczna - proces prowadzący do poszerzania się koryta rzecznego w wyniku podmywania i niszczenia brzegów rzeki
• kaptaż - przecięcie działu wodnego innej rzeki o mniejszej sile erozyjnej, co doprowadza do przejęcia jej wód
• kocioł eworsyjny - zagłębienie wyżłobione przez rumowisko rzeczne obracane wskutek ruchu wichrowego wody
• terazy zalewowe - płaskie fragmenty doliny rzecznej, na której rozlewa się woda występująca z koryta w czasie wysokich stanów rzeki
• terasy nadzalewowe - elementy doliny rzecznej występujące tylko w środkowym i dolnym odcinku rzeki
• górny bieg rzeki: duży spadek; mało wody, ale duża prędkość; transport materiału skalnego