In 1789 wil de derde stand de rechten van alle burgers vastleggen. Op 26 augustus 1789 werd de 'Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger' ondertekend. Nadien volgen er nog veel verklaringen. In 1948 lanceren de Verenigde Naties de 'Universele Verklaringen van de Rechten van de Mens'.
De verklaringen van 1789 en van 1948 worden gezien als de belangrijkste verklaringen. Zij geven de mensen geen nieuwe rechten. De auteurs gaan ervan uit dat die er altijd al geweest zijn. Al die verklaringen vertrekken van het standpunt dat alle mensen van nature die rechten hebben.
In een democratie vertrekt men vanuit het principe van de volkssoevereiniteit
Het volk van een staat bepaalt wie welke macht heeft
Een lid van het volk noemt men in het staatsrecht een burger
Hedendaagse democratieën zijn grotendeels indirect
In indirecte democratieën kiezen burgers vertegenwoordigers die wetten maken, bestuurders aanstellen of zelf besturen, ambtenaren benoemen, enz.
In een directe democratie beslissen de burgers zelf, zoals in de polis Athene uit de klassieke oudheid
In hedendaagse landen en gebieden leven echter veel mensen, waardoor een rechtstreekse democratie moeilijk te organiseren valt
Niet iedereen wil voortdurend met politiek bezig zijn
In sommige landen, zoals Zwitserland, houdt men regelmatig referenda of volksraadplegingen
De parlementaire democratie baseert zich grotendeels op het Engelse parlementarisme en ideeën van verlichte filosofen
Het systeem van de parlementaire democratie is ontstaan en geëvolueerd gedurende de moderne tijd
In België schrijft de grondwet voor wat de rechten van de burgers zijn en hoe de staat werkt
De oorspronkelijke grondwet van België stamt uit 1831, maar is nadien verschillende keren aangepast
Aanpassingen aan de grondwet van België gebeurden om de staat beter te organiseren of nieuwe rechten toe te voegen
De gelijkheid tussen man en vrouw werd bijvoorbeeld pas in 2002 in de grondwet opgenomen
De rechten in de grondwet worden ook wel grondrechten of mensenrechten genoemd en mogen nooit aangetast worden
De oorspronkelijkste grondrechten zijn de vrijheden (vrije mening, vrije pers, vrij vergaderen, ...) en de gelijkheid voor de wet
Gelijkheid voor de wet betekent dat iedereen in gelijke gevallen een gelijke benadering krijgt
Beperkingen van de grondrechten zijn bij wet geregeld en zijn slechts in bepaalde omstandigheden mogelijk, zoals ter bescherming van de openbare orde, veiligheid en gezondheid
Aan de ene kant voorziet de grondwet in vrijheid van eredienst. Gelovigen zijn vrij in het beleven van hun geloof en mogen daarvoor samenkomen. Langs de andere kant is er scheiding tussen Kerk en staat. De staat bemoeit zich niet met de erediensten zolang die zich aan de wetten houden en de grondrechten respecteren.
België is een grondwettelijke parlementaire monarchie
De grondwet van België is gebaseerd op het principe van de scheiding der machten
De wetgevende macht in België is in handen van het Belgische federale parlement
Het Belgische federale parlement zorgt voor de wetten en controleert de andere machten
De Belgische federale regering is de uitvoerende macht die het land bestuurt
De verschillende rechtbanken vormen de rechterlijke macht in België
De rechterlijke macht in België moet ervoor zorgen dat het land functioneert als een rechtsstaat
Een rechtsstaat is een staat waarin iedereen op een gelijke manier voor de rechtbank behandeld wordt en waarin de rechtbanken erover waken dat de grondrechten en de wetten door iedereen, ook door de overheid, gerespecteerd worden
De 'Koning der Belgen' is het staatshoofd van België
De Koning der Belgen behoort zowel tot de wetgevende als de uitvoerende macht
Officieel is de Koning der Belgen het hoofd van de regering in België
De Koning der Belgen bekrachtigt wetten door ze te handtekenen
De Koning der Belgen mag echter niets officieel doen zonder toestemming van een minister
De Koning der Belgen kan niet weigeren om een wet te ondertekenen
In België zijn de Belgische regering en het Belgische parlement niet voor alles bevoegd
Bevoegdheden zoals cultuur en onderwijs zijn naar de regio's gegaan
Voor Vlaanderen heeft de Vlaamse regering de uitvoerende macht en het Vlaamse parlement de wetgevende macht
De Vlaamse wetten worden decreten genoemd en worden door de Vlaamse regering zelf bekrachtigd