REBOLUSYONG PANGKAISIPAN

• Rebolusyon - mabilisang pagbabago ng isang institusyon o lipunan
• Panahon ng Kaliwanagan (Enlightenment) - Nakasentro sa paggamit ng reason o katwiran sa pagsagot sa suliraning panlipunan
• Paraang maka- agham na nakaapekto sa iba’t - ibang aspekto ng buhay ng tao
• Baron de Montesquieu:

  • Pilosopo
  • Tahasang tumuligsa sa absolutong monarkiyang nararanasan sa France ng panahong iyon
  • "The Spirit of the Laws" (1748)
  • Tinalakay niya ang iba’t - ibang pamahalaang namayani sa Europe
  • "Balance of Power" - paghahati ng kapangyarihan ng pamahalaan sa tatlong sangay
  • Lehislatura - gumagawa ng batas
  • Ehuketibo - nagpapatupad ng batas
  • Hudikatura - nagpapaliwanag ng batas
• Jean Jacques Rosseau:

  • Mula sa mahirap na pamilya
  • Mahusay magsulat ng sanaysay na tumatalakay sa individual freedom
  • Naniniwala na ang pag-unlad ng lipunan ang siyang nagnakaw sa kabutihan ng tao
  • "Evils of Society" mauugat sa hindi pantay-pantay na distribusyon ng yaman at labis na kagustuhan sa pagkamal nito
  • "The Social Contract" magkakaroon lamang ng maayos na pamahalaan kung ito ay nilikha ayon sa pangkalahatang kagustuhan sa pamahalaan (general will) - isinusuko ng tao ang kaniyang will o kagustuhan sa pamahalaan
  • Naging saligang batas ng rebolusyon sa France
• Denis Diderot:

  • Nagpalaganap ng ideyang Philosophe sa pamamagitan ng 28-volume na Encyclopedia
  • Binatikos ang kaisipang Divine Right at ang tradisyonal na relihiyon
  • Pinigil ng pamahalaan at Simbahan ang pagkalat ng Encyclopedia at binantaan ang mga katolikong bibili at babasa nito
  • Sa kabila ng pagpigil, 20,000 kopya ang naimprenta sa taong 1751 - 1789 at naisalin sa ibang wika, naipalaganap ang ideya ng Enlightenment o Rebolusyong Pangkaisipan hindi lamang sa kabuuan ng Europe kundi maging sa America at kalaunan ay Asya at Africa
• Kaisipang Pang Ekonomiya - Laissez Faire:

  • Binigyang diin ang malayang daloy ng ekonomiya na hindi nararapat na pakialaman ng pamahalaan
  • Taliwas sa merkantilismo na ginto at pilak ang batayan ng yaman
  • Physiocrats - naniniwala sa ideyang lupa ang tanging pinagmumulan ng yaman o nakatutulong sa pagyaman
• Adam Smith:

  • Ekonomistang British na nagpanukala na ang market o pamilihan ay maaring dumaloy nang maayos nang hindi pinapakialaman ng pamahalaan
  • Naniniwala na kailangan ang produksyon upang kumita ang tao
  • Ang pangunahing tungkulin ng pamahalaan ay magbigay ng proteksyon sa mamamayan, panatilihin ang kaayusan ng lipunan at pamahalaan at ang mga pangangailangang pampubliko tulad ng pagpapatayo ng mga ospital at pagpapagawa ng mga tu
• Ang Treaty of Aix-la-Chapelle:

  • Isang kasunduan ng kapayapaan na nilagdaan noong Oktubre 18, 1748, sa lungsod ng Aix-la-Chapelle (ngayon Aachen, Germany)
  • Nagtapos sa Digmaang Austrian Succession
  • Pinagtibay ang Pragmatic Sanction, isang kasunduan na naggarantiya ng hindi pagkakahati ng Habsburg monarchy
• Maximilien Robespierre:

  • Isang French lawyer at politician na kilalang personalidad sa French Revolution
  • Miyembro ng Committee of Public Safety, na namahala sa France sa panahon ng Reign of Terror

  
• François-Marie Arouet, o mas kilala bilang Voltaire:

  • Isang French Enlightenment writer, historian, at philosopher
  • Kilala sa kanyang katalinuhan, kritisismo sa Christianity, at pagsusulong ng kalayaan sa pananalita, kalayaan sa relihiyon, at paghihiwalay ng simbahan at estado

  
• Salon:

  • Lugar ng talakayan ng mga pilosopo, manunulat, artist, at iba pang katulad
• Physiocrats:

  • Naniniwala sa produksyon upang kumita ang tao
• Lassez Faire vs. Merkantilismo:

  • Laissez Faire: Paniniwala sa minimal na interbensyon ng pamahalaan sa ekonomiya
  • Merkantilismo: Paniniwala sa pagpapalakas ng yaman ng bansa sa pamamagitan ng pag-aangkin ng mga yaman at pagpapalakas ng kalakalan
• Kaisipang liberal sa Europe:

  • Lumaganap sa kabuuan ng Europe, nagdala ng mga prinsipyo ng kalayaan, pagkakapantay-pantay, at kapatiran
• Rebolusyong Amerikano:

  • Sanhi: Labis na pagbubuwis ng Parliamentong Ingles, kawalan ng kinatawan sa Parliamento para sa mga hinaing
  • Naging dahilan ng pagbuo ng United States of America
  • Lumaganap ang kaisipan ng pagtatanong ukol sa Absolutong Monarkiya at dominasyon ng Simbahan sa pamumuno
• Ang Labintatlong Kolonya:

  • Nabuo dahil sa Repormasyon at Enlightenment sa Europe
  • Bawat isa may sariling lokal na pamahalaan
  • Noong 1750, nagastos ng British ng malaki para mapanatili ang kolonya sa ilalim ng kanilang imperyo
• Ang Batalya ng Waterloo:

  • Nangyari noong 18 Hunyo 1815
  • Nagtunggali ang armadong Pranses ni Napoleon Bonaparte sa koalisyon ng mga armadong Europeo sa ilalim ng duc de Wellington at marshal Blücher
  • Naganap malapit sa Waterloo, sa Belgium
  • Napanalo ng mga pwersa ng mga kaalyado
• Sa 1750, ang Britanya ay nagastos ng malaki upang mapanatili ang kanilang 13 kolonya sa ilalim ng kanilang imperyo
• Noong 1765, ipinasa ang Stamp Act na nagdagdag ng buwis para sa pamahalaan ng Britanya
• Sa Abril 1775, nagpadala ang Great Britain ng tropa ng sundalo sa Boston upang kunin nang puwersahan ang isang tindahan ng pulbura sa bayan ng Concord