Ümumi icmal

• Inferior view

  A) Fissura longitudinalis cerebralis

  B) Bulbus olfactorius

  C) Tractus olfactorius

  D) Trigonum olfactorium

  E) N. opticus

  F) Chiasma opticum

  G) Tractus opticus

  H) Sulcus lateralis

  I) Tuber cinereum

  J) Infundibulum

  K) Hypophysis

  L) Corpus mamillare

  M) Pedunculus cerebri

  N) Fossa interpedincularis

  O) N. oculomotorius

  
• (superior view)

  A) Fissura longitudinalis cerebralis

  B) Polus frontalis

  C) Polus occipitalis

  
• (view from the left side)

  A) Lobus frontalis

  B) Lobus parietalis

  C) Lobus occipitalis

  D) Lobus temporalis

  E) Polus frontalis

  F) Polus occipitalis

  G) Polus temporalis

  H) Sulcus lateralis

  
• (inferior view)

  A) Fissura longitudinalis cerebralis

  B) Polus frontalis

  C) Tractus olfactorius

  D) Polus temporalis

  E) Tuber cinereum

  F) Fossa interpedincularis

  G) Substantia perforata posterior

  H) Polus occipitalis

  I) Corpus callosum

  J) Aqueductus mesencephali

  K) Pedunculus cerebri

  L) Corpus mamillare

  M) Trigonum olfactorium

  N) Infundibulum

  O) Chiasma opticum

  P) Bulbus olfactorius

  
• (lateral view)

  A) Pedunculus cerebri

  B) Pons

  C) N. trigeminus

  D) Fossa rhomboidea

  E) N. facialis

  F) N. vestibulocochlearis

  G) Pyramis medullae oblongatae

  H) N. glossopharyngeus

  I) N. hypoglossus

  J) N. vagus

  K) N. accesorius

  L) N. trochlearis

  
• (posterior view)

  A) Pedunculus cerebri

  B) N. trochlearis

  C) Sulcus lateralis posterior

  D) Sulcus medianus

  
• (median section)

  A) Fornix

  B) Fornix

  C) Thalamus

  D) Foramen interventriculare

  E) Comissura anterior

  F) Lamina terminalis

  G) Corpus mamillare

  H) Chiasma opticum

  I) Infundibulum

  J) Corpus callosum

  K) Glandula pinealis

  L) Aqueductus mesencephali

  M) Fossa rhomboidea

  
• (anterior view)

  A) Velum medullare superius

  B) Velum medullare inferius

  
• Baş beyin - (yun) encephalon
• Baş beyin aşağı səthdən yastılaşmış ellipsoid formadadır.
• Baş beyinin yuxarı bayır səthi - facies superolateralis cerebri və aşağı səthi - facies inferior cerebri var. Yuxarı bayır səthi çıxıqdır, kəllə tağına uyğundur. Aşağı səthi mürəkkəb quruluşa malikdir, basıqdır, kəllənin daxili əsasına söykənir.
• Kişilərdə beynin çəkisi qadınlara nisbətən çox olur.
• Beynin 3 hissəsi var: (1) beyin kötüyü, (2) beyincik, (3) beyin yarımkürələri
• Beyin kötüyünün - truncus encephalicus təşkil olunduğu hissələr: uzunsov beyin - medulla oblangata, körpü - pons, rombabənzər beyin boğazı - isthmus rhombencephali, beyin ayaqcıqları - pedunculi cerebri, orta beyin qapağı - tectum mesencephalicum, ara beyin - diencephalon
• Beyincik - cerebellum 2 yarımkürədən və soxulcandan ibarətdir.
• Beyin yarımkürələrinə - hemispheriae cerebrales aiddir: çəpkən - pallium, qoxu beyni - rhinencephalon, əsas (qabıqaltı nüvələr) - nuclei basales
• Beyin yarımkürələri xaricdən nazik səfhə boz maddə ilə örtülüdür.
• Boylama yarıq - fissura longitudinalis cerebralis sağ və sol beyin yarımkürələrini bir-birindən ayırır.
• Boylama yarığın dibində yarımkürələri bir-biri ilə birləşdirən döyənək cisim - corpus callosum yerləşir.
• Beynin köndələn yarığı - fissura transversa cerebri beyin yarımkürələrini beyincikdən ayırır.
• Hər yarımkürənin yan, içəri, aşağı səthləri və ön-alın, arxa-ənsə, bayır-gicgah qütbləri var.
• Bayır şırım alın payını gicgah payından ayırır.
• Bayır şırımın dibində adacıq (beşinci pay) - insula yerləşir.
• Yarımkürələr üzərində olan şırımlar vasitəsilə qırışıqlara - gyri cerebri ayrılır.
• Qədim beyin - palencephalon: beyin kötüyü, beyincik, mərciməyəbənzər nüvə, qoxu beyni
• Yeni beyin - neoencephalon: beyin yarımkürələri (qoxu beyni və mərciməyəbənzər nüvədən başqa)
• Beynin aşağı səthi alın, gicgah paylarının, beyincik yarımkürələrinin, beyin kötüyünün aşağı səthindən formalaşır.
• Alın payının aşağı səthində boylama yarığa paralel olan qoxu şırımı vardır və bu şırımda qoxu soğanağı - bulbus olfactorius yerləşir.
• Qoxu soğanağında 16-22 ədəd qoxu lifləri - fila olfactoria qurtarır. Bu liflər birlikdə qoxu sinirlərini - nn. olfactorii əmələ gətirir. Qoxu soğanağında yerləşən neyronların aksonlarından qoxu yolu - tractus olfactorius əmələ gəlir. Onun arxa ucu genişlənərək qoxu üçbucağı - trigonum olfactorium adlanır.
• Qoxu üçbucağından arxada yerləşən sahə üzərindəki yumşaq qişa səfhələrini soysaq, onun altında damarlarla dəlinmiş ön dəliklənmiş maddə - substantia perforata anterior görünür.
• Ön dəliklənmiş maddələrin arasında görmə siniri liflərinin içəri dəstələrinin çarpazlaşmasından əmələ gələn görmə çarpazı - chiasma opticum yerləşir.
• Görmə çarpazı önə doğru görmə siniri - n. opticus, arxaya doğru görmə yoluna - tractus opticus keçir.
• Görmə çarpazından öndə nazik hüdudi səfhə - lamina terminalis, arxa tərəfdə boz qabar - tuber cinereum var. Boz qabar nazikləşərək qıfa - infundibulum keçir. Onun ucunda hipofiz yerləşir. Boz qabardan arxada 1 cüt məməciyəbənzər cisimlər - corpora mamillaria yerləşir. Onlar arxa və bayır tərəfdən beyin ayaqcıqları ilə əhatə olunur. Beyin ayaqcıqlarının arxa ucları körpüdən başlayır, önə və bayır tərəfə gedərək beyin yarımkürələrinə daxil olur. Beyin ayaqcıqlarının arasında ayaqcıqlararası çuxur - fossa interpeduncularis var.
• Ayaqcıqlararası çuxurda yumşaq qişanı soysaq, onun dibində boz maddə - arxa dəliklənmiş maddə - substantia perforata posterior var.
• Beyin ayaqcıqlarının içəri tərəfində yerləşən içəri şırımdan gözün hərəki siniri - n. oculomotorius, bayır tərəfində yerləşən bayır şırımdan blok siniri - n. trochlearis kökləri çıxır.
• Beyin ayaqcıqlarından arxa tərəfdə ağ maddədən təşkil olunmuş beyin körpüsü - pons yerləşir. Üzərində boylama istiqamətdə əsas şırım - sulcus basilaris var.
• Beyin körpüsünün yan tərəflərində beyinciyin orta ayaqcıqları - pedunculi cerebellares medii yerləşir.
• Beyinciyin orta ayaqcıqları ilə körpü arasından öndən üçlü sinir - n. trigeminus kökləri çıxır.
• Beyin körpüsündən arxada ondan köndələn şırım vasitəsilə ayrılan uzunsov beyin - medulla oblangata yerləşir.
• Köndələn şırımdan orta xətdən yana uzaqlaşdırıcı sinir - n. abducens, ondan bayıra üz siniri - n. facialis və dəhliz-ilbiz siniri - n. vestibulocochlearis kökləri xaric olur.