Lekcija 4

• Teorija granične korisnosti

  -        Nastaje u 19. stoljeću u radovima W.S. Jevonsa, K. Mengera i L. Walrasa

  -        Prema ovoj teoriji vrijednost nekog dobra jednaka je korisnosti zadnje (granične) jedinice tog dobra kojom se postiže maksimalno zadovoljenje potreba pojedinaca
• Odnos TU i MU

  -        Ukupna korisnost (TU, Total Utility) se povećava do točke zasićenosti sa svakim povećanjem količine promatranog dobra

  -        Granična korisnost (MU, Marginal Utility) se smanjuje sa svakim povećanjem količine promatranog dobra

  -        Granična korisnost jednaka je odnosu prirasta ukupne korisnosti i količine promatranog dobra (MU=ATU/AQ)

  -        Dok TU raste po opadajućoj stopi MU pada, kada je TU max. MU=0, a kada TU pada, MU<0

  -        Grafovi
• Tržišna košarica

  -        Skup različitih količina različitih dobara

  -        Npr.

  o   Košarica A: 3 jabuke, 2 knjige 15 krafni

  o   Košarica B: 2 sendviča, knjiga i mobitel

  o   Košarica C: 4 kave i televizor

  -        Potrošač kroz preferencije izražava sklonost različitim tržišnim košaricama
• Pretpostavke o preferencijama

  1.      Potpunost

  2.      Refleksivnost

  3.      Tranzitivnost

  4.      Neprekidnost

  5.      Nezasitnost

  6.      Padajući MRS
• Potpunost

  -        Preferencije su potpune kada ih je moguće rangirati

  -        Potrošač između svake dvije košarice dobara A i B može odrediti:

  o   A poželjnija od B (A>B)

  o   B poželjnija od A (A<B)

  o   A i B jednako poželjne (A=B)
• Refleksivnost

  -        Preferencije su refleksivne ako dvije košarice dobara koje donose jednaku razinu zadovoljstva potrošač rangira jednako

  -        Ako A i B donose jednaku razinu zadovoljstva, onda su one jednako poželjne (A=B)
• Tranzitivnost

  -        Ako je košarica A bolja od košarice B, i košarica B bolja od košarice C, onda je i A bolja od C

  -        A>B i  B>C    =>   slijedi: A>C
• Neprekidnost

  -        Ako je košarica A bolja od košarice B, a B je limes od C, onda je i A bolja od C

  -        A>B  i   B=limC    =>   slijedi: A>C
• Nezasitnost

  -        Veće zadovoljstvo donosi ona košarica u kojoj je barem jednog proizvoda više, a ostalih nije manje

  -        Potrošač uvijek preferira kombinaciju u kojoj ima više nekog dobra
• Padajući MRS

  -        Granična stopa supstitucije (MRS, Marginal rate of substitution) je padajuća

  -        MRS pokazuje koliko jedinica nekog dobra se potrošač spreman odreći da bi dobio jednu dodatnu jedinicu drugog dobra

  -        Posljedica ovog aksioma je konveksnost krivulja indiferencije
• Krivulja indiferencije

  -        Točke jednakog zadovoljstva = košarice koje pružaju jednaku razinu zadovoljstva

  -       Spajanjem točaka jednakog zadovoljstva nastaje krivulja indiferencije
• Granična stopa supstitucije

  -       Količina jednog dobra koje se potrošač spreman odreći kako bi dobio jednu jedinicu drugog dobra, ostajući pritom na istoj razini zadovoljstva
• Dopuni ;

  A) savršeni supstituti

  B) savršeni komplementi

  
• Budžetski pravac

  • Prikazuje kombinacije 2 dobra koje se mogu kupiti uz raspoloživi dohodak
  • Točke na budžetskom pravcu pokazuju potrošnju cijelog raspoloživog dohotka
  • Točke unutar budžetskog pravca označavaju manju potrošnju od raspoloživog dohotka
  • Promjene budžetskog pravca

  o   1. Promjena dohotka

  §  pomiče budžetski pravac, ali bez promjene nagiba

  o   2. Promjena cijene jednog dobra

  §  mijenja nagib budžetskog pravca
• Optimalan izbor

  • Potrošač bira kombinaciju dobara koja maksimizira zadovoljstvo uz dani raspoloživi dohodak
  • Zbog budžetskog ograničenja optimalan izbor mora se nalaziti na budžetskom pravcu

  o   To se postiže u točki gdje se krivulja indiferencije i budžetski pravac dodiruju

  • Kako doći do točke optimalnog izbora?

  o   1. maksimizacija korisnosti uz zadane izdatke

  o  2. minimizacija izdataka uz zadanu korisnost
• Granične točke

  -        Granične točke javljaju se kada se optimalan izbor nalazi na jednoj od osi

  -        To znači da potrošač kupuje samo jedno dobro

  -        Događa se kod izrazite preferencije jednog dobra i savršenih supstituta

  o   Imaš slikane grafove pa nacrtaj
• Otkrivene preferencije

  Inferiorne kombinacije – kombinacije dvaju dobara koje potrošaču pružaju manje zadovoljstvo ili korisnost u odnosu na neke druge kombinacije dobara

  Superiorne kombinacije – kombinacije dvaju dobara  koje potrošaču pružaju veće zadovoljstvo ili korisnost u odnosu na neke druge kombinacije dobara

  -        Postupkom analize otkrivenih preferencija, može se identificirati krivulja indiferencije kada je poznat potrošačev izbor i raspoloživi proračun
• Izvođenje krivulja

  -        Krivulja PCC - odnos cijene i potrošnja

  -        Krivulja ICC - odnos dohotka i potrošnje

  -        Krivulje potražnje - odnos cijene i količine

  -        Engelova krivulja - odnos dohotka i količine
• Izvođenje krivulje potražnje

  -        Krivulja potražnje izvodi se iz PCC krivulje

  -        Spajaju se točke koje povezuju cijene i količine dobra čija se cijena mijenja
• Izvođenje Engelove krivulje

  -        Engelova krivulja pokazuje odnos količine potrošnje i dohotka

  -        Izvodi se iz ICC krivulje
• Efekti promijene cijene

  -        Promjena cijene utječe na promjenu količine potražnja

  -        Promatraju se 2 efekta:

  o   Efekt supstitucije

  o   Efekt dohotka
• Efekt supstitucije

  -        Sklonost potrošača da troši više nekog dobra ako njegova cijena pada, odnosno da troši manje nekog dobra ako mu cijena raste

  -        To dovodi do padajuće krivulje potražnje

  -        Ako cijena nekog dobra raste, potrošači nastoje to dobro zamijeniti jeftinijim dobrom
• Efekt dohotka

  -        Povećanje cijene dobra ima isti efekt za potrošača kao smanjenje realnog dohotka

  -        Promjena količine nekog dobra nastala zbog promjene cijene tog dobra

  -        Efekt dohotka nadopunjuje efekt supstitucije, što se očituje u negativnom nagibu krivulje potražnje
• Efekti prema vrsti dobara

  -        Normalno dobro

  o   ES pozitivan, ED pozitivan, UE pozitivan

  -        Inferiorno dobro

  o   ES pozitivan, ED negativan, UE pozitivan

  o   pad P => porast potraživane Q

  -        Giffenovo dobro

  o   ES pozitivan, ED negativan, UE negativan

  o   porast P => porast potraživane Q