5.7 płazińce

• Płazińce

  zwierzęta:

  • o wydłużonym, spłaszczonym grzbietobrzusznie ciele,
  • ciało w kształcie liścia lub taśmy,
  • inaczej robaki płaskie,
  • dzielą się na wirkokształtne, przywry i tasiemce
• OGÓLNA BUDOWA CIAŁA

  zwierzęta trójwarstwowe,

  • obecność mezodermy,
  • obecność narządów i ich układów,
  • symetria dwuboczna ciała - strony prawa i lewa, przednia i tylnia, brzuszna i grzbietowa,
  • brak celomy,
  • pierwotną jamę ciała wypełnia parenchyma,
• PARENCHYMA

  • wywodzi się z mezodermy,
  • składa się z różnokształtnych komórek - rozprowadzają substancje odżywcze do innych tkanek,
  • występują mięśnie grzbietobrzuszne
• MIĘŚNIE GRZBIETOBRZUSZNE

  odpowiadają za spłaszczenie ciała płazińców
• POKRYCIE CIAŁA

  • wór powłokowo-mięśniowy,
  • komórki nabłonka wytwarzają rzęski,
  • nabłonek zawiera gruczoły śluzowe i rabdity,
  • pod nabłonkiem znajdują się mięśnie - okrężne, skośne, podłużne (u pasożytów zlewają się w syncytium),
  • nabłonek pokryty glikokaliksem,
• wór powłokowo-mięśniowy

  nabłonek jednowarstwowy i kilka warstw mięśni pozwalających na wykonanie skomplikowanych ruchów
• rabdity

  struktury w kształcie pręcików,

  • funkcja obronna,
  • ułatwiają zdobywanie pokarmu,
  • mogą być wyrzucane na zewnątrz ciała w razie jego podrażnienia,
• śluz

  gatunki wodne - ułatwia poruszanie,

  gatunki lądowe - wspomaga wymianę gazową i zabezpiecza przed wysychaniem
• rola glikokaliksu

  chroni ciało pasożytów przed enzymami trawiennymi gospodarza,

  chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi
• UKŁAD POKARMOWY

  większość to pasożyty,

  gatunki wolno żyjące są zwykle drapieżnikami,

  • otwór gębowy,
  • jelito przednie
  • gardziel,
  • jelito środkowe,
  • brak jelita tylnego i otworu odbytowego,
• gardziel


  zdobywanie pokarmu
• jelito środkowe

  trawienie,

  silnie rozgałęzione - rozprowadzanie substancji pokarmowych po całym ciele,
• • niestrawione resztki pokarmu są usuwane przez otwór gębowy,
  • następna porcja jedzenia może być pobrana dopiero po strawieniu poprzedniej
• ODDYCHANIE

  brak układu oddechowego,

  • tasiemce - fermentacja,
  • fermentacja całkowicie zaspokaja potrzeby energetyczne mimo małej wydajności energetycznej ( niewielka aktywność ruchowa)
  • wolno żyjące - oddychanie tlenowe,
  • korzystny stosunek powierzchni ciała do jego objętości,
  • wymiana gazowa zachodzi całą powierzchnią ciał, bez udziału wyspecjalizowanych narządów
• TRANSPORT SUBSTANCJI

  brak układu krwionośnego,

  transport w obrębie ciała za pośrednictwem płynu z komórkami parenchymy,

  silnie rozwinięte jelito (u niektórych gatunków),
• UKŁAD NERWOWY

  układ nerwowy typu pasmowego,

  • dwa zwoje nerwowe (przednia część ciała),
  • odchodzące od zwojów pnie nerwowe (połączone spoidłami poprzecznymi),

  gatunki pasożytnicze mają mniej pni nerwowych i słabiej rozwiniętą sieć połączeń między nimi,
• NARZĄDY ZMYSŁÓW

  stopień ich rozwoju jest zależny od trybu życia,

  wirkokształtne - dobrze wykształcone,

  • oczy (fotoreceptory)
  • jamki rzęskowe (chemoreceptory),
  • włoski czuciowe,
  • statocysty - narządy równowagi,
• UKŁAD WYDALNICZY

  układ wydalniczy typu protonefrydialnego,

  system biegnących wzdłuż ciała rozgałęzionych kanałów,

  • otwory wydalnicze - otwierają kanały na zewnątrz,
  • komórki płomykowe - zakończenie kanałów,
• Komórki płomykowe

  od każdej komórki do światła kanalika wydalniczego odchodzi pęczek stale poruszających się wici, ułożonych w kształt płomienia,

  • odprowadzają z parenchymy nadmiar wody i produkty przemiany materii,
  • ruch wici powoduje przemieszczenie się związków w kierunku otworów wydalniczych,
• rola układu wydalniczego

  regulacja ciśnienia osmotycznego,

  dobrze rozwinięty u płazińców słodkowodnych - stale usuwają nadmiar wody napływającej osmotycznie do ciała,

  pasożyty nie potrzebują skomplikowanych mechanizmów osmoregulacji
• ROZMNAŻANIE

  głównie płciowo, na ogół obojnaki,

  • jajniki, jądra, kanały wypruwające, liczne gruczoły dodatkowe,

  wewnętrzne,

  • samozapłodnienie (obojniaki)
  • zapłodnienie krzyżowe,

  bezpłciowe

  • poprzeczny podział,
  • partenogeneza,
• samozapłodnienie

  komórki jajowe i plemniki pochodzą od tego samego osobnika lub członu(tasiemce)
• zapłodnienie krzyżowe

  komórki jajowe i plemniki pochodzą od różnych osobników lub członów(tasiemce)
• żółtniki

  przywry i tasiemce,

  narządy wytwarzające substancje odżywcze dla zapłonionych jaj,

  ubogie w żółtko
• podział poprzeczny ciała na części z których każda regeneruje się i rozwija osobno
• ROZWÓJ

  wirkokształtne - prosty,

  przywry i tasiemce - złożony
• ROZWÓJ PROSTY

  z jaj złożonych bezpośrednio do wody lub przyczepionych do roślin rozwijają się młode osobniki - podobne do postaci dorosłych
• ROZWÓJ ZŁOŻONY

  więcej niż jeden rodzaj larw,

  często połączony ze zmianą żywiciela - żywiciel pośredni i ostateczny
• żywiciel pośredni

  organizm, w którym przebywa postać larwalna pasożyta, nierozmnażająca się płciowo
• żywiciel ostateczny


  organizm, w którym znajduje się postać dorosła, rozmnażająca się płciowo
• duża śmiertelność

  • konsekwencja skomplikowanego rozwoju złożonego płazińców pasożytniczych,
  • najwięcej osobników ginie w środowisku zewnętrznym - w czasie oczekiwania na właściwego żywiciela,
  • zapobieganie - produkowanie ogromnej liczby jaj, stadia larwalne zdolne do partenogenezy
• MOTYLICA WĄTROBOWA

  środowisko: wodne

  kilka postaci larwalnych

  • miracidium (orzęsiona, ruchliwa)
  • sporocysta - nieruchliwa, zawiera komórki jajowe
  • redie
  • cerkaria - ruchliwa, niewielki ogonek
  • cysta

  żywiciel (2)

  • pośredni - ślimak,
  • ostateczny - człowiek, bydło domowe,

  profilaktyka

  • nie spożywać nie mytych roślin zanieczyszczonych larwami
• TASIEMIEC UZBROJONY

  środowisko: lądowe

  larwy:

  • onkosfera,
  • wągry,

  żywiciele (2)

  • pośredni - bydło domowe,
  • ostateczny - człowiek,

  profilaktyka

  • nie spożywać niezbadanego mięsa wołowego,
• BRUZDOGŁOWIEC

  środowisko: wodne

  larwy:

  • koracidium - orzęsiona, pływająca,
  • onkosfera,
  • procerkoid,
  • plerocerkoid,

  żywiciele (3)

  • pośredni - oczlik, ryby słodkowodne,
  • ostateczny - człowiek/zwierzę żywiące się rybami słodkowodnymi,

  profilaktyka

  • nie spożywać niezbadanego mięsa ryb
• WIRKOKSZTAŁTNE

  • ciało nieczłonowane,
  • komórki nabłonka wytwarzają rzęski (wraz z mięśniami umożliwiają ruch lokomotoryczny),
  • mięśnie okrężne, skośne, podłużne,
  • dobrze wykształcone narządy zmysłow
  • oczy,
  • jamki rzęskowe,
  • włoski czuciowe,
  • rozwój prosty
• PRZYWRY

  • pasożyty
  • nieczłonowane ciało,
  • słabo rozwinięte narządy zmysłów,
  • obecność żółtników w układzie rozrodczym,
  • rozwój złożony,
  • kilka postaci larwalnych,
  • motylica wątrobowa,
• TASIEMCE

  • ciało złożone z wielu członów
  • główka,
  • szyjka,
  • człony,
  • nabłonek wytwarza mikrokosmki - zwiększają powierzchnie chłonną,
  • mięśnie okrężne i podłużne,
  • nie mają układu pokarmowego,
  • fermentacja,
  • słabo rozwinięte narządy zmysłów,
  • rozwój złożony,
• PRZYSTOSOWANIE TASIEMCA do pasożytnictwa

  zanik części narządów zmysłów,

  aparat czepny - haczyki i przyssawki,

  zanik układu pokarmowego - wchłanianie pokarmu całą powierzchnią ciała,

  ciągłe powstawanie nowych członów,

  stopniowe dojrzewanie członów,

  nieustające wytwarzanie jaj,
• ZNACZENIE W PRZYRODZIE I DLA CZŁOWIEKA

  ekologiczne znaczenie płazińców:

  • wolno żyjące - ważny element sieci troficznych ekosystemów,
  • polują na mniejsze zwierzęta, zjadane przez większe,
  • pasożyty - ograniczają liczebność populacji swoich żywicieli,

  znaczenie dla człowieka

  • pasożyty - wywołują wiele chorób u ludzi i zwierząt,
  • bąblowice - larwy bąblowca mogą osiadać w mózgu i w płucach