5.8 wrotki

• WROTKI

  zwierzęta o różnych kształtach,

  dwuboczna symetria ciała,

  głównie zamieszkują zbiorniki wodne (większość w wodach śródlądowych) i miejsca wilgotne (gleba),

  występują pasożyty,
• OGÓLNA BUDOWA

  małe zwierzęta,

  ściśle określona dla danego gatunku liczba komórek,

  tkankowce,

  trójwarstwowe,

  dobrze rozwinięte narządy zgrupowane w układy,

  pseudoceloma,

  wyodrębnienie głowy, tułowia i nogi,
• pseudoceloma

  pierwotna jama ciała wypełniona płynem pod dużym ciśnieniem,

  • płyn: nadaje sztywności i sprężystości,
  • stanowi szkielet hydrauliczny
• głowa

  może być wciągana do tułowia,

  znajduje się na niej:

  • większość narządów zmysłów,
  • otwór gębowy,
  • aparat rzęskowy/wrotny,
  • komórka płomykowa,
  • zwój mózgowy,
  • gardziel.
• aparat rzęskowy/wrotny

  zwykle zbudowany z dwóch pierścieni rzęsek - wewnętrznego i zewnętrznego - poruszających się w przeciwnych kierunkach,

  rola:

  • umożliwia poruszanie się,
  • bierze udział w odżywianiu,
  • uczestniczy w wydalaniu zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii,
  • umożliwia wzajemne rozpoznawanie się osobników tego samego gatunku.
• tułów

  najszersza część ciała,

  mieści większość narządów wewnętrznych,

  
  

  • gruczoł trawienny,
  • pseudoceloma,
  • żołądek,
  • jajnik,
  • protonefrydium
• noga

  wydłużona,

  czasami członowana,

  może być wciągana do tułowia,

  na końcu znajduje się pojedynczy palec lub dwa palce,

  
  

  • jelito,
  • kloaka,
  • odbyt,
  • palce
• palce

  wyrostki uczestniczące w poruszaniu się wrotków,

  umożliwiają przyczepianie się do podłoża
• RÓŻNORODNOŚĆ

  formy kuliste,

  formy wydłużone,

  formy tarczowate,

  prowadzą wolno żyjący lub osiadły tryb życia,

  mogą żyć same lub tworzyć kolonie
• POKRYCIE CIAŁA

  nie wykształcają wora powłokowo-mięśniowego,

  ściana ciała zbudowana z syncytialnego nabłonka (pokryty od zewnątrz oskórkiem),

  niektóre pokryte galaretowatymi otoczkami (domkami)

  oskórek:

  • u niektórych gatunków wytwarza sztywny pancerz w części tułowiowej, do którego mogą być wciągane pozostałe, miękkie części ciała
• BUDOWA WEWNĘTRZNA

  mają niektóre układy narządów

  • układ pokarmowy,
  • wydalniczy,
  • nerwowy,

  brak:

  układu oddechowego i krwionośnego
• UKŁAD MIĘŚNIOWY

  pasma mięśni podłużnych i okrężnych w stosunku do osi ciała,

  mięśnie podłużne - wciąganie aparatu wrotnego i nogi w głąb tułowia,

  mięśnie okrężne - ruchy lokomotoryczne, pływanie, umożliwiają zwężanie tułowia
• PODSTAWOWE CZYNNOŚCI ŻYCIOWE

  w większości filtratory,

  pokarm - drobne organizmy wodne, detrytus (rozdrobniona, martwa materia organiczna),
• UKŁAD POKARMOWY

  drożny,

  ciągnący się wzdłuż ciała przewód

  • otwór gębowy,
  • jama gębowa,
  • gardziel,
  • przełyk,
  • żołądek,
  • jelito,
  • odbyt
• otwór gębowy

  znajduje się między pierścieniami aparatu rzęskowego,

  ruchy rzęsek tworzą wiry - kierują pokarm do otworu,

  rola:

  pobieranie nowej porcji pożywienia bez oczekiwania na strawienie poprzedniej,

  sprawniejsza obróbka pokarmu,
• gardziel

  silnie umięśniona,

  zaopatrzona w mocne kutykularne szczęki- rozcieranie pokarmu,

  rozdrobniona masa przesuwa się do przełyku i żołądka
• żołądek

  chemiczne trawienie pokarmu za pomocą enzymów trawiennych wydzielanych przez gruczoły trzustkowe,
• • rozprowadzanie pokarmu - za pośrednictwem płynu wypełniającego pseudocelomę,
  • niestrawione resztki pokarmu przesuwają się jelitem do kloaki -> usuwanie otworem odbytowym
• kloaka

  końcowy odcinek jelita,

  uchodzą do niej przewody układów rozrodczego i wydalniczego
• • brak układu oddechowego,
  • wymiana gazowa odbywa się całą powierzchnią ciała,
• UKŁAD NERWOWY

  wysoki poziom centralizacji,

  • trzy zwoje
  • mózgowy,
  • aparatu rzęskowego,
  • nożny,
  • od zwojów odchodzą parzyste nerwy narządów ciała
• narządy zmysłów

  znajdują się przede wszystkim na głowie,

  lepiej rozwinięte u form wolno żyjących niż osiadłych,

  • fotoreceptory,
  • chemoreceptory,
  • mechanoreceptory,
• UKŁAD WYDALNICZY

  typu protonefrydialnego,

  • parzyste kanaliki boczne - biegnące wzdłuż ciała,
  • z jednej strony otwierają się do kloaki,
  • z drugiej strony zakończę kilkoma komórkami płomykowymi.
• HETEROGONIA

  następowanie po sobie pokoleń:

  • dwupłciowych - rozmnażających się płciowo,
  • wyłącznie żeńskich - rozmnażających się partenogenetycznie,

  rodzaj rozmnażana uzależniony od aktualnych warunków środowiska

  • sprzyjające - partenogenetycznie,
  • zmienne, trudne - pojawienie się samców, rozmnażanie płciowe,

  rozmnażanie płciowe prowadzi do większej zmienności genetycznej w obrębie populacji, pozwala przetrwać trudne warunki
• ZNACZENIE WROTKÓW W PRZYRODZIE I DLA CZŁOWIEKA


  ekologiczne znaczenie

  • jedno z podstawowych składników zooplanktonu,
  • element sieci troficznej ekosystemów wodnych,
  • pożywienie dla licznych zwierząt wodnych,
  • konsumenci I rzędu,

  znaczenie wrotków dla człowieka

  • hodowane na pokarm dla krewetek