5.9 nicienie

• NICIENIE

  środowisko: wodne, dna mórz, oceany, wody słodkie, gleba, gorące źródła,

  szerokie występowanie zawdzięczają możliwości tworzenia cyst i zdolności zapłodnionych jaj do przetrwania niekorzystnych warunków,

  ok. połowa to pasożyty,
• OGÓLNA BUDOWA

  wydłużone, obłe ciało, zwężone na końcach,

  symetria dwuboczna,

  brak członowania,

  trójwartswowce,

  występowanie pseudocelomy,

  brak odnóży,

  niewielkie rozmiary,

  brak komórek zaopatrzonych w wici lub rzęski (nawet plemniki ich nie mają),
• POKRYCIE CIAŁA

  wór powłokowo-mięśniowy,

  oskórek (grubszy u pasożytów),

  pod oskórkiem znajduje się hipoderma,

  zwykle cztery wałki hipodermalne,
• MIĘŚNIE

  słabo wykształcone mięśnie (pojedyncza warstwa pod hipodermą, o podłużnym układzie włókien),

  mięśnie pasm grzbietowych i brzusznych działają antagonistycznie,

  • nicienie mogą zginać ciało jedynie w płaszczyźnie grzbieto-brzusznej
• oskórek

  gruby, wielowarstwowy, nierozciągliwy,

  zbudowany z białek podobnych do keratyny i kolagenu,

  chroni ciało przed wpływem niekorzystnych czynników środowiska,

  co pewien czas zachodzi linienie
• hipoderma

  jednowarstwowy nabłonek o budowie komórkowej lub syncytialnej,
• wałki hipodermalne

  zgrubienia biegnące wzdłuż ciała, dość dobrze widoczne przez oskórek
• BUDOWA WEWNĘTRZNA

  mało zróżnicowana grupa,

  • 4 wałki hipodermalne,
  • 2 pnie nerwowe,
  • układ pokarmowy,
  • układ nerwowy,
  • układ wydalniczy
• UKŁAD POKARMOWY

  drożny,

  ciągnący się wzdłuż ciała przewód,

  jelito przednie i tylne wyściełane oskórkiem

  brak ruchów perystaltycznych - przesuwanie treści pokarmowej kolejną porcją

  • otwór gębowy,
  • gardziel,
  • jelito przednie,
  • jelito środkowe,
  • jelito tylne,
  • otwór odbytowy
• otwór gębowy

  otoczony wargami z receptorami dotyku,

  prowadzi do jamy gębowej,

  rozpoczyna jelito przednie
• jama gębowa

  w zależności od rodzaju pobieranego pokarmu znajdują się w niej:

  • ząbki i listewki - rozcieranie pokarmu,
  • sztyleciki - przebijanie ofiary i wysysania,

  prowadzi do gardzieli
• gardziel

  silnie umięśniona,

  działa jak pompa ssąco-tłocząca,
• jelito przednie

  otwierają się do niego ujścia gruczołów trawiennych,

  chemiczny rozkład pokarmu,

  kolejne odcinki jelita nie mają mięśni (jedynie jednowarstwowy nabłonek)
• jelito środkowe

  wchłanianie produktów trawienia,

  nabłonek z mirkikosmkami - zwiększenie powierzchni chłonnej,
• jelito tylne

  krótkie,

  zakończone odbytem
• ODDYCHANIE

  brak układu oddechowego,

  pasożyty - fermentacja,

  wolno żyjące - oddychanie tlenowe całą powierzchnią ciała, bez wyspecjalizowanych narządów
• TRANSPORT SUBSTANCJI

  brak układu krwionośnego,

  składniki odżywcze o produkty przemiany materii transportowany przez płyn wypełniający jamę ciałą
• UKŁAD WYDALNICZY

  kształt litery H,

  dwa kanały wydalnicze - biegną wzdłuż ciała w bocznych wałkach hipodermalnych,

  kanał poprzeczy (łukowato wygięty),

  przewód wydalniczy (otwiera się po stronie brzusznej),

  produkty przemiany materii

  • przedostają się kanałami wydalniczymi do kanału poprzecznego,
  • usuwane są przewody wydalniczym,
• komórki fagocytarne

  zatrzymują i gromadzą nierozpuszczalne w wodzie produkty przemiany materii,

  substancje pozostają w komórkach do końca życia
• ROZMNAŻANIE

  wyłącznie płciowo,

  na ogół rozdzielnopłciowe

  dymorfizm płciowy

  • samce - mniejsze od samic, końcówka zagięta, spiralnie zwinięta,
  • samice - większe, wrzecionowate

  nieparzyste układy rozrodcze

  • samice - jeden jajnik, jajowód, macica, pochwa,
  • samce - jedno jądro, nasieniowód, kanał wytryskowy, narząd kopulacyjny,
• zapłodnienie wewnętrzne

  samce giną po kopulacji,

  przeważnie jajorodność, zdarza się żyworodność,
• pasożyty

  zwiększona liczba jajników,

  składają więcej jaj
• ROZWÓJ

  prosty,

  larwy podobne do postaci dorosłych,

  wzrost zachodzi dzięki lnieniom
• GLISTA LUDZKA

  cykl rozwojowy

  1. wylęgnięcie jaj - jelito cienkie,
  2. przedostanie do naczyń krwionośnych krwiobiegu dużego,
  3. transport z krwią przez wątrobę i serce do płuc,
  4. osiedlenie w pęcherzykach płucnych,
  5. wzrost w środowisku bogatym w tlen,
  6. transport przez oskrzela, tchawicę i krtań do gardła,
  7. połknięcie i powrót do jelita cienkiego - dojrzewanie płciowe,
  8. złożenie jaj i wydalanie ich z kałem
• GLISTA LUDZKA

  choroba wywoływana - glistnica

  sposób zarażenia - mycie i obróbka termiczna warzyw i owoców,

  objawy - zaburzenie funkcjonowania układów oddechowego i pokarmowego, reakcja alergiczna przez produkty przemiany materii pasożyta
• WŁOSIEŃ KRĘTY

  cykl rozwojowy

  1. utrata otoczki larw przez enzymy trawienne - układ pokarmowy,
  2. rozwój do postaci dorosłej,
  3. żyworodność jaj, transport do naczyń limfatycznych i krwionośnych,
  4. transport larw do narządów wewnętrznych - głównie mięśni poprzecznie prążkowanych,
  5. wzrost i zwinięcie spiralne,
  6. powstanie łącznotkankowych torebek - cyst,
• WŁOSIEŃ KRĘTY

  choroba wywoływana - włośnica,

  profilaktyka - kontrola mięsa, unikanie spożywania surowego lub nieugotowanego mięsa wieprzowego,

  objawy - wysoka gorączka, obrzęki twarzy, silne bóle głowy i mięsni
• ZNACZENIE W PRZYRODZIE I DLA CZŁOWIEKA

  ekologiczne znaczenie

  • ważny element sieci troficznych ekosystemów,
  • pożywienie dla niektórych zwierząt,
  • gatunki glebowe - duże znacznie w obiegu pierwiastków w przyrodziem
  • pasożyty - ograniczenie liczebności populacji żywicieli

  znaczenie dla ludzi

  • wywołują poważne choroby