5.10 pierścienice

• PIERŚCIENICE

  środowisko: wodne, lądowe,

  kształt ciała w zależności od gatunku

  • robakowate,
  • wydłużone,
  • na przekroju poprzeczny obłe,
  • owalne,
  • grzbieto-brzusznie spłaszczone

  
  

  podział na wieloszczety, skąposzczety, pijawki
• WIELOSZCZETY


  • głównie morza,
  • nieliczne wody słodkie,
  • większość aktywny tryb życia,
  • pełza, ryje w podłożu, pływa
• SKĄPOSZCZETY


  • głównie gleba, ściółka, wody słodkie,
  • gatunki słodkowodne zasiedlają strefę przydenną
• PIJAWKI


  • gatunki słodkowodne,
  • nieliczne w morzach lub na lądzie,
  • większość pasożyty,
  • nieliczne drapieżne
• BUDOWA OGÓLNA

  segmentacja ciała,

  3 segmenty

  • ułożone szeregowo,
  • oddzielone od siebie poprzecznymi przegrodami,

  poszczególne segmenty ciała zaopatrzone w parapodia,

  trójwarstwowce,

  wtórnojamowce,
• segmentacja

  homonomiczna - segmenty bardzo podobne do siebie, podobny zestaw narządów,

  heteronomiczna - segmenty różnią się od siebie,

  segment pierwszy - przedgębowy,

  segment drugi - gębowy,

  segment ostatni - analny
• parapodia - pranóża

  dwugałęziste wyrostki boczne z chitynowo-białkowymi szczecinami,

  skąposzczety i pijawki - brak

  skąposzczety - nieliczne szczeciny
• wtórnojamowość

  wytworzenie wtórnej jamy ciała - celomy,
• celoma

  wypełniona płynem, odgrywającym rolę szkieletu hydraulicznego i pośredniczy w wymianie substancji między krwią a komórkami
• POKRYCIE CIAŁA

  wór powłokowo-mięśniowy,

  oskórek kolagenowy (cienki),

  jednowarstwowy nabłonek z gruczołami śluzowymi,

  pęczki szczecin - poruszanie i pobieranie pokarmu,

  niektóre gatunki - siodełko
• siodełko

  struktura biorąca udział w rozmnażaniu,

  wytwarzany śluz tworzy kokon z młodymi osobnikami,
• MIĘŚNIE

  cienka warstwa mięśni okrężnych zrośniętych z nabłonkiem,

  gruba warstwa mięśni wzdłużnych,

  pijawki - dodatkowo mięśnie skośne

  ciśnienie płynu wypełniającego jamę ciała zależy od stanu napięcia mięśni wzdłużnych i okrężnych,

  skurcz mięśni wywołuje poszerzanie i wydłużanie segmentów,

  powstają fale skurczów umożliwiających poruszanie
• UKŁAD POKARMOWY

  drożny,

  jelito przednie, środkowe, tylne,

  umięśniona rura przebijająca przegrody międzysegmentalne, ciągnąca się przez całe ciało,

  treść pokarmowa jest przesuwana dzięki ruchom perystaltycznym,
• jelito przednie

  najbardziej zróżnicowane pod względem budowy,

  znajduje się w drugim segmencie ciała,

  rozpoczęte otworem gębowym,
• • otwór gębowy prowadzi do niewielkiej jamy gębowej,
  • jama gębowa prowadzi do umięśnionej gardzieli,
  • drapieżniki - gardziel wyposażona w kutykularne zęby lub płytki szczękowe,
  • wysuwana do przodu w celu chwytania ofiary,
  • po gardzieli znajduje się przełyk i żołądek,
  • skąposzczety i pijawki - tylna część przełyku tworzy wole,
  • glebożerne - do przełyku uchodzą gruczoły wapienne - wydzielina zobojętnia treść pokarmową,
  • skąposzczety - po stronie grzbietowej znajduje się fałd zwiększający powierzchnię chłonącą
• jelito środkowe

  przechodzi w krótkie jelito tylne, zakończone otworem odbytowym
• WYMIANA GAZOWA

  lądowe i słodkowodne - całą powierzchnią ciała, dzięki gęstej sieci włosowatych naczyń krwionośnych,

  • wymianę gazową ułatwia śluz,

  wieloszczety - narządy oddechowe w postaci skrzeli zewnętrznych (znajdujących się na parapodiach)
• UKŁAD POKARMOWY

  umożliwia transport substancji między wszystkimi segmentami ciała,

  płyn celomy krąży w obrębie pojedynczych segmentów,

  układ zamknięty,

  • dwa główne naczynia krwionośne - grzbietowe i brzuszne,
  • naczynia łączą się w każdym segmencie z cieńszymi naczyniami okrężnymi,
  • sieć naczyń włosowatych,
  • zatoki oplatające ścianę jelita,
  • brak serca,
• krążenie krwi

  uwarunkowane rytmicznym pulsowaniem naczynia grzbietowego,

  czasami naczyń okrężnych przedniej części ciała - serca boczne
• układ zamknięty

  krew płynie w naczyniach i nie wylewa się do jamy ciała
• kolor krwi

  bezbarwna lub barwa zależna od rodzaju barwnika oddechowego,

  czerwona - hemoglobina,

  różowa - hemoerytryna,

  zielona - chlorokruoryna

  barwniki rozpuszczone w osoczu
• UKŁAD WYDALNICZY

  metanefrydia,

  niektóre wieloszczety - protonefrydia,

  ostateczny produkt przemiany materii:

  • wodne - amoniak,
  • lądowe - mocznik
• metanefrydium

  orzęsiony lejek i przewód wydalniczy,

  • otwór lejka skierowany do jamy segmentu,
  • przewód tworzy kilka pętli i uchodzi na zewnątrz w następnym segmencie
• protonefrydia

  brak komórek płomykowych,

  wyspecjalizowane komórki odfiltrowujące metabolity z płynu celomatycznego,
• podocyty


  komórki występujące na powierzchni naczyń krwionośnych,

  filtrują zbędne produkty przemiany materii z krwi do płynu celomatycznego
• ROZMNAŻANIE

  głównie płciowo,

  rozdzielnopłciowe i obojnacze,

  narządy rozrodcze rozwijają się w kilku przednich segmentach,

  wieloszczety

  • rozdzielnopłciowe, dymorfizm,

  zapłodnienie zewnętrzne,

  rozwój przeważnie złożony,

  • larwa - orzęsiona trochofora,
  • dwa wieńce rzęsek,
  • para niewielkich rozgałęzionych protonefrydiów,
  • opada na dno i przeobraża się w postać dojrzałą
• • skąposzczety i pijawki zwykle obojnaki, zapłodnienie krzyżowe, rozwój prosty,
  • wymiana nasienia przez siodełko,
  • skąposzczety - zapłodnienie zewnętrzne
  • pijawki - zapłodnienie wewnętrzne
  • niektóre wieloszczety i skąposzczety - rozmnażanie bezpłciowe (poprzeczny podział)
  • niektóre gatunki - partenogeneza
• DŻDŻOWNICA ZIEMNA

  obojnaki,

  zapłodnienie krzyżowe,

  męskie narządy - parzyste jądra, pęcherzyki nasienne i nasieniowody otwierające się na zewnątrz,

  żeńskie narządy - parzyste jajniki, woreczki jajowe, jajowody,

  zbiorniki nasienne do gromadzenia nasienia partner
• CHARAKTERYSTYKA PIJAWEK

  pasożyty zewnętrzne żywiące się krwią kręgowców,

  przebijają powłoki ciała żywiciela za pomocą ryjka (wysuwająca się na zewnątrz gardziel)

  • trzy ząbkowane szczęki
  • gardziel jako pompa ssąca
  • gruczoły ślinowe - wydzielina z substancjami znieczulającymi, rozkurczowymi i przeciwzakrzepowymi
• HIRUDYNA


  substancja działająca przeciwzakrzepowo,

  białko znajdujące się w kieszeniach wola, umożliwia długotrwałe utrzymywanie krwi w niezmienionym stanie
• ZNACZENIE W PRZYRODZIE I DLA CZŁOWIEKA

  udział w procesach glebotwórczych

  • dżdżownice utrzymują właściwą strukturę gębie i przyczyniają się do wzrostu jej żyzności,

  źródło pokarmu

  • pożywienie dla licznych gatunków zwierząt,

  pasożyty zewnętrzne

  • osłabiają organizm żywicieli,
  • masowe pojawy pijawek powodują straty gospodarcze,

  zastosowanie w medycynie

  • pijawki jako źródło hirudyny stosowanej do produkcji leków przeciwzakrzepowych,

  gatunki jadowite

  • wytwarzanie przez pewne wieloszczety silnych jadów - zagrożenie dla zdrowa człowieka