Cesarstwo bjzantyjskie

• Cesarstwo Bizantyjskie

  Cesarstwo wschodniorzymskie, zazwyczaj nazywane cesarstwem bizantyjskim bądź Bizancjum
• Cesarstwo wschodniorzymskie zachowało dominującą pozycję w świecie śródziemnomorskim, mimo licznych wojen i innych zagrożeń imperium przetrwało kolejne 1000 lat
• Podział cesarstwa rzymskiego

  395 r.
• Panowanie Justyniana Wielkiego

  527-565
• Początek ikonoklazmu w cesarstwie bizantyjskim

  726 r.
• Założenie Konstantynopola

  324 r.
• Początek średniowiecza

  476 r.
• Cesarze bizantyjscy uważali się za władców całego Imperium Rzymskiego po upadku Rzymu w 476 r.
• Władza Bizancjum na Zachodzie była wyłącznie symboliczna
• Odzyskiwanie ziem dawnego Imperium Rzymskiego

  1. Cesarz Justynian Wielki opanował północną Afrykę, południową Hiszpanię oraz Italię

  2. Zdobycze okazały się nietrwałe, już trzy lata po śmierci cesarza na Italię przyłączoną do Bizancjum najechali Longobardowie
• Kodeks Justyniana

  Zbiór prawa cywilnego spisany za panowania Justyniana Wielkiego
• Za panowania Justyniana Wielkiego powstały w Konstantynopolu najwspanialsze budowle, które do dziś stanowią symbol potęgi tego imperium
• Justynian Wielki


  • Jeden z najwybitniejszych cesarzy bizantyjskich
  • Dobry wódz, sprawny polityk oraz prawodawca
  • Wielki budowniczy
• Justynian Wielki: 'Salomonie prześcignąłem cię!'
• Władza cesarska w Bizancjum

  Nieograniczona, cesarz uznawany za pełnomocnika Boga na ziemi
• Władza otaczanego boską czcią cesarza była bardzo krucha, w dziejach Bizancjum powtarzały się przewroty pałacowe, skrytobójstwa, bunty armii czy powstania ludowe
• Częste zmiany na szczeblach władzy powodowały, że dawne, rzymskie jeszcze elity były zastępowane przez nowe rody, wywodzące się zazwyczaj spośród dowódców wojskowych
• Zmiana organizacji wojska


  1. Zamiast wypłacać zawodowym żołnierzom żołd zaczęto nadawać im dobra ziemskie, zwłaszcza na terenach pogranicznych, tym samym zobowiązywano ich rodziny do dziedzicznej służby wojskowej

  2. Całkowicie zmieniła się administracja w terenie, dawne urzędy odpowiedzialne za organizację obrony terytorium nie były już dłużej potrzebne
• Bizancjum w najwyższym stopniu przyczyniło się do zachowania dziedzictwa starożytności, kopiowano treść starożytnych dzieł, nawet jeśli czasami uważano je za nieaktualne i bezbożne
• Całkowicie zmieniła się przy tym administracja w terenie, ponieważ w tej sytuacji dawne urzędy odpowiedzialne za organizację obrony terytorium nie były już dłużej potrzebne
• O ile cywilna administracja na prowincji załamała się, to wciąż zyskiwała na znaczeniu rozbudowana biurokracja w samym Konstantynopolu, związana z dworem cesarskim
• Bizancjum w najwyższym stopniu przyczyniło się do zachowania dziedzictwa starożytności. Mimo rozmaitych trudności Bizantyjczycy nadal zbierali księgi ze starożytnymi tekstami uczonych, filozofów i poetów. Kopiowali treść tych dzieł, nawet jeśli czasami uważali je za nieaktualne i bezbożne
• Tą drogą wiele antycznych rękopisów przetrwało pierwsze wieki średniowiecza i zostało przechowanych dla potomności
• Cechy kultury bizantyjskiej w okresie jej świetności

  • Uniwersalizm
  • Wielokulturowość
• Dominującym językiem piśmiennictwa była łacina, chociaż coraz częściej wypierała ją greka. Rozwijało się piśmiennictwo koptyjskie w Egipcie oraz syryjskie w Syrii i Mezopotamii. Zachowała się też korespondencja poświadczająca kontakty Bizancjum z Chinami
• Justynian Wielki otaczał się gronem wielu wybitnych postaci, które rywalizowały o jego względy. Szczególną pozycję na dworze miała jego ambitna i wpływowa matka Teodora. Belizariusz był wyjątkowo zdolnym i lojalnym wobec cesarza wodzem
• W Bizancjum rozwijało się malarstwo, ale niewiele z jego wczesnych zabytków zachowało się do naszych czasów. Przyczynił się do tego ruch ikonoklastów, czyli obrazoburców, który sprzeciwiał się tworzeniu i wykorzystywaniu obrazów w kulcie religijnym
• Ikonoklaści uważali, że jest to sprzeczne z Dekalogiem. W VIII i IX w. obrazoburstwo stało się dominującym nurtem w Kościele bizantyjskim, co miało fatalne skutki dla zabytków z wcześniejszego okresu: ze ścian kościołów zdrapywano malowidła i mozaiki, w rękopisach wycinano iluminacje, a ikony palono
• Zmieniło się to dopiero w połowie IX w., gdy na soborze ostatecznie dopuszczono modlitwy do wizerunków Chrystusa, którymi jednak zabroniono handlować
• Sztuka bizantyjska w coraz mniejszym stopniu nawiązywała do wzorców klasycznych, a obracała się w kręgu sztywnych reguł określonych przez Kościół. Charakterystycznym przykładem malarstwa bizantyjskiego są ikony - schematyczne i sformalizowane wizerunki Jezusa i świętych
• Wypracowane przez Bizantyjczyków zasady tworzenia ikon zachowały się w kulturach krajów, które przyjęły chrześcijaństwo w obrządku wschodnim (greckim) i przez całe średniowiecze znajdowały się pod przemożnym wpływem dziedzictwa Bizancjum, jak Ruś
• Najwspanialszym bizantyjskim dokonaniem w dziedzinie architektury jest wzniesiony w Konstantynopolu za panowania Justyniana Wielkiego kościół Mądrości Bożej
• Epoka świetności cesarstwa bizantyjskiego nie trwała długo. Pierwszy wielki kryzys nastąpił już w VII w. w związku z ekspansją arabską, która pozbawiła imperium znacznej części jego terytorium
• W 717 r. Arabowie rozpoczęli nawet oblężenie Konstantynopola. Trwało ono rok, jednak ostatecznie Bizantyjczycy zmusili najeźdźców do odwrotu, a stolica imperium została uratowana
• Niebezpieczeństwo nadciągało też od północy, głównie za sprawą Awarów, a następnie Bułgarów i Słowian. Dopiero rządy cesarzy z dynastii macedońskiej (IX-XI w.) pozwoliły zażegnać kryzys
• Kolejne kryzysy miały związek z Turkami seldżuckimi oraz wyprawami krzyżowymi. Konstantynopol chylił się ku upadkowi, do którego ostatecznie w 1453 r. doprowadzili Turcy osmańscy