FIL40 Wk 1: Wika, Kultura, at Lipunan

• Wika


  Ito ay ang masistemang balangkas (gramatika) ng sinasalitang tunog na isinaayos sa paraang arbitraryo upang magamit ng tao para sa komunikasyon
• Wika


  Sistema ng mga arbitraryong simbolo ng mga tunog para sa komuikasyon ng mga tao
• Sistema - nagpapahiwatig ng konsistensi o pagkakaroon ng pattern
• Arbitraryo - walang rasyunal upang maipaliwanag ang koneksyon sa kahulugan
• Simbolo - makabuluhang pinagsasama-samang tunog gamit ang tiyak na speech organ
• Wika para sa komunikasyon

  Sa pamamagitan ng wika, naisasalin natin ang mga impormasyon mula sa isang tao tungo sa isa pang tao, grupo ng mga tao na karaniwang sinusuklian ng reaksyon ng pinatutungkulan
• As of January 2024, mayroong 7,168 living languages sa buong mundo
• Dayalek


  Pagbabago sa loob ng wika batay sa tono, impit, o kaya'y salita
• Kinukuha pa rin ang parehong gramar ng isang wika
• Reyhunal na dayalek


  Pagbabago sa loob ng wika batay sa sosyo-heograpikang kadahilanan
• Sosyal na dayalek (sosyolek)


  Pagbabago sa loob ng wika batay sa iba't-ibang sosyoekonomikong batayan
• Idyolek


  Indibidwal na gamit ng wika
• Ang pagkakaiba sa paraan ng pagpapahayag ng isang tao ay maaaring magpakita ng pagkamagalang, pagkasalbahe, o pagkakatrantado, pagkaberde, o iba pang paggamit ng wika, batay sa impluwensiya ng kanyang kapaligirang kinamulatan
• Kultura


  Paniniwala at pag-uugali ng isang komunidad na maaaring nakikita, naaamoy, nalalasahan, naririnig at/o nahahawakan
• Kultura ay hindi static kung kaya ito'y nagbabago
• Maaaring inilalapat ang kultura ng iba sa sariling karanasan (Acculturation - A cultural modification of an individual, group, or people by adapting to or borrowing traits from another culture)
• Lipunan


  Ugnayan ng tao sa bawat isa
• Lipunan


  May iisang layunin at pinaniniwalaang pananaw
• Layunin: Mamuhay alinsunod sa mga patakaran
• Pananaw: Ano ang tama at mali (norms and deviances)
• May iba't-ibang institusyon na nagtatakda ng pananaw at nagkakaugnay-ugnay
• Mga institusyon ng lipunan

  • Pamilya
  • Relihiyon
  • Kalusugan
  • Paaralan
  • Pamahalaan
  • Midya
• Habang tumatanda, lumalawak ang sinasalihang lipunan
• Maaaring ang isang tao ay mapabilang sa iba't-ibang lipunan sa parehong itinakdang panahon
• Wika


  Sistema ng mga arbitraryong simbolo ng mga tunog para sa komunikasyon ng mga tao
• Sistema


  • Konsistensi o pagkakaroon ng pattern
• Simbolo


  • Arbitraryo, walang rasyunal na magagamit upang ipaliwanag ang koneksyon ng mga ito sa kahulugan, kombensyon ang nagtatakda, makabuluhang pagsasama ng tunog
• Tunog


  • Gumagamit ng iba't ibang bahagi ng katawan, speech organs (baga, gulung-gulungan, ngalangala, ilong, dila, ngipin)
• Pinagmulan ng Wika


  • Bow-wow: panggagaya sa mga likas na tunog
  • Pooh-pooh: galing sa instiktibong pagbulalas sakit, galak, at pithaya, biglang sulak ng damdamin
  • Ding-dong: teoryang natibistiko; primitibong tao ay may pekular na instinktibong kakayahang tumugon sa impresyon galing sa labas sa pamamagitan ng tunog
  • Yo-he-ho: teorya ni Noire (iskolar noong ika-16 dantaon); ingay na nalilikha ng mga taong magkakatuwang sa kanilang pagtatrabaho
  • Muwestra: pagsasalita ay nauuna sa pagmumuwerstra; sentro sa utak na kumokontrol sa paggalaw at pagsasalita ay magkalapit at magkaugnay, magkapanabay na bumuway ang pagsasalita at pagmumuwestra
  • Musika: teorya ni Otto Jespersen (linguist na Danish); pinakamatandang wika ay napakalalawig at napakahahaba, karaniwang may melodia at tono, hindi nakakakomunika subalit madamdamin at mapagpahayag, kulang sa detalye at impormasyon subalit matulain, emosyonal, at laging pag-ibig ang makapangyarihang emosyon
  • Pakikisalamuha: teorya ni R. Revesz (propesor sa Sikolohiya sa Amsterdam); mula sa likas na pangangailangan ng tao para makisalamuha sa kanyang kapwa, 1. tunog na kontak: di nakikipag-usap, nagpapahayag ng hangarin ng taong makisalamuha sa kapwa, 2. panawagan: nakikiusap nang tahasan sa kapaligiran, hindi sa kapwa, 3. pakiusap: itinutuo sa kanyang pag-unawa at umaasam ng kasiyahan sa kanyang mithiin
• Dayalek


  Pagkakaiba-iba sa loob ng isang wika, sosyo-heograpikang kadahilanan, pagkakaiba sa aksent, leksograpiya, pagbigkas
• Uri ng Dayalek


  • Sosyal: base sa mga uri ng grupo ng nagsasalita
  • Rehiyonal: base sa lugar
  • Pormal: para sa nakapag-aral o cultured
  • Impormal: para sa ordinaryong mamamayan
  • Pampanitikan: para sa mga manunulat
  • Siyentipiko: para sa mga sayantist
• Idyolek


  Indibidwal na paggamit ng isang tao sa wika, pangkalahatang katipunan ng mga linggwistik na pekulyaridad ng isang tao
• Uri ng Nagsasalita ng Wika

  • Unang wika: wikang kinamulatan, natutunan at sinalita sa kamusmusan, Inang Wika
  • Pangalawang wika: wikang matututuhan
  • Bilingual: 2 wika ang sinasalita
  • Monolingual: 1 wika ang sinasalita
  • Polyglot: mahigit 3 wika ang sinasalita
• Mga Gamit ng Wika

  • Instrumento ng ating iniisip na ideya
  • Buklod ng mga miyembro ng isang lipunan
  • Maimpluwensiyhan o mabago ang pag-iisip o kilos ng mga tao
  • Tumulong sa kooperasyon at koordinasyon
  • Naisasalin ang impormasyon
• Lingua Franca


  Wika ng interkomunikasyon
• Mga Halimbawa ng Lingua Franca

  • Panahon ng Antiquidad: Griyego ang lingua franca sa buong Mediterranean at Kanlurang Europa
  • Middle Ages: Latin ang lingua franca
  • Rehiyonal na lingua franca: komon sa rehiyon
  • Nasyonal o pambansang lingua franca: komon sa bansa
• Filipino


  Batayang istruktura ay Tagalog
• Sabir


  Hindi kumpleto, maayos na gramar, konting bokabularyo
• Matandang wikang sinasalita sa mga pier sa Mediterranean: wikang Italyano at Romances
• Pidgin English


  Popular sa kasalukuyan, dulong Silangan ng komersiante at mangagalakal