organele

• Citosol

  Tečni dio citoplazme koji ispunjava prostor između membranom ograničenih struktura i zauzima oko polovine ukupnog volumena stanice

  
• Membranom ograničene strukture stanice

  • nukleus
  • Golgi kompleks
  • mitohondrije
  • EPR
  • lizozomi
  • peroksizomi
• Organele bez membrane

  • ribozimi
  • centrioli
  • nukleolus
• Citoskelet

  Kompleksna trodimenzionalna mreža proteinskih niti prisutna u citosolu svih eukariotskih stanica
• Proteini odgovora na stres

  Proteini kratkog i dugog životnog vijeka
• Djelimično autonomne organele

  Energetska centrala stanice
• Acidofilija citoplazme bogate mitohondrijama

  Stanice crveno-narandžaste citoplazme
• Oksifilne stanice

  • Parašitne žlijezde
  • Parijetalne stanice želučanih žlijezda
  • Srčane mišićne stanice
• Proksimalni savijeni kanalići bubrega

  Acidofilna citoplazma, obilje mitohondrija - vrše reapsorpciju oko 85% ukupne zapremine glomerulanog filtrata (primarni urin)
• Mitohondrije u pravilu u velikom broju udružene sa elementima citoskeleta koji imaju ulogu u pokretanju
• Koncentracija mitohondrija za histohemijsko odnosno histoenzimsko diferenciranje skeletnih mišićnih stanica
• Ribosomi

  • Poliribosomi - sinteza intracelularnih proteina
  • Vezani za GEPR - većina proteina namijenjena za egzocitozu ali i enzimi lizozoma, proteinske granule leukocita
  • Bez strukturne razlike, razlika samo u "sudbini" proizvoda/proteina
• Ribozomi

  Pokazuju snažnu bazofiliju zbog brojnih fosfatnih polianjona (hematoksilin, metilen blue, toluidin blue)
• Stanice s obiljem GEPR

  • stanice egzokrinog pankreasa
  • fibroblasti
  • plazmociti
• Glatki endoplazmatski reticulum


  Doprinosi acidofilnom svojstvu bojenja nekih tipova ćelija (ćelije kore nadbubrežne žlijezde, Leydigove ćelije testisa, jetrene ćelije, hepatociti)
• Glatki endoplazmatski reticulum u poprečno-prugastom mišiću je depo jona kalcijuma
• Golgi kompleks

  • Posebno izražen u mukusnim stanicama crijeva
  • Lokalizovan perinuklearno ili prema sekretornom polu stanice
  • Cis prema trans
• Lizozomi

  • Unutarstanični digestivni aparat
  • Organele varijabilnih karakteristika
  • Prisutni u skoro svim stanicama
  • Građa: unit membrana, sistem hidrolitičkih enzima (pH)
  • Ly1 primarni lizozomi
  • Ly2 sekundarni lizozomi
• Perokisomi


  • Membranske strukture relativno homogenog sadržaja
  • Peroksidaza, katalaza
  • Zaštitna uloga: redukcija vodonik peroksida
  • Učestvuju u metabolizmu lipida, glukoneogenezi, detoksikaciji
  • Brojni u stanicama jetre i proksimalnih kanalića bubrega
• Jedro

  • Varijabilnog oblika i izgleda u različitim staničnim populacijama ali i unutar iste populacije stanica ovisno o njihovom funkcionalnom stanju i odnosu sa okolnim stanicama
  • Okrugle do ovalne, ali i pljosnate, naglašeno izdužene
• Citoskelet

  • Kompleksna trodimenzionalna mreža proteinskih niti prisutna u citosolu svih eukariotskih stanica
  • Dinamički organizira organele - stalno izmjenjivi proteini
  • Omogućava izvođenje koordiniranih i usmjerenih pokreta stanice
  • Odvijanje intra- i ekstracelularnog transporta
  • Održavanje karakterističnog oblika stanica
  • Pridruženi proteini determiniraju oblik i modeliraju funkciju elemenata citoskeleta

  
• Tipovi proteinskih niti citoskeleta

  • aktinski filamenti (mikrofilamenti)
  • mikrotubuli
  • intermedijerni filamenti

  
• Mikrofilamenti

  • Osnovni gradivni element je aktin
  • Pojavljuje se kao globularni–G aktin i kao filamentozni F-aktin
  • Funkcionalno kompatibilan među različitim vrstama
  • Čine 5% staničnih proteina
  • Uloge: stanični korteks, migracijski stanični izdanci - pseudopodije, stalni stanični izdanci -mikrovili, mišićna kontrakcija, matriks fokalni kontakt (veza stanica-podloga), zonula okludens (međustanična veza)

  
• Mikrotubuli

  • Nastaju polimerizacijom tubulina koji se sastoji iz tubulina α i tubulina ß
  • Pojedinačne i veoma duge cijevi
  • Osnovni gradivni element u sastavu složenih staničnih struktura
  • Polimerizaciju inhibiraju antimitotski alkaloidi (kolhicin, vinblastin)
  • Učestvuju u unutarstaničnom pomijeranju vezikula i organela: aksoplazmatski transport u neuronima, transport melanina u pigmentnim stanicama, kretanje hromosoma duž diobenog vretena, pomijeranje mjehurića od EPR preko Golgi kompleksa do plazmaleme

  
• Kartagenerov sindrom nastaje kao posljedica defekta dineinskih ručica i manifestuje se kao sindrom nepokretnih cilija
• Intermedijerni filamenti

  • Čvrste niti otporne na pritisak i istezanje
  • Bazična struktura za mehaničku potporu ostalim komponentama citoplazme
  • Varijabilna komponenta citoskeleta
  • Ne pokazuju polarnost
  • Nemaju pridruženih motornih proteina
  • Klase: citokeratini, vimentin, dezmin, glija filamenti, neurofilamin, nuklearni laminin

  
• Dezmozom


  Međustanična veza
• Hemidezmozom

  Veza stanice i podloge

  
• Citoplazmatske uklopine

  Privremeni sastojci citoplazme, uglavnom specifični za pojedine vrste stanica (glikogen, masne kapljice, pigmenti – endogeni i egzogeni)

  
• Endogeni pigmenti

  • lipofuscin
  • melanin
  • rodopsin
  • iodopsin
  • hemosiderin
• Egzogeni pigmenti: vještačka inokulacija – tetovaže, prirodan unos (karoten unesen putem hrane)
• Citoplazmatske uklopine

  • glikogen
  • lipidi
  • lipofuscin