!Góry

• Tatry

  Wysokogórska rzeźba ukształtowana głównie przez wietrzenie i erozję, lodowce górskie, jej formy powstały w granitach i innych skałach krystalicznych, które są odporne na niszczenie
• Formy działalności lodowców

  1. Formy erozyjne:

  2. Doliny U-kształtne

  3. Kotły polodowcowe

  Formy akumulacyjne:

  4. Moreny boczne

  5. Moreny czołowe

  6. Moreny środkowe

  7. Moreny denne
• Formy ukształtowane przez wietrzenie i erozję

  • Ostre granie
  • Turnie pojedyncze
  • Zleby
  • Stożki piargowe
  • Doliny zawieszone
• Procesy krasowe

  Rozwijają się w skałach węglanowych, siarczanowych i chlorkowych, które są nieprzepuszczalne, spękane i łatwo rozpuszczalne
• Czynniki wpływające na intensywność zjawisk krasowych

  • Ilość wody z dwutlenkiem węgla
  • Temperatura
• Formy krasu powierzchniowego w Polsce

  • Wywierzyska
  • Żłobki krasowe
  • Bramy
  • Wąwozy
• W Tatrach jest ok 700 jaskiń, 6 można zwiedzać, z czego 5 znajduje się w Dolinie Kościeliskiej
• Wielka Jaskinia Śnieżna


  Najgłębsza i najdłuższa jaskinia w Tatrach, 24km długości korytarzy, deniwelacja 824m
• Polska część Tatr znajduje się w dorzeczu Dunajca, tatrzańskie cieki są stosunkowo niewielkie, mają duże spadki i charakteryzują się wahaniami stanów wód
• Najwyższy wodospad w Tatrach to Wodospad Siklawa (65m)
• Czynniki ograniczające działalność człowieka w Tatrach

  • Niedostępność obszaru
  • Surowy klimat
  • Niekorzystne warunki glebowe
  • Najkrótszy w Polsce okres wegetacyjny
• Tatry leżą w Karpatach, które dzielą się na około 6 prowincji, w Polsce mamy tylko 2: Bieszczady (wschodnie) i Karpaty Zachodnie (zewnętrzne: Beskidy i pogórze Karpackie, wewnętrzne: Tatry, Podhale, Pieniński Pas Skałkowy)
• Podział Tatr


  • Tatry Zachodnie
  • Tatry Wysokie
  • Tatry Bielskie
• Budowa geologiczna Tatr


  1. Powstanie intruzji magmowej w karbonie

  2. Przykrycie batolitów skałami osadowymi w mezozoiku

  3. Sfałdowanie i przeniesienie skał osadowych nad trzonem krystalicznym w postaci płaszczowin

  4. Odsłonięcie trzonu krystalicznego w wyniku procesów denudacyjnych

  5. Zlodowacenia w plejstocenie

  6. Współczesna rzeźba: wietrzenie i erozja
• Charakterystyka Tatr Wysokich

  • Najwyższe szczyty: Rysy, Kozi Wierch, Olcza, Świnica
  • Zbudowane z granitów, gnejsów i łupków
  • Wychodnie batolitów, trzony krystaliczne
  • Inwersja rzeźby
  • Granie, turnie, zleby
  • Wodospady, jeziora cyrkowe
• Charakterystyka Tatr Zachodnich


  • Zbudowane z wapieni i dolomitów
• Tektonika płyt


  1. Nacisk płyty afrykańskiej z południa

  2. Oderwanie skał osadowych z niewielką ilością granitów od podłoża

  3. Sfałdowanie i przeniesienie skał ponad trzonem krystalicznym w postaci płaszczowin
• Płaszczowiny


  • Płaszczowina reglowa - wody głębokomorskie, obecnie w okolicy Doliny Suchej Wody, Doliny Chocholowskiej
  • Płaszczowina wierchowa - płytkomorska, obecnie masywy Giewontu i Czerwonych Wierchów w Tatrach Zachodnich
• Procesy denudacyjne


  Odsłonięcie trzonu krystalicznego
• Zlodowacenia


  • Plejstocen
• Współczesna rzeźba


  Wietrzenie i erozja
• Najwyższe szczyty Tatr Wysokich

  • Rysy
  • Kozi Wierch
  • Olcza
  • Świnica
• Tatry Wysokie


  • Zbudowane z granitów, nieco niższe z gnejsów i łupków
  • Wychodnie batalitu, trzony krystalicznego
• Inwersja rzeźby: Tatry i Góry Świętokrzyskie - stare skały są wyżej niż młode
• Elementy rzeźby Tatr Wysokich

  • Granie
  • Turnie
  • Żleby
  • Wodospady
  • Jeziora cyrkowe
• Tatry Zachodnie


  • Zbudowane z wapieni i dolomitów (skały osadowe), południowa część z łupków krystalicznych
  • Łagodna rzeźba, niezbyt wysokie
• Zjawiska krasowe w Tatrach Zachodnich

  • Wywierzyska
  • Ponory
  • Suche doliny
• Zjawiska krasowe wymagają obecności dwutlenku węgla
• Klimat Tatr


  • Długie, mroźne zimy, krótkie lata
  • Inwersja termiczna - w dolinach chłodniej niż na górze
  • Inwersja opadowa - opady rosną do 1700 m n.p.m. a potem maleją
  • Wiatr halny (fenowy)
• W Tatrach roślinność zanika szybciej niż w Alpach, powyżej 2200 m n.p.m. brak roślinności
• Woda i wiatr są najważniejszymi elementami rzeźbotwórczymi
• Góry średnie


  Góry do 1500 m n.p.m.
• Najwyższe szczyty Bieszczadów


  • Pikuj (1408 m) - na Ukrainie
  • Tarnica (1346 m) - w Polsce
• Bieszczady to najdalej wysunięte na wschód pasmo Beskidów
• Powstanie Bieszczadów


  Fałdowanie alpejskie na przełomie paleogenu i neogenu
• Budowa geologiczna Bieszczadów


  • Zbudowane z fliszu karpackiego: naprzemian leżące wapienie, piaskowce, margle, łupki, zlepieńce
  • Podatność na erozję - łagodniejsza rzeźba niż Tatry
• Przyczyny zjawisk osuwiskowych w Bieszczadach

  • Trzęsienia ziemi
  • Ulewy
  • Podcięcie przez rzekę
  • Wycinka lasu
  • Obciążenie nadmierną zabudową
• Naciski z południa doprowadziły do obalenia fałdów w kierunku północnym i powstania płaszczowin
• Piętra roślinne w Bieszczadach

  • Połoniny - łąki na szczytach
  • Karlowate buczyny, tworzące zarośla
  • Lasy bukowo-jodłowe na najniższym piętrze
• Fauna Bieszczadów


  • Żubry
  • Wilki
  • Rysie
  • Jelenie
  • Niedźwiedzie