Verlichting

• Verlichting


  Niet alleen een periode, maar ook een stroming, voortkomend uit de wens om de maatschappij te hervormen, en te verbeteren
• In de 16e en 17e eeuw hadden de meeste nationale staten van West Europa vorm gekregen
• Regeringen waren sterk centraal geregeld in tegenstelling tot de versnippering van de Middeleeuwen
• Absolute monarchieën


  Alle macht berustte bij de vorst, die zijn macht ontleende aan God
• Nederland was een Republiek en er volgde zelfs een stadhouderloos tijdperk tot 1747
• In Frankrijk kwam het verzet tegen de regerende Bourbons op gang wat uiteindelijk zelfs leidde tot de Franse Revolutie in 1789
• Amerikaanse revolutie


  1773 –1783
• De aandacht voor de rechten van de mens en de rol van het parlement hoort bij de idealen van de Verlichting
• De Franse Revolutie leidde tot meer macht en rechten voor het volk
• De leus "vrijheid, gelijkheid en broederschap" stamt uit de Franse revolutie
• De revolutie ontstond doordat koning Lodewijk xvi failliet was en daarom voor het eerst sinds 1614 het parlement bijeen riep
• In 1792 wordt Frankrijk uitgeroepen tot Republiek en Lodewijk werd terechtgesteld
• In 1799 greep generaal Napoleon Bonaparte de macht en eindigde de revolutie
• De opkomst van een nieuwe klasse; de burgers, die financieel in goede doen waren en niet meer hoefden te buigen voor de aristocratie
• Licht


  In de 18e eeuw geassocieerd met rede, vrijheid en geluk
• In Engeland noemt men de 18e eeuw The Age of Reason of Enlightenment, in Frankrijk spreekt men van Siècle des Lumieres en in Duitsland heet het Aufklärung
• De 18e eeuwers gingen ervan uit dat de mens met zijn verstand (de menselijke ratio) in staat was ALLES op te lossen
• Door de ontdekkingen van de vorige periode ging men de wereld zien als een welgeordend systeem dat er op wachtte ontrafeld te worden
• In Frankrijk spreekt men ook wel van de siècle des philosophes, vanwege het grote aantal denkers die de philosophie des lumieres aanhingen
• De Verlichting vergeleken met de Renaissance een omgekeerde beweging maakt over Europa
• Stromingen van de Verlichting


  • Rationalisme
  • Panthéisme
  • Humanisme
  • Trias Politica
  • Empirisme
  • Optimisme
  • Verdraagzaamheid en medemenselijkheid
• Rationalisme


  De mens ontdekt dat hij in staat de wereld te analyseren, in haar geheel en delen te kennen, geleid door de rede
• Rene Descartes is de grondlegger van het rationalisme met zijn uitspraak "Cogito, ergo sum: ik denk dus ik besta"
• Het rationalisme leidde tot nieuwe opvattingen over kerk en staat, zoals scheiding van kerk en staat en de trias politica
• Alle verlichte denkers verzetten zich tegen slavernij, lijfstraffen, folteringen en heksenvervolgingen
• Humanisme


  De basis van zedelijk gedrag ligt in de mens zelf en niet in de voorschriften van het geloof of de staat
• Empirisme


  Volgens deze beweging is het niet in de eerste plaats het verstand, de rede waarmee we de wereld leren kennen, maar juist de zintuiglijke waarneming
• John Locke wordt gezien als de grondlegger van het empirisme
• Op politiek gebied bepleitte Locke de Trias Politica
• Optimisme


  De meeste denkers van de 18e eeuw waren optimistisch gestemd, omdat ze ervan uitgingen dat de mens in wezen goed is en dat verkeerd gedrag voortkomt uit gebrek aan kennis van het goede
• De opkomst van de jeugdliteratuur is van deze tijd, met verhalen met een moraal en/of opvoedkundige boodschap
• Het volk en dat rechters kunnen oordelen aan de hand van wetten en onafhankelijk van wat de overheid wenst
• Monarchie en godsdienst ging men beschouwen als bolwerken van behoudzucht en domheid, die de ontplooiing van de menselijke capaciteiten in de weg stonden met allerlei ver- en geboden
• Optimisme


  Groot vertrouwen in de menselijke rede, de meeste denkers van de 18e eeuw waren optimistisch gestemd
• Men ging ervan uit dat de mens in wezen goed is en dat verkeerd gedrag voortkomt uit gebrek aan kennis van het goede
• Als men de mens het goede leert, dan zal hij daar ook naar handelen; vandaar het grote belang dat men in de verlichting hechtte aan opvoeding en onderwijs
• Als mensen toch maar eens hun verstand gebruikten en zich niet lieten leiden door driften en angsten, door het fanatisme en wreedheid, door vooroordelen en onbegrip; wat zou er dan een mooie wereld ontstaan!
• Dat is een belangrijk ideaal in de 18e eeuw, een wereld van broederlijkheid
• Literaire genres

  • Imaginair reisverhaal
  • Roman
  • Briefroman
  • Encyclopedie
  • Tijdschriften en journalistiek
• Imaginair reisverhaal


  Een tekst waarin men een reis beschrijft die nooit heeft plaatsgevonden maar waarin de schijn wordt opgehouden dat het om een echte reis gaat, populair omdat het zich goed leende voor didactische doeleinden