1

• Željezno doba


  Razdoblje u kojem se počinje intenzivno koristiti željezo
• Prvi predmeti izrađeni od željeza: perle iz Egipta od meteoritskog željeza, 4.tis.pr. Kr.
• Prostor Anatolije – ekskluzivni predmeti iz grobova – 3.tis.pr.Kr.

  
• Širenje željeza – 13. i 12. st.pr.Kr. – najzaslužnije Hetitsko carstvo, s njegovog prostora se širi
• Metalurgija željeza razvija se kao nusprodukt bakra, odnosno bronce
• Željezo se ne lijeva jer je potrebna visoka temperatura koja se nije mogla postići(1530°c)
• Čelik- željezu se dodava ugljik – legura čelika se sastoji od 0.2-0.4% ugljika
• Otkriće ČELIKA- bolje karakteristike: čvršći, široko dostupan, skok na prostoru Hetitske države
• Krah civilizacija (propadanje) zbog nestašice metala – 1400.-1350.g.pr.Kr.
• Širenje željeza: Hetitsko carstvo, Cipar, Egeja, Balkan, srednja Europa, Španjolska,… zbog Feničana se širi i na Bliski Istok
• Kraj željeznog doba: sukobom s Rimljanima prestaje željezno doba, na prostoru Hrvatske završava rimskim osvajanjem
• Protogeometrijsko razdoblje

  1050/1025 – 900
• Geometrijsko razdoblje

  900 – 700
• Početak željeznog doba obilježava pojava ORUŽJA(željeznog) U GROBOVIMA ELITE te POJAVA ELITNIH (RATNIČKIH) pokopa
• Prvi željezni predmeti: željezni noževi s drškom od kosti ili bjelokosti (statusni simboli) , kasnije prstenje, igle, fibule
• Nakon 10.st. sve veći izbor predmeta (bodeži , koplja)
• Bronca nije istisnuta, i dalje se proizvodi
• 8.STOLJEĆE - usvojen alfabet(fenički), razvoj pjesništva i mitova, podiže se kvaliteta života, pojava hramova, vrijeme ojačanja kontakta sa Sredozemljem -> pravi gradovi nastaju u 7.st.
• Najstarije kolonije (zapravo emporiji): Kuma, Pithekusai (oko 740.), a ostale: Apulija, Tarent, …
• Željezo se širi s prostora Egeje (novija istraživanja kažu da Feničani šire željezo – fenički import u grobovima), a postaje uobičajeno u 8.st. pr.Kr.
• Pokopi: incineracija (sjeverna Italija i dio srednje Italije) i inhumacija (ostatak srednje Italije)
• Starije željezno doba – Hallstatt, Austrija
• Mlađe željezno doba – La Tene, Švicarska
• Halštatski kulturni kompleks

  Glavne značajke: utvrđena naselja, tumuli, bogato opremljeni grobovi elite, prilaganje konjske opreme, proizvodnja željeza
• Latenska kultura

  Kultura mlađeg željeznog doba, povezuju se s Keltima
• Latenska kultura mlađeg željeznog doba – kod nas; Taurisci ( srednja Hrvatska), odnosno prostor grupe Mokronog i Skordisci(Slavonija, Srijem), odnosno prostor grupe Beograd
• Novine latenske kulture: keramika na brzorotirajućem kolu, biljni i ljudski motivi na ukrasima, kovanje novca (Kelti), ratnički grobovi s novim tipom mača, nov

  
• Starije željezno doba

  Hallstatt, Austrija
• Mlađe željezno doba

  La Tene, Švicarska
• Krugovi starijeg željeznog doba

  • Istočni halštatski krug
  • Zapadni halštatski krug
• Halštatski kulturni kompleks

  • Utvrđena naselja
  • Tumuli
  • Bogato opremljeni grobovi elite
  • Prilaganje konjske opreme
  • Proizvodnja željeza
• Latenska kultura

  Kultura mlađeg željeznog doba
• Grupe latenske kulture na našem prostoru

  • Taurisci (srednja Hrvatska)
  • Skordisci (Slavonija, Srijem)
  • Grupa Mokronog
• Novine latenske kulture

  • Keramika na brzorotirajućem kolu
  • Biljni i ljudski motivi na ukrasima
  • Kovanje novca (Kelti)
  • Ratnički grobovi s novim tipom mača
  • Novi oblici fibula
  • Novo poljoprivredno oruđe

  
• Značajke latenske kulture

  • Pojava velikih utvrđenih naselja velikih površina - opiddum - središta
• Periodizacija i kronologija grčkog željeznog doba

  • LH IIIC rano (1200 - 1150)
  • LH IIIC srednje (1150 - 1110)
  • LH IIIC kasno (1110 - 1100/1090)
  • Submikenski period (1100 - 1050)
  • Protogeometrijsko razdoblje (1050 - 900)
  • Rani geometrijski period (900 - 850)
  • Srednji geometrijski period (850 - 750)
  • Kasni geometrijski period (750 - 700)
• Željeznom dobu pripadaju protogeometrijsko i geometrijsko razdoblje
• LH IIIB - oko 628 lokaliteta u 13. st. pr. Kr., nalazi bazirani na keramici

  
• LH IIIC - oko 147 lokaliteta u 12. st. pr. Kr.
• Submikensko i rano protogeometrijsko razdoblje - oko 40 lokaliteta