Kal Pang

• Nang bumalik si Jose Rizal sa Pilipinas noong Oktubre 1887, maraming hirap at kasawian ang dinanas ng pamilya at kaibigan niya dahil sa pagkakasulat ng Noli Me Tangere
• Nagkaroon ng problema sa lupa at nagkaroon ng pandinig sa kasong ito kasabay din sa pagdinig sa kaso ni Jose Rizal dahil sa paglathala ng tinaguriang "makamandag" na babasahing Noli Me Tangere
• Isinulat ni Rizal ang karugtong ng Noli Me Tangere na El Filibusterismo sa kabila ng pagbatikos at hirap na kaniyang kinakaharap
• Noong Pebrero 3, 1888 ay nilisan ni Rizal ang Pilipinas dahil sa pangambang manganib ang buhay ng mga mahal niya sa buhay
• Ang kaniyang pamilya ay inusig at umakyat ang kaso sa lupa hanggang sa Kataas-taasang Hukuman ng Espanya
• Sa gitna ng mga problemang ito, giniyagis si Rizal ng mga personal at politikal na mga suliranin
• Dumanas si Rizal ng suliranin sa pananalapi at muntik nang nawalan ng pag-asa na maipalimbag ang nobelang El Filibusterismo
• Dumating ang hindi inaasahang tulong mula kay Valentin Ventura
• Natapos limbagin ang aklat sa Ghent, Belgium noong Setyembre 18, 1891
• Inihandog ni Rizal ang nobela sa alaala ng mga paring sina Gomez, Burgos at Zamora
• Ang pagkahandog na ito sa tatlong paring martir ng ikalawang nobela ni Rizal ang pangunahing dahilan kung bakit ito ay itinuturing na isang nobelang politikal
• Makikita sa nobela ang mga suliranin ng sistema ng pamahalaan at ang mga kaakibat na problema: problema sa lupa, pamamahala, pamamalakad ng relihion at edukasyon, katiwalian at iba pa
• Masagisag at malarawan ang ebolusyon ni Simoun mula kay Crisostomo Ibarra at kasama na pati ang pangungulila at pag-aasam sa pag-ibig