DNA

• DNA


  Bevat vier verschillende soorten nucleotiden, elk bestaande uit een desoxyribosemolecule, een fosfaatgroep en een stikstofbase
• DNA-strengen verbinden


  1. Stikstofbasen worden verbonden door waterstofbruggen

  2. Adenine koppelt altijd met thymine (2 waterstofbruggen)

  3. Cytosine koppelt altijd met guanine (3 waterstofbruggen)
• Complementaire strengen


  Nucleotiden tussen de 2 strengen vormen onderling steeds dezelfde basenparen:

  • Adenine met thymine
  • Cytosine met guanine
• DNA-molecule


  • Twee nucleotidenketens zijn rond elkaar gedraaid als een dubbele helix
  • 5'-C-atoom draagt een fosfaatgroep
  • 3'-C-atoom draagt een OH-groep
  • Strengen liggen antiparallel
• Transcriptiefactoren


  • Eiwitten die een rol spelen bij transcriptie van DNA naar RNA
  • Binden in de grote of kleine groeve
  • Zones met helixstructuren aanwezig
• DNA-structuur


  • Grote en kleine groeve
  • Per volledige draai of winding van 3,4 nm komen ongeveer tien basenparen voor
  • Twee nucleotidenstrengen winden zich schroefvormig rond een denkbeeldige as
• Gen


  • Deel van het DNA dat de code voor een eiwit bevat
  • Liggen op beide strengen van DNA-dubbelstreng
• Genexpressie


  1. DNA wordt overgeschreven in mRNA

  2. mRNA wordt vertaald in een eiwit
• Transcriptie


  Overschrijven van DNA in mRNA, altijd in 5'-3'-richting
• Antisense-strengof niet-coderende streng


  DNA-streng die dient als template (matrijs) voor de aanmaak van mRNA
• Sense-streng


  DNA-streng die niet wordt overgeschreven, heeft dezelfde basenvolgorde als het mRNA
• Stikstofbasen


  Adenine, cytosine, guanine, thymine
• Nieuwe streng


  1. RNA-streng aangemaakt bij transcriptie

  2. DNA-streng aangemaakt bij replicatie
• Chromosomen


  46 chromosomen of DNA-moleculen in één menselijke lichaamscel

  > Vormen samen een molecule met een totale lengte van ongeveer 2 meter
• DNA in de celkern


  • Compact opgerolde vorm
  • Specifieke eiwitten, de histonen, maken die sterke opvouwing mogelijk
  • Histonen zijn positief geladen eiwitten waarrond het negatief geladen DNA zich wikkelt
• Nucleosoom


  Het geheel van het histon-octameer en het DNA dat er twee keer rond gewonden is
• Opbouw nucleosoom


  1. Acht histonen vormen een histon-octameer

  2. DNA wikkelt zich twee keer rond het histon-octameer

  3. Waterstofbruggen houden het geheel samen

  4. Een extra histon-eiwit stabiliseert het pakketje
• Chromatine


  Het complex van DNA en eiwitten in de kern van eukaryote cellen
• Euchromatine


  • Minder compact
  • DNA toegankelijker voor enzymen die het zullen overschrijven in mRNA
• Heterochromatine


  • Veel compacter, meestal inactieve genen
• In één chromatinedraad zijn tegelijkertijd euchromatine en heterochromatine aanwezig
• Chromatinevezel


  30 nm dik, wanneer de ketting zich verder helixvormig oprolt
• Chromosomen voor celdeling


  1. Geheel van DNA en eiwitten wordt maximaal opgevouwen

  2. Chromosomen zijn dan korte, dikke staafjes

  3. Tussen twee celdelingen komen de chromosomen voor als een chromatinenetwerk
• Chromatine in niet-delende cel


  Euchromatine of heterochromatine
• Chromosoom


  Meest compacte vorm vlak voor celdeling, makkelijker om DNA over dochtercellen te verdelen
• Chromosomen


  • Zichtbaar (lichtmicroscoop) als korte staafjes
  • Gecondenseerde vorm van chromatine
  • Bestaan uit twee zusterchromatiden gebonden door cohesine-eiwitten ter hoogte van centromeer
  • Ligging centromeer bepaalt vorm chromosoom
• Centromeer


  • Plaats waar 2 zusterchromatiden aan elkaar gebonden zijn
  • Verdeelt chromosomen in 2 armen
• Kinetochoor


  Structuur aan buitenzijde centromeer waar microtubuli aan kunnen binden
• Functie microtubuli


  1. Trekken zusterchromatiden uit elkaar
  2. Elke dochterkern krijgt één chromatide van oorspronkelijk chromosoom
• Chromosomenkaart of karyogram maken


  1. Foto maken van chromosomen tijdens celdeling

  2. Chromosomen rangschikken in paren volgens grootte en vorm
• Geslachtschromosomenof heterosomen


  • Chromosomen die het geslacht bepalen (x en y)
  • Vrouwelijk individu XX, mannelijk individu XY
  • X-chromosoom is groter dan Y-chromosoom
  • X-chromosoom bevat meer genen
• Lichaamschromosomen of autosomen


  Andere chromosomen dan de geslachtschromosomen
• Eicel en zaadcel


  Bevatten elk één set van 23 chromosomen
• Bevruchte eicel


  Bevat twee chromosomensets, één van mama en één van papa
• Lichaamscel


  Bevat 23 chromosomenparen, elk paar bestaat uit twee homologe chromosomen
• Homologe chromosomen


  Hebben een gelijkaardige vorm en grootte, en dragen genen voor hetzelfde kenmerk (niet altijd identiek, verschillende versies van één gen)
• Diploïd(2n)


  • Dubbelvoudigheid van ieder chromosoom in de celkern
  • N = aantal verschillende chromosomen
• Haploïd


  Slechts één exemplaar van elk chromosoom
• Zygote


  Diploïde cel gevormd door twee haploïde voortplantingscellen
• Triploïd


  Cellen die 3 sets van chromosomen bezitten