Pagsulat

• Talumpati


  Isang pormal na pahayag sa harap ng publiko at pormal na pagtalakay ng paksa para sa mga tagapakinig
• Pagtatalumpati


  1. Proseso o paraan ng pagpapahayag ng ideya o kaisipan sa paraang pasalitang tumatalakay sa isang partikular na paksa

  2. Isinusulat upang bigkasin sa harap ng mga tagapakinig

  3. Hindi magiging ganap na talumpati kung ito ay hindi mabibigkas sa harap ng madla
• Uri ng talumpati batay sa kung paano ito binibigkas sa harap ng mga tagapakinig

  • Biglaang Talumpati (Impromptu)
  • Maluwag (Extemporaneous)
  • Manuskrito
  • Isinaulong Talumpati
• Anyo at uri ng talumpati

  • Talumpati ng pagtanggap (acceptance speech)
  • Talumpati sa pagtatapos (commencement speech)
  • Luksampati (eulogy)
  • Talumpati ng pamamaalam (farewell speech)
  • Talumpati ng pag-aalay (speech of dedication)
  • Brindis (toast)
• Uri ng talumpati ayon sa layunin

  • Talumpating Impormatibo
  • Talumpating Naglalahad
  • Talumpating Mapanghikayat
  • Talumpating Mapang-aliw
• Bahagi ng talumpati

  • Introduksiyon
  • Diskusyon o Katawan
  • Katapusan o Kongklusyon
• Uri ng tagapakinig

  • Edad o gulang
  • Bilang ng mga makikinig
  • Kasarian
  • Edukasyon o antas sa lipunan
  • Mga saloobin at dati nang alam
• Lakbay-sanaysay


  Tinatawag ding travel essay o travelogue, uri ng lathalaing ang pangunahing layunin ay maitala ang mga naging karanasan sa paglalakbay
• Dahilan sa pagsulat ng lakbay-sanaysay - Dr. Lilia Antonio, et alMalikhaing Sanaysay (2013)


  • Upang itaguyod ang isang lugar at kumita sa pagsulat
  • Layunin din nitong makalikha ng patnubay para sa mga posibleng manlalakbay
  • Sa lakbay-sanaysay maaari ding itala ang pansariling kasaysayan sa paglalakbay tulad ng espiritwalidad, pagpapahilom, o kaya’y pagtuklas sa sarili.
  • Upang maidokumento ang kasaysayan, kultura, at heograpiya ng lugar sa malikhaing pamamaraan
• Dapat Tandaan sa Pagsulat ng lakbay-sanaysay

  • Magkaroon ng kaisipang manlalakbay sa halip na turista
  • Sumulat sa unang panauhang punto de-bista
  • Tukuyin ang pokus ng susulating lakbay-sanaysay
  • Magtala ng mahahalagang detalye at kumuha ng mga larawan para sa dokumentasyon habang naglalakbay.
  • Ilahad ang mga realisasyon o mga natutuhan sa ginawang paglalakbay
  • Gamitin ang kasanayan sa pagsulat ng sanaysay.
• Pictorial essay


  Isang sulatin kung saan higit na nakararami ang larawan kaysa sa salita o panulat. May pagkakataong nakaugnay ito sa isang lakbay-sanaysay lalo na't karamihan ng lakbay-sanaysay ay may kasamang larawan.
• Elemento ng pictorial essay

  • Kuwento
  • Uri ng larawan
  • Pagkakaayos ng mga larawan
  • Impormasyon at emosyon
  • Paglalarawan at caption
• Replektibong sanaysay


  Nagmumuni sa karanasan ng manunulat nito. Inilalahad ng replektibong sanaysay ang karanasan ng nagsusulat, kasama ang mga katotohanan ng kaniyang karanasan na sumasagot sa sino, ano, saan, kailan at paano. Ang damdamin o emosyon ng manunulat ng sanaysay ang pinakamahalagang mabasa at kung paano ito nabibigyan ng maayos na pag-iisip, pagmumuni, at kung paano natugunan ang karanasang ito.
• Mga bahagi ng replektibong sanaysay

  • Panimula
  • Katawan
  • Kongklusyon
• Katangian ng replektibong sanaysay


  • Personal
  • Malalim
  • Mapanuri
  • May paksa
  • Deskriptibo
  • Emosyonal
  • Nagpapakita ng pag-unlad
• ito ay ibinibigay nang biglaan o walang paghahanda. Kaagad na ibinibigay ang paksa sa oras ng pagsasalita. Ang susi ng katagumpayan nito ay nakasalalay sa mahalagang impormasyong kailangang maibahagi sa tagapakinig.

  Biglaang Talumpati (Impromptu)
• kung ang biglaang talumpati ay isinasagawa nang biglaan o walang paghahanda, sa talumpating ito, nagbibigay ng ilang minuto para sa pagbuo ng ipahahayag na kaisipan batay sa paksang ibinibigay bago ito ipahayag. Kaya madalas na outline lamang ang isinusulat ng mananalumpating gumagamit nito.

  Maluwag (Extemporaneous)
• ang talumpating ito ay ginagamit sa kumbensiyon, seminar, o programa sa pagsasaliksik kaya pinag-aaralan itong mabuti at dapat na nakasulat. Ang nagsasalita ay nakadarama ng pagtitiwala sa sarili sapagkat naisasaayos niya nang mabuti ang kanyang sasabihin. Kailangan ang matagal na panahon sa paghahanda ng ganitong uri ng talumpati sapagkat ito ay itinatala. Limitado rin ang oportunidad ng tagapagsalitang maiangkop ang kanyang sarili sa okasyon. Karaniwan din ay nawawala ang pakikipag-ugnayan ng tagapagsalita sa kanyang tagapakinig dahil sa pagbabasa ng manuskritong ginawa.


  manuskrito
• ito ay kagaya rin ng manuskrito sapagkat ito ay mahusay ring pinag-aralan at hinabi nang maayos bago bigkasin sa harap ng mga tagapakinig. May oportunidad na magkaroon ng pakikipag-ugnayan sa tagapakinig sapagkat hindi binabasa ang ginawang manuskrito kundi sinasaulo at binibigkas ng tagapagsalita. Ang isang kahinaan ng ganitong talumpati ay pagkalimot sa nilalaman ng manuskritong ginawa.

  isinaulong talumpati
• laganap sa mga programa ng paggawad o pagkilala sa kahusayan ng isang tao.

  Talumpati ng pagtanggap (acceptance speech)
• binibigkas ng natatanging mag-aaral na may pinakamataas na grado o pinakamatagumpay sa klase tuwing pagtatapos.

  Talumpati sa pagtatapos (commencement speech)
• nagsisilbing parangal at paggunita sa alaala ng isang taong yumao

  Luksampati (eulogy)
• Talumpati ng pamamaalam (farewell speech) 


  bahagi ng ritwal ng pamamaalam, pagreretiro, paglisan sa bansa o pagbibitaw sa propesyon.
• maaaring papuri sa piling tao, bayani, o panauhing pandangal.


  . Talumpati ng pag-aalay (speech of dedication)
• bahagi ng ritwal sa isang salusalo na nagpapahayag ng pagpapahalaga at pagkilala sa taong pararangalan.

  Brindis (Toast)
• naglalayong magbigay ng impormasyon sa tagapakinig. Maaari itong nagtuturo ng isang teorya o impormasyon.

  TALUMPATING IMPORMATIBO
• halos katulad ng impormatibo ngunit may kasama itong demonstrasyon habang naglalahad ng impormasyon kagaya ng pagluluto, pagtuturo, pananahi o kaya’y pagpapalamuti ng tahanan.

  TALUMPATING NAGLALAHAD
• layunin ng talumpating ito na hikayatin ang mga tagapakinig na tanggapin ang paniniwala ng mananalumpati sa pamamagitan ng pagbibigay-katwiran at mga patunay.

  TALUMPATING MAPANGHIKAYAT
• Layunin ng talumpating ito na magbigay ng kasiyahan sa mga nakikinig. Kaya naman sa pagsulat nito, kailangang lahukan ito ng mga birong naktatawa na may kaugnayan sa paksang tinatalakay. Madalas ginagawa ang ganitong talumpati sa mga salusalo, pagtitipong sosyal, at mga pulong ng mga samahan.

  TALUMPATING MAPANG-ALIW
• • Introduksiyon- ito ang pinakasimula ng talumpati. Ito ay naghahanda sa mga nakikinig para sa nilalaman ng talumpati kaya naman dapat angkop ang pambungad sa katawan ng talumpati. Mahalaga ang isang mahusay na panimula upang:
  • Mapukaw ang kaisipan at damdamin ng mga makikinig
  • Makuha ang kanilang interes at atensiyon
  • Maihanda ang kanilang puso at isipan sa mensahe
• Diskusyon o Katawan


  Pinakamahalagang bahagi ng talumpati, dito tinatalakay ang mahahalagang punto o kaisipang nais ibahagi sa mga nakikinig
• Katangian ng katawan ng talumpati

  • Kawastuhan - tiyaking wasto at maayos ang nilalaman
  • Kalinawan - malinaw ang pagkakasulat at pagkakabigkas upang maunawaan ng mga nakikinig
  • Kaakit-akit - gawing kawili-wili ang paglalahad ng mga katwiran o paliwanag, sikaping makabuo ng nilalaman na kaugnay sa paksa at gigising sa kaisipan at damdamin ng mga makikinig
• Katapusan o Kongklusyon


  dito nakasaad ang pinakakongklusyon ng talumpati. Dito kalimitang nilalagom ang mga patunay at argumentong inilahad sa katawan ng talumpati. Ito ang kalimitang maikli ngunit malaman. Maaaring ilagay rito ang pinakamatibay na paliwanag at katwiran upang mapakilos ang mga tao ayon sa layunin ng talumpati
• Sa pagsulat ng isang mahusay nna talumpati, mahalagang magkaroon ng kabatiran ang mananalumpati tungkol sa kaalaman, pangangailangan, at interes ng kanyang magiging tagapakinig. Ayon kay Lorenzo et al. (2002) sa kanilang aklat na Sining nga Pakikipagtalastasang Panlipunan, ang ilan sa dapat mabatid ng mananalumpati sa kanyang mga tagapakinig ay ang sumusunod :
• Alamin ang edad o gulang ng nakararami sa mga tagapakinig. Iakma ang nilalaman ng paksa at maging ang wikang gagamitin sa edad ng mga tagapakinig.

  Ang edad o gulang ng mga tagapakinig
• Importante ring malaman kung ilan ang mga taong makikinig sa talumpati. Kung maraming makikinig, marami ring paniniwala at saloobin ang dapat na isaalang-alang ng mananalumpati.

  Ang bilang ng mga makikinig
• Mahalagang malaman kung ang pagtitipong pupuntahan ay binubuo ng kalalakihan, kababaihan, o ng magkahalong kasarian sapagkat nagkakaroon din ng magkaibang pananw ang dalawa hinggil sa isang particular na paksa.

  Kasarian
• Malaki ang kinalaman ng edukasyon sa kakayahan ng mga tagapakinig na umunawa sa paksa. Kung ang mga makikinig ay kabilang sa masang pangkat, mahalagang gumamit ng mga salita o halimbawa na akma para sa kanila. Kung ang karamihan naman sa mga makikinig ay mga edukado at kanilang sa mataas na antas ng lipunan, iba ring pamamaraan ng pagtalakay ang dapat gamitin sa kanila.

  Edukasyon o Antas ng Lipunan
• Kung may alam na ang tagapakinig tungkol sa paksa, sikaping sangkapan ito ng mga bago at karagdagang impormasyon upang hindi sila mabagot o mawalan ng interes


  Mga saloobin at dati nang alam ng mga nakikinig
• Nonon Carandang,


  ito ay tinawag niyang sanaylakbay kung saan ang terminolohiyang ito, ayon sa kanya, ay binubuo ng tatlong konsepto: sanaysay, sanay, at lakabay.

  Naniniwala siyang ang sanaysay ang pinakaepektibong pormat ng sulatin upang maitala ang mga naranasan sa paglalakbay.