finanse 2

• System finansowy


  Zespół powiązanych reguł i instytucji, umożliwiający dokonywanie przepływów pieniężnych między podmiotami posługującymi się pieniądzem
• Gospodarka finansowa


  Polega na przygotowaniu, przeprowadzeniu wszelkiego rodzaju operacji pieniężnych, faktycznej realizacji operacji pieniężnych, ewidencji i analizie przebiegu operacji pieniężnych w przeszłości celem wyciągnięcia wniosków co do dalszych działań w tym obszarze
• Polityka finansowa


  Dokonywanie wyboru celów, które mają być osiągnięte w wyniku prowadzonej przez dany podmiot gospodarki finansowej, hierarchizacja tych celów oraz rozpoznawanie przesłanek ich zmienności, a także wybór sposobów lub metod ich realizacji
• Publiczny system finansowy


  Całokształt uporządkowanych logicznie norm prawnych, instrumentów, instytucji, które są związane z gospodarką finansową podmiotów sektora finansów publicznych
• Podmioty systemu finansowego


  • Jednostki sektora publicznego
  • Instytucje finansowe (banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, domy maklerskie, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne)
  • Przedsiębiorstwa (produkcyjne, handlowe, usługowe)
  • Gospodarstwa domowe
• Funkcje systemu finansowego


  • Sprawne funkcjonowanie rozliczeń związanych z zakupami dóbr, usług i siły roboczej
  • Umożliwienie uzyskania wysokich stóp zwrotu z inwestycji finansowych (w tym oszczędzanie)
  • Umożliwienie pozyskania i wykorzystania kapitału (alokacja) po niskim koszcie
  • Skuteczny transfer ryzyka między podmiotami, prowadzący do zmniejszania ryzyka w gospodarce
• Segmenty systemu finansowego


  • Publiczny system finansowy
  • Rynkowy system finansowy
• Dobro publiczne


  • Dobro, którego wykorzystywanie przez jeden podmiot nie ogranicza jego wykorzystywania przez inny podmiot
  • Towary i usługi świadczone przez państwo i samorząd terytorialny na zasadach powszechnej dostępności, przy odpłatności niemającej charakteru jednakowej ceny, lecz zróżnicowanych świadczeń podatkowych i niepodatkowych
  • Związek między płaceniem podatków i opłat, czyli swego rodzaju ceną, a świadczeniem dóbr publicznych nie jest bezpośredni, jak przy dobrach prywatnych
• Funkcje finansów publicznych


  • Funkcja alokacyjna
  • Funkcja redystrybucyjna
  • Funkcja stabilizacyjna
  • Funkcja rekonwersji własności
• Funkcja alokacyjna


  Realizacja przez państwo alokacji części zasobów, konieczna wtedy gdy nie można tego zrealizować za pomocą mechanizmu rynkowego lub z powodu niedoskonałości rynku. Dzięki niej możliwa jest realizacja dostępu do dóbr i usług, które nie mogą wykorzystywać w pełni mechanizmu rynkowego (np. bezpieczeństwo publiczne, usługi oświatowe). Rząd lub władze samorządowe dostarczają je nieodpłatnie lub z częściową odpłatnością.
• Funkcja redystrybucyjna


  • Wpływ na określone sektory, regiony (aspekt przestrzenny)
  • Wpływ na określone grupy społeczne
  • Wpływ na poszczególnych obywateli (podatników) czy gospodarstwa domowe
• Funkcja stabilizacyjna


  Polega na wykorzystaniu przez władze państwowe zjawisk finansowych do realizacji makroekonomicznych celów, takich jak: wzrost gospodarczy, stabilizacja warunków ekonomicznych, ograniczanie bezrobocia czy inflacji. Innym słowy celem władz publicznych powinno być umiejętne posługiwanie się alokacja zasobów i redystrybucją do łagodzenia wahań koniunkturalnych w gospodarce danego kraju.
• Zasady finansów publicznych


  • Zasada legalności
  • Zasada jawności (np. jawność debaty, zapewnienie odpowiednich informacji)
  • Zasada przejrzystości (np. sporządzenie odpowiednich sprawozdań)
  • Zasada jedności materialnej (niefunduszowania, czyli zakaz łączenia przychodów z określonych źródeł z określonymi wydatkami publicznymi)
  • Zasada równości w dostępie do realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych
  • Zasada ostrożnego lokowania wolnych środków
  • Zasada prognostycznego ujmowania dochodów
  • Zasada limitowania wydatków
  • Zasada celowości, oszczędności i terminowości
• Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków
• Procesy związane z finansami publicznymi

  • gromadzenie dochodów i przychodów publicznych
  • wydatkowanie środków publicznych
  • finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa
  • zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne
  • zarządzanie środkami publicznymi
  • zarządzanie długiem publicznym
• Źródła środków publicznych


  • dochody publiczne
  • daniny publiczne
  • podatki
  • cła
  • inne świadczenia
  • pozostałe dochody
  • opłaty
  • dochody z mienia (dzierżawy, najmu, dywidendy)
  • dochody ze sprzedaży majątku oraz ze świadczeń usług
  • spadki, zapisy, darowizny
  • inne dochody
  • źródła zagraniczne
  • przychody z działalności oraz pochodzące z innych źródeł
  • przychody budżetu państwa i budżetów samorządowych
  • z prywatyzacji majątku
  • z operacji finansowych
  • ze spłat pożyczek
  • zaciągnięcie pożyczek
• Elementy publicznego systemu finansowego


  • normy prawne
  • instrumenty fiskalne
  • publiczne instrumenty finansowe
  • instytucje fiskalne
• Prawo finansowe


  Normuje gospodarkę finansową państwa i reguluje: przygotowanie i uchwalanie budżetu państwa, finansowanie działalności państwa, zagadnienia podatkowe dotyczące osób fizycznych i prawnych
• Działy prawa finansowego


  • prawo budżetowe
  • prawo finansowe jednostek samorządu terytorialnego
  • prawo dewizowe
  • prawo celne
  • prawo podatkowe ogólne i szczególne
  • publiczne prawo bankowe
  • międzynarodowe prawo finansowe
• Instrumenty fiskalne o charakterze dochodowym/przychodowym

  • podatki
  • cła
  • opłaty publiczne
  • składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne
• Instrumenty fiskalne o charakterze wydatkowym/rozchodowym


  • związane z funkcjonowaniem administracji publicznej
  • dotacje budżetowe (np. przedmiotowe, podmiotowe) i subwencje
  • związane ze świadczeniami społecznymi
  • koszty obsługi długu publicznego
• Podmiot opodatkowania


  Ten, na którym ciąży obowiązek podatkowy
• Przedmiot podatku


  Rzecz lub zdarzenie wywołujące obowiązek podatkowy
• Podstawa opodatkowania


  Wartościowo określony przedmiot opodatkowania, czasami wyrażony w jednostkach fizycznych, np. podatek od psów
• Stawka podatkowa


  Relacja kwoty podatku do podstawy opodatkowania
• Skala podatkowa


  Jaką stawkę należy zastosować do podstawy opodatkowania (stawki stałe, stawki zmienne: progresywne, regresywne, degresywne)
• Podatki pośrednie w Polsce

  • podatek od towarów i usług (VAT)
  • podatek akcyzowy
  • podatek od gier
• Publiczne instrumenty finansowe


  Instrumenty finansowe wykorzystywane do pokrywania deficytu funduszy publicznych, zwykle o względnie dużej płynności i małym ryzyku
• Wykorzystanie dłużnych, płynnych zobowiązań finansowych (np. obligacje) oznacza stosowanie komercyjnych zasad gromadzenia środków na cele publiczne i wiąże się ściśle z funkcjonowaniem rynkowego systemu finansowego
• Dług publiczny


  Przejaw wykorzystywania publicznych instrumentów finansowych
• Instytucje fiskalne


  Instytucje, które wspierają działanie publicznego systemu finansowego poprzez: gromadzenie i wydatkowanie środków publicznych, planowanie i wykonywanie budżetów publicznych, kontrolę finansową
• Instytucje fiskalne przygotowujące budżety publiczne

  • rząd
  • parlament
  • samorządy
• Instytucje fiskalne pobierające daniny publiczne

  • państwowe organy podatkowe: organy skarbowe, organy celne
  • samorządowe organy podatkowe: wójt, burmistrz (prezydent), starosta, marszałek
• Instytucje fiskalne dokonujące wydatków publicznych


  • rząd
  • podmioty władz lokalnych
  • różne podmioty realizujące zadania państwa w oparciu o własność publiczną np. jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych
• Instytucje fiskalne dokonujące kontroli finansowej

  • izby obrachunkowe
  • parlament
  • organa stanowiące różnych szczebli władz publicznych
  • urzędy i izby skarbowe
• Budżet państwa


  Plan finansowy państwa zestawiający dochody i wydatki w ciągu roku kalendarzowego, odzwierciedlający kierunki polityki społeczno-gospodarczej rządu, uchwalany w formie ustawy określającej źródła dochodów i rodzaje wydatków, opracowany przez Radę Ministrów i wykonywany pod jej kierunkiem za pośrednictwem Ministra Finansów
• Cechy budżetu państwa


  • Budżet państwa jest funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo
  • Gromadzenie środków budżetowych odbywa się z reguły w sposób przymusowy
  • Procesy gromadzenia i dzielenia przez państwo dochodów w budżecie mają nie tylko charakter ekonomiczny, ale i społeczny
  • Budżet państwa dotyczy działalności jego samego i jego organów w przyszłości, stąd jest ustalany z góry na określony czas
  • Budżet tworzą strumienie dochodów i strumienie wydatków (strumieniowy charakter), co oznacza konieczność egzekwowania należnych w danym okresie dochodów, jak również obliguje do wydatkowania środków budżetowych przed upływem okresu budżetowego (zasada roczności)
  • Budżet i jego realizacja nie może być wystarczająca dla pokrycia wszystkich potrzeb publicznych
• Prace nad budżetem są wykonywane pod kierunkiem Ministra Finansów
• Budżet państwa


  Fundusz scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizacją jego zadań
• Budżet państwa


  • Gromadzenie środków odbywa się w sposób przymusowy
  • Procesy gromadzenia i dzielenia mają charakter ekonomiczny i społeczny
  • Dotyczy działalności państwa i jego organów w przyszłości, ustalany z góry na określony czas