AP

• Pag-Unlad


  Pagbabago mula sa mababa tungo sa mataas na antas ng pamumuhay
• Fajardo, 1994: 'Ang pag-unlad ay isang progresibong proseso ng pagpapabuti ng kondisyon ng tao'
• Mga halimbawa ng pag-unlad


  • Pagpapababa ng antas ng kahirapan
  • Kawalan ng trabaho
  • Kamangmangan
  • Hindi pagkakapantay-pantay
  • Pananampalataya
• Pagyaman


  Paglago ng yaman o pagdami ng pera
• Pag-unlad


  Pagkakaroon ng maayos na pamumuhay sa pamamagitan ng mataas na kalidad ng buhay (quality of life) at kalayaang magpasya (freedom of choice)
• Hindi lahat ng MAYAMAN ay may MAUNLAD na Buhay
• Tradisyonal na Pananaw sa Pag-Unlad


  Pagbibigay diin sa pag-unlad bilang pagtamo ng patuloy na pagtaas ng antas ng income per capita o pagtaas ng kita ng bansa
• Makabagong Pananaw sa Pag-Unlad


  Nagsasaad na ang pag-unlad ay kumakatawan sa malawakang pagbabago sa buong sistemang panlipunan
• Dapat ituon ang pansin sa iba't ibang pangangailangan at nagbabagong hangarin ng tao/grupo upang masiguro ang paglayo mula sa hindi kaaya-ayang sitwasyon ng pamumuhay tungo sa mas kasiya-siya/kaaya-aya
• Amartya Sen (1993-Present): 'Economic Growth without investment in human development is unsustainable and unethical'
• Ang kaunlaran ay matatamo lamang kung mapauunlad ang buhay ng mga tao kaysa sa yaman ng ekonomiya
• Upang ito ay matamo mahalaga na bigyang pansin ang ugat ng kawalan ng kalayaan gaya ng kahirapan, diskriminasyon, at hindi pagkakapantay-pantay dahil nalilimita nito ang kakayahan ng mamamayan
• KKK ng Pag-Unlad (Amartya Sen)


  • Kayamanan
  • Kalayaan
  • Kaalaman
• Palatandaan ng Pag-Unlad


  • Makatwiran at dinamikong kaayusang panlipunan
  • Kasaganaan at kasarinlan
  • Kalayaan sa kahirapan, hanapbuhay para sa lahat, umaangat na standard ng pamumuhay at mainam na uri ng buhay para sa lahat
  • Sapat na mga lingkurang panlipunan
  • Katarungang panlipunan
• Human Development Index (HDI)


  Pangkalahatang sukat ng kakayahan ng isang bansa na matugunan ang mahahalagang aspekto ng kaunlarang pantao (full human potential) kabilang dito ang kalusugan, edukasyon, at antas ng pamumuhay
• 3 Antas ng Kaunlaran ng Bansa


  • Maunlad na Bansa (Developed Economies)
  • Umuunlad na Bansa (Developing Economies)
  • Papaunlad na Bansa (Developing Economies)
• Mga Salik sa Pag-Unlad


  • Institusyong Panlipunan (50%)
  • Kultura (20%)
  • Heograpiya (30%)
• Salik na Maaaring Makatulong sa Pagsulong ng Ekonomiya


  • Likas na Yaman
  • Yamang Tao
  • Kapital
  • Teknolohiya at Inobasyon
• Sektor ng Agrikultura


  Isang agham, sining, at gawain ng pagpoprodyus ng pagkain at hilaw na mga produkto na tumutugon sa pangangailangan ng tao
• Isa ang Pilipinas sa mga agrikultural na bansa sa mundo ngunit ang mga taniman ay unti-unti nang umuusbong bilang mga pabahay at gusali
• Isa rin tayo sa pinakamalaking importer ng bigas sa Asya ngunit ngayon ay tayo na ang pinakamalaking exporter ng bigas
• Malaking bilang din ng ating mga kababayan ang naglilingkod sektor na ito ng ekonomiya, gayunpaman, karamihan sa kanila ay matatanda na (aged 55-59 yo)
• Lahat ng sektor ay umaasa sa agrikultura upang matugunan ang pangangailangan sa pagkain at mga hilaw na sangkap na kailangan sa produksyon
• Uri ng Agrikultura


  • Paghahalaman
  • Paghahayupan
  • Pangingisda
  • Paggugubat
• Uri ng Pangingisda


  • Commercial
  • Municipal
  • Aquaculture
• Suliranin ng Sektor ng Agrikultura

  • Pagkaubos ng mga Magsasaka
  • Mataas na Gastusin
  • Problema sa imprastraktura
  • Problema sa Kapital
  • Monopolyo sa Pagmamay-ari ng Lupa
  • Masamang Panahon
  • Malawawakang Pagpapalit gamit ang Lupa
  • Pagdagsa ng dayuhang Kalakal
  • Kakulangan sa Pananaliksik at Makabagong Teknkolohiya
• HINDI UUNLAD ANG ATING MGA MAGSASAKA KUNG PATULOY NA MAGIGING INCOMPETENT ANG ATING GOBYERNO UPANG LUTASIN ANG MGA PROBLEMANG ITO AT MAGPAPATULOY NA HINDI NILA ITO PAGTUUNAN NG PANSIN
• Sangay ng Pamahalaan ng Sektor ng Agrikultura


  • Department of Agriculture (DA)
  • Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR)
  • Bureau of Animal Industry (BAI)
  • Ecosystems Research and Development Bureau (ERDB)
• Sektor ng Industriya


  Pagproproseso ng mga hilaw na materyal upang makabuo ng mga kagamitan na ginagamit ng tao sa pang-araw-araw
• Sekondaryang Sektor ng Industriya


  • Pagmamanupaktura
  • Konstruksyon
  • Utilities
  • Pagmimina
• Suliranin ng Sektor ng Industriya


  • Kawalan ng malaking kapital
  • White Elephant Projects
• Bataan Nuclear Power Plant - hindi kayang isustain
• Utilities


  Pagtugon sa pangangailangan ng mga mamamayan sa tubig, kuryente, internet, at gas
• Pagmimina


  Pagkuha at pagpoproseso ng yamang mineral
• Mayroon lamang certain period of time na inaallow ngunit marami ang hindi sumusunod (mostly politicians 🤮)
• Maraming nalilihis ng landas (farmer → minero) at walang proper training kaya nagkakaroon ng matinding damages sa minesites
• Monopolization


  Causes animals to leave that area
• Napopollute ang water because of dynamite bombing


  Nagsusuffer ang mga mamayan, causes fishes to leave/die
• Kawalan ng malaking kapital
• Kakulangan ng produkto at pagtaas sa presyo nito