Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling
De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid
De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had
Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat
Tijdvak 6 1600-1700 (17e eeuw)
Het streven van vorsten naar absolute macht
De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek
Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
Dewetenschappelijke revolutie
Tijdvak 7 1700-1800 (18e eeuw)
Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen
Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme)
Tijdvak 7 1700-1800 (18e eeuw) deel 2
Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme
De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrecht en staatsburgerschap
Tijdvak 8 1800-1900 (19e eeuw)
De industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving
Discussies over de 'sociale kwestie'
De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie
Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politieke proces
De opkomst van emancipatiebewegingen
De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme
Tijdvak 9 1900-1950 (20e eeuw)
De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie
Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/nationaalsocialisme
De crisis van het wereldkapitalisme
Het voeren van twee wereldoorlogen
Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de Joden
De Duitse bezetting van Nederland
Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering
Vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme
Tijdvak 10 1950-2000 (21e eeuw)
De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog
De dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld
De eenwording van Europa
De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen
Beeldenstorm
De vernieling op grote schaal van beelden en plunderingen van katholieke kerken en kloosters door de Calvinisten in de Nederlanden in 1566.
Calvinisten
Volgelingen van Calvijn.
Centralisatiepolitiek
Politiek waarbij wordt geprobeerd om zoveel mogelijk vanuit één gebied te besturen.
Geocentrisch wereldbeeld
Het model van het zonnestelsel waar de aarde het middelpunt is en andere hemellichamenomheen draaien.
Heliocentrisch wereldbeeld
Het model van het zonnestelsel waar de zon het middelpunt is en andere hemellichamenomheen draaien.
Humanisme
Een levensbeschouwing die de menselijke waardigheid, de vrijheid en het individu centraal stelt.
Individualisme
Maatschappelijke stroming waarbij het individu centraal staat.
Kolonisatie
Het verschijnsel dat een land een ander land in bezit neemt en dit land dan als deel van zichzelf (als een kolonie) gaat beschouwen.
Lutheranen
Volgelingen van Luther.
Ontdekkingsreizen
Reizen waarmee onbekende gebieden worden verkend.
Plakkaat van Verlatinghe
Plakkaat waarmee een aantal gewesten van de Nederlanden in 1581 zich onafhankelijk verklaarden en Filips II werd afgezet als hun heerser.
Protestants
Stroming in het christelijk geloof die is ontstaan na een breuk met de rooms-katholieke kerk.
Reformatie
Kerkhervorming die tot doel had om de misstanden binnen de rooms-katholieke kerk op te lossen en die de grondslag vormde voor het protestantisme.
Renaissance
Periode in de 15e en 16e eeuw die wordt gekenmerkt door een vernieuwde levensstijl en een heropleving van kunst en wetenschap, geïnspireerd op de klassieke oudheid.
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
De naam die de zeven Nederlandse gewesten zichzelf in 1588 gaven nadat ze zich hadden losgemaakt van Spanje en geen koning meer hadden.
Rooms-katholiek
Het deel van het christendom dat gehoorzaam is aan de paus in Rome.
Vrede van Augsburg
Vredesovereenkomst gesloten in 1555, waarin werd bepaald dat iedere vorst het geloof van zijn onderdanen zelf mocht bepalen.
Wetenschappelijk denken
Manier van denken waarbij nieuwe kennis voorkomt uit studie en onderzoek.
1453
De Turkse verovering van Constantinopel brengt een einde van het Oost-Romeinse rijk.
1488
De ronding van Kaap de Goede Hoop door Bartholomeus Diaz.
1492
Columbus komt voor de eerste keer aan in Amerika.
1498
Vasco da Gama is de eerste Europeaan die per schip in Indië aankomt.
1515
De Nederlanden komen in handen van de Spaanse vorst Karel V.
1519
Spaanse verovering van het Aztekenrijk door Hernando Cortés.
1517
Luther publiceert zijn 95 stellingen in Wittenberg, waardoor de Reformatie begint.
1522
Oprichting van de inquisitie in de Nederlanden. Deze kerkelijke rechtbank moest protestanten veroordelen.
1541
Calvijn vestigt zijn kerk in Genève.
1555
Godsdienstvrede van Augsburg maakt een einde aan jarenlang godsdienstoorlogen in het Duitse rijk. Voortaan mocht iedere Duitse vorst het geloof in zijn gebied bepalen.
1566
De beeldenstorm vindt plaats.
1568
De slag bij Heiligerlee betekent het begin van de Nederlandse Opstand.
1572
De Geuzen nemen Den Briel in.
1579
De unies van Atrecht en Utrecht worden opgericht.
1581
Filips II wordt door de gewesten van de Unie van Utrecht afgezet als landheer door middel van de Akte van Verlatinghe.