5.13 mięczaki

• anabioza

  stan, w którym zwierze wciąga ciało do muszli i zakrywa jej ujście warstwą śluzu z dużą zawartością soli wapnia,

  • sposób na przetrwanie okresu suszy
• • mięczaki są zwierzętami wolno żyjącymi lub osiadłymi,
  • niewielkie rozmiary u większości gatunków,
  • grupy główne: ślimaki, małże, głowonogi
• ŚLIMAKI

  wody słone, słodkie i lądy,

  podział ciała: głowa, noga, worek trzewiowy,

  wiele wykształtowało szkielet zewnętrzny - muszlę,

  ślimaki lądowe i większość słodkowodnych - płuco,

  ślimaki morskie - skrzela
• MUSZLA

  jednoczęściowa,

  najczęściej spiralnie skręcona,

  • jednoczęściowe (ślimaki),
  • dwuczęściowe (małże)
  • całkowicie zredukowana (głowonogi)

  funkcja ochronna,

  szkielet zewnętrzny,

  zbudowana z węglanu wapnia CaCO3, konchioliny,

  
  

  trzy warstwy: zewnętrzna (konchiolinowa), środkowa (porcelanowa), wewnętrzna (perłowa),
• ślimak winniczek

  miejsca wilgotne- lasy, parki, ogrody,

  odżywianie- świeże liście,

  muszla- spiralnie skręcona
• ślimak morski

  tropikalne wody Oceanu Indyjskiego,

  odżywianie- wyłącznie gąbki,

  muszla - brak
• MAŁŻE

  wody słodkie i słone,

  brak głowy,

  muszla złożona z dwóch części
• GŁOWONOGI

  wyłącznie morza i oceany,

  noga przekształcona w ramiona i lejek,

  w większości brak muszli,

  chrzęstny lub mineralny szkielet wewnętrzny
• OGÓLNA BUDOWA CIAŁA

  trójwarstwowe,

  wtórna jama ciała,

  niesegmentowane,

  dwuboczna symetria/wtórnie niesymetryczne,

  miękkie ciało - w zależności od gatunku: nagie, okryte całkowicie lub częściowo muszlą,

  szkielet wewnętrzny tylko u głowonogów,

  trzy części: głowa, worek trzewiowy, noga,
• GŁOWA

  u niektórych gatunków uwsteczniona,

  otwór gębowy,

  narządy zmysłów- oczy, czułki
• WOREK TRZEWIOWY

  zawiera większość narządów wewnętrznych,

  występuje u wszystkich mięczaków,

  okryty fałdem ściany ciała (płaszczem),

  jama płaszczowa: wypełnia przestrzeń między workiem a płaszczem
• JAMA PŁASZCZOWA


  narządy wymiany gazowej (skrzela lub płuco),

  ujścia układów wydalniczego, pokarmowego, rozrodczego,
• NOGA

  silnie umięśniona,

  narząd ruchu: pełzanie, pływanie,

  zagrzebywanie się w podłożu,

  u większości silnie uwsteczniona,

  głowonogi- w rozwoju zarodkowym przednia część ulega przekształceniu w ramiona i lejek
• RAMIONA


  posiadają okrągłe przyssawki- narządy chwytne,

  uczestniczą w poruszaniu się
• LEJEK

  funkcja lokomotoryczna
• pierwotna jama ciała

  ukształtowana w zatoki,

  do zatok wylewa się krew z naczyń krwionośnych
• POKRYCIE CIAŁA

  jednowarstwowy nabłonek: liczne gruczoły wydzielające śluz,

  na brzegu płaszcza: gruczoły wydzielające substancje potrzebne do wytworzenia muszli,

  pod nabłonkiem: tkanka łączna, mięśnie wora powłokowego, mięśnie poruszające narządami (wciągające nogę do muszli)
• ŚLUZ

  chroni ciało przed drobnymi urazami mechanicznymi,

  umożliwia pełzanie po podłożu (lądowe),
• UKŁAD POKARMOWY

  trzy odcinki: jelito przednie, środkowe, tylne,

  budowa zależy od grupy systematycznej i rodzaju pokarmu,
• JELITO PRZEDNIE

  otwór gębowy,

  gardziel do której otwierają się przewody gruczołów ślinowych,

  tarka: zeskrobywanie i rozdrabnianie pokarmu, pokryta rzędami ząbków odrastających w miarę ścierania,

  żołądek: zawiera enzymy trawienne (wydzielane przez gruczoł wątrobowo-trzustkowy)
• JELITO ŚRODKOWE

  tworzy kilka pętli po czym przechodzi w jelito tylne
• JELITO TYLNE

  zakończone otworem odbytowym otwierającym się do jamy płaszczowej
• ODŻYWIANIE

  roślinożerne, mięsożerne, wszystkożerne,

  nieliczne pasożyty,

  niektóre ślimaki drapieżniki: gruczoły jadowe,

  • wwiercanie się w muszlę ofiar używając tarki (rozkolce),

  małże: filtratory

  • drobne szczątki organiczne: dostają się do jamy płaszczowej wraz z wodą, osiadają na dużych orzęsionych skrzelach,

  głowonogi: drapieżniki,

  • chitynowy dziób: zdobywanie i rozdrabnianie pokarmu,
  • chwytają ofiarę ramionami z przyssawkami i rozdrabniają dziobem,
  • niektóre mają gruczoły jadowe
• UKŁAD ODDECHOWY

  morskie - skrzela umiejscowione w jamie płaszczowej,

  u niektórych zaniknęły - skrzela wtórne (rozgałęzione wyrostki ciała),

  ślimaki lądowe - płuco,

  niektóre gatunki posiadające płuco zasiedliły wtórnie środowisko wodne

  • oddychają powietrzem atmosferycznym pobranym podczas chwilowego wynurzenia się nad powierzchnię wody
• PŁUCO

  sieć naczyń krwionośnych rozmieszczonych w ścianie jamy płaszczowej
• UKŁAD KRWIONOŚNY

  otwarty,

  1. krew pompowana przez serce otoczone workiem osierdziowym (komora, przedsionki),
  2. w większości serce położone w grzbietowej części worka trzewiowego,
  3. krew odpływa z serca aortą rozgałęzioną na wiele mniejszych naczyń tętniczych,
  4. wylewa się do szczelin i zatok pierwotnej jamy ciała, gdzie oddaje tlen,
  5. zbierana przez naczynia żylne, do narządów wymiany gazowej,
  6. wraca żyłami do serca
• kolor krwi

  najczęściej niebieska - hemocyjanina,

  rzadziej czerwona lub bezbarwna
• UKŁAD NERWOWY

  niżej uorganizowany: obrączka okołoprzełykowa, kilka pni nerwowych połączonych spoidłami,

  wyżej: na pniach powstają zwoje nerwowe,

  • większość ma parzyste zwoje głowowe, nonę, płaszczowe i trzewiowe,

  najwyżej: głowonogi, zwoje nerwowe zlane w mózg (umieszczony w chrzęstnej puszce mózgowej),
• NARZĄDY ZMYSŁÓW

  na ogół dobrze rozwinięte,

  wokół otworu gębowego, na czułkach, brzegach płaszcza i nogi, znajdują się receptory dotyku,

  jama płaszczowa często posiada chemoreceptory,

  statocysty- narząd równowagi,
• OCZY

  ślimaki: na szczycie lub u podstawy drugiej pary czułków,

  głowonogi: duże podobieństwo do oczu kręgowców, inne pochodzenie,

  • zdolne do akomodacji,
  • siatkówka z dużym zagęszczeniem komórek receptorowych - dobra jakość obrazu
• UKŁAD WYDALNICZY

  rozpoczyna się parą orzęsionych lejków w worku osierdziowym,

  nerki,

  mocz uchodzi z nerek moczowodami i uchodzi do jamy płaszczowej,

  wodne: amoniak,

  lądowe: kwas moczowy
• LEJKI


  odbierają zbędne produkty przemiany materii z krwi i przekazują do parzystych nerek
• ROZMNAŻANIE

  wyłącznie płciowo,

  formy rozdzielnopłciowe - głowonogi,

  • dymorfizm płciowy - budowa muszli, różnica w rozmiarach ciała,

  obojnaki - większość małży i ślimaków,

  prymitywne - parzyste gonady,

  bardziej zaawansowane ewolucyjnie - nieparzyste gonady,
• ZAPŁODNIENIE

  morskie: zewnętrzne/w jamie płaszczowej,

  głowonogi/lądowe: wewnętrzne,

  lądowe: zapłodnienie wewnętrzne krzyżowe,
• • większość jajorodne,
  • rzadko jajożyworodne lub żyworodne,
• ROZWÓJ

  głowonogi, ślimaki: rozwój prostu,

  rozwój złożony: larwa, postać dorosła lub kolejna larwa - żeglarek.