NW

• Ongeslachtelijke voortplanting/vegetatieve voortplanting


  Ontstaan van nakomelingen zonder versmelting van voortplantingscellen (gameten)
• Ongeslachtelijke voortplanting komt voor bij planten en dieren
• Bij gewervelde dieren is er geen natuurlijke ongeslachtelijke voortplanting
• Bacteriën & vele eencellige dieren: ongeslachtelijke voortplanting door celdeling/mitose
• Klonen


  Maken van genetisch identieke nakomeling van één ouder
• Vormen van klonen


  • Reproductief klonen
  • Therapeutisch klonen
• Hoe lichaamscellen klonen?


  1. Kern huidcel aangebracht in kernloze eicel

  2. Gekloonde eicel opgekweekt tot blastula stadium

  3. Stamcellen geïsoleerd
• Stamcellen


  Cellen die in een celkweek kunnen uitgroeien tot gewenste celtypen of weefsels
• Gentherapie


  Stamcellen gebruikt voor inbrengen van genetisch materiaal in menselijke cellen voor het genezen van erfelijke aandoeningen
• Geslachtelijke of seksuele voortplanting


  Ontstaan van nakomelingen door versmelting van mannelijke & vrouwelijke geslachtcellen van 2 ouders van dezelfde soort
• Betekenis van geslachtelijke voortplanting

  • Nakomelingen zijn nooit identiek aan ouders (uitzondering eeneiige tweelingen)
  • Genetische variatie: ieder individu is uniek + verscheidenheid genetisch materiaal binnen de populatie van een soort die zich geslachtelijk voortplant
  • Evolutie als gevolg van natuurlijke selectie: veranderen van soort door overdragen van voordelige eigenschappen
• Geslachtskenmerken


  • Primaire geslachtskenmerken
  • Secundaire geslachtskenmerken
  • Tertiaire geslachtskenmerken
• Primaire geslachtskenmerken


  Verschillen in bouw van mannelijke & vrouwelijke voortplantingsorganen, al van bij geboorte aanwezig

  
• Secundaire geslachtskenmerken


  Lichamelijke verschillen tussen man & vrouw, ontstaan tijdens puberteit als gevolg van verhoogde aanmaak geslachtshormonen
• Tertiaire geslachtskenmerken


  Plaats & tijd waar je opgroeit & hoe je je voelt, kledij, haardracht
• Mannelijk voortplantingsstelsel


  • Teelbal, zaadbal of testis
  • Bijbal of epididymis
  • Zaadleider
  • Balzak of scrotum
  • Zaadblaasjes
  • Prostaat
  • Urinebuis
  • Klier van Cowper
  • Penis
  • Zwellichaam
  • Eikel

  
• Teelbal, zaadbal of testis

  Functie: vorming van 200 miljoen zaadcellen per dag, produceren testosteron
• Bijbal of epididymis


  Langwerpig orgaantje, opgebouwd uit afvoerbuisjes die vanuit de teelbal komen, functie: rijping & opslag van zaadcellen afkomstig uit teelbal, zaadlozing (ejaculatie)
• Zaadleider


  Functie: tijdens zaadlozing transport zaadcellen van bijbal naar urinebuis
• Balzak of scrotum


  Uitzakking buikwand, onthult teel-en bijballen + beschermt, temperatuur: 35 graden = ideale rijpingstemperatuur voor zaadcellen
• Zaadblaasjes


  Kliertjes die uitmonden in de zaadleider, produceren zaadvocht (basisch, geeft sperma hoge pH, belangrijk omdat het zure milieu van vagina slecht is voor overleving zaadcellen)
• Prostaat


  Produceert prostaatvocht, activeert zaadcellen en houdt ze in suspensie, functie: urinetoevoer afsluiten bij ejaculatie
• Urinebuis


  Buis waarlangs urine of sperma het lichaam verlaat, kunnen nooit tegelijk uitgescheiden worden
• Klier van Cowper


  Functie: produceren voorvocht, vlak voor zaadlozing afgescheiden & achtergebleven urinezuur in urinebuis neutraliseert, vergroot overlevingskans van zaadcellen (in voorvocht kunnen ook zaadcellen aanwezig zijn)
• Penis


  Functie: gebruikt voor copulatie (geslachtsgemeenschap) en voor te urineren
• Zwellichaam


  In de penis, bestaat uit sponsachtig weefsel dat tijdens seksuele opwinding met bloed gevuld wordt, ontstaan van erectie
• Eikel


  Gevoeligste deel mannelijk lichaam, veel tastlichaampjes, functie: prikkeling zorgt voor zaadlozing, rond eikel: voorhuid kan weggeschoven worden, besneden mannen: voorhuid verwijderd, geen smegma onder ophopen
• Zaadcellen of spermatozoa


  Kleine beweeglijke cellen met een lengte van ongeveer 0,05 mm, tijdens zaadlozing: 3 tot 5 mililiter sperma met 200 miljoen zaadcellen, 3 delen: kop (bevat acrosoom + DNA vader), hals (bevat mitochondriën), staart (voortbeweging zaadcel)
• Vorming en rijping zaadcellen

  Vanaf puberteit: vorming zaadcellen in wand van zaadbuisjes, ontwikkeling zaadcellen = spermatogenese, zaadcellen doorlopen verschillende ontwikkelingsstadia: kiemlaag met spermatogoniën, primaire spermatocyten, secundaire spermatocyten, spermatiden, spermatozoa
• Sertolicellen


  Hoge cellen in wand zaadbuisjes, ook wel steuncellen of voedingscellen genoemd, vormen inhammen waarin rijpende spermatozoa zich bevinden
• Hormonale regeling van de zaadcelvorming

  Geregeld door hormonen geproduceerd in hypofyse, in puberteit: productie hormonen in hypofyse, follikelstimulerend hormoon stimuleert vorming zaadcellen door zaadbuisjes, luteïniserend hormoon stimuleert aanmaak testosteron door Leydigcellen, testosteron regelt spermatogenese, remt aanmaak LH, vormt secundaire geslachtskenmerken
• Steuncellen


  Ook wel voedingscellen genoemd
• Spermatozoa


  Bevinden zich in inhammen waarin ze rijpen
• Hormonale regeling van de zaadcelvorming

  1. Zaadcelvorming of spermatogenese

  2. Geregeld door hormonen die geproduceerd worden in hypofyse
• Hypofyse


  Klier in midden van hoofd (even groot als erwt)
• Puberteit


  1. Productie hormonen in hypofyse

  2. Follikelstimulerend hormoon stimuleert vorming zaadcellen door zaadbuisjes

  3. Luteïniserend hormoon stimuleert aanmaak testosteron door Leydigcellen
• Testosteron


  • Stimuleert spermatogenese
  • Remt aanmaak LH
  • Vormt secundaire geslachtskenmerken
• Bouw van het vrouwelijk voortplantingsstelsel

  • Eierstok of ovarium: Productie + rijping eicellen, Produceren hormonen oestrogeen + progesteron
  • Eitrechter: Verbreding uiteinde eileider, Vangt rijpe eicel op die vrijkomt uit eierstok + vervoert naar eileider
  • Eileider of oviduct: Plaats waar eicel bij (eventuele) bevruchting versmelt met zaadcel, Vervoert bevruchte eicel naar baarmoeder
  • Baarmoeder: Gespierd peervormig orgaan, Bevruchte eicel komt tot ontwikkeling, Eindigt in baarmoederhals met slijmprop
  • Vagina of schede: Verbinding baarmoeder - buitenwereld, Heeft een zuur milieu, Klieren bartholoni, Maagdenvlies
  • Schaamlippen: Bieden bescherming tegen inwendige delen, 2 paar: grote & kleine, Schaamhaar
  • Clitoris of kittelaar: Gevoelig deel, Bevat zwellichaam
• Eicel


  Grootste menselijke cel, Onbeweeglijk, Omgeven door glashuid, Rond glashuid: voedende follikelcellen
• Menstruele cyclus


  Vanaf puberteit - menopauze: periodieke veranderingen in vrouwenlichaam, Geregeld door hormonen & bereiden vrouwenlichaam voor op eventuele bevruchting, Duurt 25 tot 35 dagen, Onregelmatige cyclus: te wijten aan vruchtbaarheidsproblemen