hanes

• Achosodd crefydd trosedd sylweddol yn ystod y 16eg o'r 17eg ganrif
• Methu à dilyn a thyngu llw i'r newidiadau yr oedd pob Brenin neu Frenhines yn ei wneud mewn perthynas & chrefydd yn drosedd
• Roedd nifer o bobl yn cael eu cosbi am heresie yn ystod y cyfnod hwn
• Roedd y rhai oedd yn gwrthwynebu'r newidiadau crefyddol yn gwrthod dilyn yr arferion newydd, yn siarad yn gyhoeddus yn erbyn y newidiadou, neu'n trefnu gwrthryfeloedd neu gynllwynion yn erbyn y frenhinioeth
• Roedd y gweithredoedd yma yn droseddau yn oes y Tuduriaid
• Roedd y diwygiad yn golygu bod y franhinioeth, y llywodraeth a'r senedd yn ymwneud mwy o materion crefyddol
• Roedd hynny'n golygu'n aml fod rhywun oedd yn cyflawni trosedd heresi yn cyflawni teyrnfradwriaeth hefyd
• Dechreuodd y syniodou Protestonnaidd yma ledoenu i Gymru a Lloegr yn y 1520ou a dechreuodd ddylanwadu ar nifer o bobl
• Argyfwng ysgariod Harri Villo 1529 oedd catalydd y diwygiad yng Nghymru a Lloegr
• Defnyddiodd Thomas Cromwell y Senedd i bosio cyfres o ddeddfau a wahonodd Eglwys Lloegr oddi wrth yr Eglwys Gatholig Rufeinig, gan wneud Harri Vill yn bennaeth yr Eglwys yng Nghymru a Lloegr yn hytrach na'r Pab yn Rhufain
• Cafodd y Beibl ei gyfieithu ir Saesneg yn 1539, ond ychydig iawn a newidiodd fel arall
• Parhoodd gwasanaethau'r Eglwys a'r gweddiou i fod yn Llodin ac nid oedd hawl gan offeiriaid briodi
• Deddf Goruchafiaeth


  Y ddeddf hon osododd Harri Vill yn bennaeth yr Eglwys. Roedd y rhai oedd yn gwrthod derbyn awdurdod Harri ar yr Eglwys yn cael eu cosbi
• Dienyddiwyd Syr Thomas More gon iddo wrthod tyngu Llw Goruchafiaeth
• Deddf Olynioeth


  Plant gwraig newydd Harri, Anne Boleyn, oedd i goel blaenoriaeth yn yr olynioeth or droul ei ferch Mary
• Golygodd Deddf Teyrnfrodwrioeth yn yr un flwyddyn bod gwrthwynebu'r ddeddf hon neu'r Ddeddf Olyniaeth yn drosedd alloi arwain at gasb farwol
• Coewyd y mynochlogydd ar draws y wlad
• Ailddatganwyd y ffydd Gatholig. Gellid llosgi i farwolaeth y Protestanioid oedd yn gwodu'r ffydd Gatholig
• Yn 1536, protestiodd 30,000 o bobl yn erbyn newidiadau Harri mewn Pererindod Gras gon gymryd rheolaeth o Efrog, Hull, Pontefract a Doncaster
• Cafodd 178 o brotestwyr eu dienyddio, gan gynnwys yr arweinydd, Robert Aske
• Cyflwynwyd Llyfr Gweddi Cyffredin yn Saesneg
• Diddywyd yr Offeren Llodin a newidiodd gwasanaethau'r Eglwys i fod yn Brotestannaidd
• Cafwyd gwared & chysegrou, delweddau ac oddurniadou Catholig
• Carcharwyd Esgobion Catholig oedd yn gwrthod dilyn newidiadau Edward am heresi
• Dim ond dau o bobl o ddienyddiwyd am heresi yn ystod ei deyrnasiod
• Ailsefydlodd Mari'r Offeren Lladin
• Trowyd yr eglwysi yn Gatholig eto - ailosodwyd cysegrau, ffenestri lliw ac allorau Catholig
• Defnyddiwyd Beiblau Lladin unwaith eto
• Nid oedd hawl gan offeiriaid i gael gwragedd
• Roedd pobl oedd yn gwrthod derbyn newidiadau Mari yn euog o heresi
• Roedd Mari yn treialu esgobion Protestannaidd blaenllaw am heresi
• Cafodd 283 o bobl a wrthododd ddatgyffesu eu safbwyntiau eu llosgi i farwolaeth am heresi gan Mari I
• Yng Nghymru, cafodd trio Brotestaniaid eu llosgi fel hereticiaid yn ystod teymnasiad Mari - Robert Ferrar, Esgob Tyddewi, Rawlins White, pysgotwr o Gaerdydd, a William Nichol, labrwro Hwlffordd
• Yn 1554, cafodd Thomas Wyatt a 90 o wrthryfelwyr Protestannaidd erailleu dienyddio am deyrnfradwriaeth ar ôl methiant eu cynllwyn i ddisodli Mari am Elisabeth, oedd yn Brotestant
• Daeth Elisabeth yn Bennaeth yr Eglwys, ond galwai ei hun yn Uchaf-Lywodraethwr yn hytrach na Phennaeth
• Roedd gwasanaethau'r eglwys, llyfrau gweddi a'r Beibl mewn Saesneg
• Caniatawyd rhai addurniadau ac urddwisgoedd yr Eglwys Gatholig
• Roedd y llyfr gweddi newydd yn ceisio cyfaddawdu rhwng safbwyntiau Catholiga Phrotestannaidd ynghylch y Cymun
• Gwrthododd y cardinal William Allen dyngu'r Llw Goruchafiaeth a dihangodd i Rufain
• Drwy gydol teyrnasiad Elisabeth, roedd offeiriaid Catholig yn cael eu hyfforddi dramor ac yn dychwelyd i Loegr er mwyn ceisio troi pobl