SOC-ECO 1830

• Structuur Les 3-4-5


  • I. De evolutie van het bevolkingsaantal
  • II. Waar wonen de Belgen?
  • III. De landbouw in crisis
  • IV. Opkomst en evolutie van de industrie
  • V. De evolutie van de sociale groepen en toestand
• I. De evolutie van het bevolkingsaantal

  1. Aanzienlijke toename van de bevolking: demografische transitie

  2. Dalend sterftecijfer

  3. Hongersnoden vermeden (uitz. 1846-47)

  4. Minder epidemieën (laatste grote: cholera 1866)

  5. Verbetering geneeskunde en hygiëne (… traag en selectief)

  6. Geboortecijfer daalde … in relatieve termen en minder snel dan sterftecijfer
• Een jonge bevolking
• Nog relatief veel kroostrijke gezinnen
• Gewijzigd huwelijkspatroon


  • Minder ongehuwden
  • Vroeger huwen
  • Dankzij verspreiding methoden van anticonceptie
• Percentage nooit-gehuwden op 50-jarige leeftijd

  • Man
  • Vrouw
• Bevolkingsverloop: saldo van natuurlijke aangroei én migratiesaldo
• Relatief weinig langeafstandsemigratie (weinig VS) ondanks bevolkingstoename
• Wel naar buurlanden (bv. Frankrijk = 465.000 in 1890)
• Binnenlandse migratie: Vl. naar Wallonië
• Oorzaken van beperkte emigratie


  • Geen emigratiepolitiek
  • Geen kolonies
  • Tegengaan rurale exodus en definitieve migratie via mobiliteitsbeleid
• Beperkte immigratie, voornamelijk uit buurlanden
• België als transitland
• II. Waar wonen de Belgen?


  • Benadering per provincie: winnaars en verliezers bevolkingsgroei
  • Vlaanderen / Wallonië
  • Stad / platteland
• Belang pendelen tussen platteland en steden/mijnindustrie: goedkope treinabonnementen
• Het uitzicht van de steden: urbanisme (Brussel)
• Evolutie van de procentuele verdeling van de Belgische bevolking per provincie (1840-1920)

  • Antwerpen
  • Brabant
  • West-Vlaanderen
  • Oost-Vlaanderen
  • Henegouwen
  • Luik
  • Limburg
  • Luxemburg
  • Namen
• Steden


  • Charleroi
  • Luik
  • Bergen
  • Verviers
• 1908: kwart van de industriearbeiders maakt gebruik van goedkoop weekabonnement
• 1909: 20 procent van de mijnwerkers pendelt naar werk
• Brussel


  • 1858
  • 1900
• III. De landbouw in crisis

  • Dominante sector in de 18e eeuw
  • Zware crisis midden 19e eeuw
  • Structurele problemen landbouw
  • Reacties hiertegen
• Tal van microbedrijven + grote versnippering
• Weinig mechanisatie
• Invoer goedkope landbouwproducten
• Reacties hiertegen


  1. Aanpassing agr. activiteiten: verschuiving naar tuinbouw (en veeteelt)

  2. Bescherming door vereniging (coöperatieven en Boerenbond)

  3. Uitzuivering sector
• 1896: 775.000 actieve landbouwers / aandeel landbouw in economisch actieve bevolking: 31 procent
• 1910: 580.000 actieve landbouwers / aandeel landbouw in economisch actieve bevolking: 22 procent
• Na 1900: landarbeiders en dagloners verdwijnen uit beeld
• IV. Eerste industriële revolutie (c. 1760-1840)

  • Basisvoorwaarden
  • Waar?
  • Welke sectoren?
• Aantal mijnwerkers in 1830: 30.000
• Aantal mijnwerkers rond midden 19de eeuw: 65.000
• Aantal mijnwerkers in 1930: 180.000
• Industrialisatiegraad (indexen productie / inwoner)


  • België
  • Duitsland
  • Frankrijk
  • Nederland
  • Groot-Brittannië
  • Europa
• Gentse katoenindustrie (1801-1838)


  • # spinners
  • # wevers
  • # drukkers
  • # spoelen
  • Kg gesponnen draad
• Actieve landbouwers in 1910

  • 580.000
• Aandeel landbouw in economisch actieve bevolking in 1910: 22 procent
• Na 1900 verdwijnen landarbeiders en dagloners uit beeld
• Eerste industriële revolutie


  c. 1760-1840
• België was koploper industrie Europese vasteland