Samenleving

• Samenleving


  Een feest maar ook een drama
• Er zijn superveel paradoxen in onze samenleving. Het is allemaal 1 groot raadsel
• Studie van onze samenleving

  • Een jonge wetenschap
  • Een bewegend object wat je probeert te bestuderen
• Enkele fenomenen


  • Ontgroening en vergrijzing
  • Denataliteit
  • Migranten
  • Discriminatie
  • Echtscheiding
  • Covid-19
• Finaliteit van de cursus

  • Kennismaking belangrijkste instituties
  • Recente evolutie (na WO2)
  • Enige verklaring in context
  • Actualiteit duiden
  • Relatie leggen met disciplinaire inleidingen
• Structuur van de cursus

  • Deel 1: samenleving als gemeenschap
  • Deel 2: het arbeidsbestel
  • Deel 3: de verzorgingsstaat
• Middeleeuwen


  • Weinig functionele diversiteit (90% is boer)
  • Legitimiteitsproblemen (machtsconflicten tussen edelen)
  • Gewone mensen zijn afhankelijk van de goodwill van de edelen (voor overleven + geen risicobescherming via sociale zekerheid tegen armoede, werkloosheid..)
  • Alleen edellieden hebben de luxe van: bescherming (burcht/kasteel), vrije tijd, genoeg voedsel, hovelingen die voor hen fysieke taken vervullen
  • Godsdienst om bestaande status te laten voortbestaan en kans op verbetering ligt in Gods handen
• Welvaartsstaat


  • Kapitalistisch productiesysteem maakt welvaartssprong mogelijk door belastingen etc. maar geeft de overheid ook meer macht
  • Toenemende rol van de overheid = Verzorgingsstaat
• Er zijn altijd maar 6 stappen nodig om iedereen met elkaar te connecteren. Denk aan COVID-19. Begon in Wuhan en wij dachten "dat komt nooit tot hier" en een paar weken later lag het land plat
• Kenmerken van de verzorgingsstaat

  • Economische groei (the Golden Sixties)
  • Emancipatie (vooral vrouwen en jongeren die streven naar een volwaardige plaats in de samenleving)
  • Industrialisering (grote spreiding van industriële vestigingen, ook buiten de traditionele industriële centra)
  • Complexiteit, differentiatie (steeds meer gespecialiseerde instituties, die deeltaken van de meer diffuse klassieke instituties overnemen)
  • Bureaucratisering (door specialisatie ontstaat de behoefte aan coördinatie en toenemende complexiteit veroorzaakt een streven naar een efficiënte beheersing van de in het leven geroepen en uitdijende organisaties)
  • Urbanisering (almaar verder afnemend aandeel van personen dat werkzaam is in de agrarische sector)
  • Massamedia en pluriformiteit (via massamedia vindt confrontatie plaats met andere leefwijzen, normen en waarden. Leidt tot de aanvaarding van een grotere variatie in waardeoriëntatie en gedrag, tot een muur pluriforme samenleving)
  • Verwetenschappelijking en technologisering (bevordert mentaliteit om te streven naar beheersing en planning, sprake van een rationele houding = voorkeur om eigen bestaan op verstandelijke en planmatige wijze in eigen hand te houden)
  • Secularisering (scheiding kerk en staat, bv.: niet enkel nog katholieke scholen, ook staatsscholen)
  • Democratisering (gezag moet zich zelf steeds opnieuw waarmaken en rechtvaardigen, niet op basis van traditie, maar op grond van prestatie en deskundigheid)
• Gemeenschappelijke noemers waarin de belangrijkste processen en ontwikkelingen worden samengevat

  • Economische groei
  • Individualisering
  • Pluriformering
• Individualisering


  • Toename van de onafhankelijkheid van het individu tav collectiviteiten (familie, kerk,.)
  • Meer dan ooit is iedereen afhankelijk van iedereen MAAR tegelijk zijn we steeds vrijer om onze eigen keuzes te maken
• Pluriformering


  • Bondgenoot van individualisering
  • Door de diversiteit in de samenleving kunnen individuen makkelijker een levensstijl kiezen die bij hen past
  • Ruimte om aan de behoefte tot individualisering tegemoet te komen
  • De afname van de zeggingskracht van traditionele instituties betekent dat er meer ruimte is voor individuele keuzes en variëteit in levensstijlen
  • De-intensivering van de zeggingskracht van instituties
• Zelfbepaling


  Economische mogelijkheden
• Economische expansie


  Individualisering
• Deze maatschappelijke transities gebeuren geleidelijk en zijn sterk afhankelijk van de materiële randvoorwaarden, zoals economische mogelijkheden
• Huishoudtypes


  • Gezinsindividualisering
  • Gezinsverdunning
• Tabel: verdeling van de private gezinnen naar gezinstype in België (%)

  • Eenpersoonsgezinnen
  • Gehuwde paren met kinderen

  
• Het aantal eenpersoonsgezinnen neemt toe = meer singles = meer woningen nodig = de vraag overstijgt het aanbod = dus prijzen stijgen
• Het aantal gehuwde paren met kinderen daalt
• Daling in grootte huishoudens
• Trends


  • Huwelijksbereidheid daalt
  • Hertrouwintensiteit daalt
  • Echtscheidingsbereidheid stijgt
  • Voorkeur: zelfstandig wonen stijgt
  • Gewenst aantal kinderen daalt
  • Vruchtbaarheid daalt
• Gevolg; gezinsverdunning!
• Grafiek: evolutie van de private huishoudens naar aantal personen (België, 1961-2009, in %)


  • 1 persoon
  • 2 personen
  • Overige
• Dit wordt niet weerspiegeld in woning aanbod. Vb.: grootwarenhuizen verkopen nog altijd 'family packs' i.p.v. single packs
• Huwelijkssluitingen


  In principe tot de dood ons scheidt. Maar in de realiteit: tot de rechter ons scheidt? Vaak vechtscheidingen
• Grafiek: brutohuwelijkscijfer in België (1960-2010)


  • Lineair patroon met plots 2 momenten dat het terug stijgt = wetsveranderingen die scheidingswetten anders maken

  
• Huwelijkskans


  Aantal huwelijken per 1.000 niet-gehuwden ouder dan 18 jaar
• Tabel: evolutie van het aantal huwelijken in België (in AC en uitgedrukt per 1000 inwoners)


  • Daalt heel snel! – Absolute cijfers: dalen… Maar, relatieve cijfers zoals het bruto huwelijkcijfer tonen nog sterkere daling want deze houden rekening met de bevolkingsomvang

  
• Sinds 1 juni 2003 is het in België mogelijk om te huwen met een persoon van hetzelfde geslacht (homohuwelijken) In Vlaanderen meer dan in Wallonië en Brussel. Lijkt vandaag een evidentie, maar nog steeds slechts in een 35-tal landen mogelijk. Ook binnen Europa een 'een "pink curtain"' ontstaan waarin bv. LGBTQI-vrije zones zijn ingevoerd

  
• Tabel: actuele cijfers


  • Laatste jaren zien we weer een lichte stijging (nog niet verklaard waarom)
• 2 op 3 huwelijken zijn eerste huwelijken
• In 2022 waren bij de meerderheid van de huwelijken (69%) beide partners nooit eerder gehuwd
• Bij bijna 30% van de huwelijken heeft minstens 1 partner een echtscheiding achter de rug
• Men zegt soms met een kwinklsag: het zijn de gescheidenen die de huwelijkscijfers hoog houden

  
• Wist je bv. dat …

  • Wettelijk samenwonenden geen onderlinge verplichting tot hulp en bijstand hebben
  • Er onderhoudsplicht bestaat tav jouw schoonouders na een huwelijk
  • Een wettelijke samenwoonst eenzijdig kan beëindigd worden
  • Een huwelijk niet kan beëindigd worden zonder 'sociale controle'
  • Wettelijk samenwonenden geen recht hebben op een overlevingspensioen
• Dus zowel binnen familierecht, erfrecht, pensioenrecht,… bestaan verschillen
• Evolutie van het aantal personen dat gehuwd is met iemand van hetzelfde geslacht in België (naar geslacht en gewest)


  • Eerst zien we een hele sterke stijging omdat die koppels al jarenlang wachten, maar stilaan ook aan het dalen

  
• Hertrouw


  Kan in 2 verschillende situaties plaatsvinden: weduwen & echtscheidingen
• Hertrouwintensiteit is heel wisselend