El Filibusterismo

• GOMBURZA


  Tatlong Paring Martir na biktima ng subersibong pamamalakad ng Simbahang Katolika at Pamahalaang Kastila
• Pinatay ang tatlong pari sa pamamagitan ng garrote noong Pebrero 17, 1872; si Padre Gomez ay 73 taong gulang, Pabre Burgos ay 35 at Padre Zamora ay 37
• Pagmamahal sa Katotohanan


  Tinangkang sagutin ni Rizal sa El Fili ang mga pagkukulang ni Ibarra at ipakita (sa pamamagitan ni Simoun) ang totoong nangyayari sa lipunan sa mas awtentikong paglalahad at paglalarawan sa aktwal na danas ng mga Pilipino
• Pagkatapos Isulat


  1. Binigyan ni Rizal ng kopya ang kanyang mga malapit na kaibigan

  2. Ang grupo ng mga Pilipino sa Barselona ay nagpahatid ng kanilang pagpupugay sa pamamagitan ng eulohiya

  3. Ang liberal na pahayagan naman ng Madrid ay muling inilimbagang nobela sa seryeng paglalathala noong Oktobre, 1891

  4. Ang unang mga kopya ng nobela na inilagay sa kahoy na kahon patungong Hongkong ay kinumpiska at nawala dahilan para magkaroon na lamang ito ng limitadong kopya

  5. Ang mga natirang kopya sa Ghent ay naibenta sa mataas na halaga dahil sa kakapusan ng kopya, 400 pesetas bawat kopya
• Manuskrito


  Ang orihinal na manuskrito ng El Filibusterismo ay sulat-kamay mismo ni Rizal<|>Binubuo ito ng 279 pahina ng mga mahabang papel na may sukat na 23x36cms at 47 pahina sa mga ito ay pagwawasto (bura) na ang ginamit ay brush at tinta
• Ginamot ni Rizal ang mata ng kanyang ina

  Agosto 1887
• Sinimulang isulat sa Calamba, Laguna. Binalangkas ni Rizal ang pagkatha ng El Fili (Pilipinas)

  1884-October 1887
• London—sinimulan ang pagsulat at nagkaroon ng pagbabago sa plot at rebisyon sa ilang kabanata. Naipagpatuloy ang pagsulat ng mga kabanata nang siya nasa Paris, Madrid at Biarritz


  1888-1890
• Natapos sulatin ang El Fili nang siya ay nasa Biarritz (France)


  March 29, 1891
• Nilisan nina Rizal at Jose Alejandrino ang Brussels (Belgium) at nagtungo ng Ghent (Belgium)


  July 5, 1891
• Sinuspende ni Rizal ang pagpapalimbag ng El Fili dahil sa kakulangan ng pondo para mabayaran ang pagpapalimbag


  August 6, 1891
• Lumabas sa palimbagan sa F. Meyer-Van Loo Press, sa eksaktong lokasyon na No.66 Vlaanderen Street sa Ghent ang El Fili


  September 18, 1891
• Ayon sa pananaliksik ni Ambeth Ocampo (1991), matapos ang halos isang sentenaryo, nawala ang bura sa mga pahina. Lumitaw ang mga orihinal na salita at bahagi ng mga talata na binura mismo ni Rizal noon
• Natagpuan din ni Ocampo sa Ilustracion Filipina (pahayagan) na ang pangalan ng Vapor Tabo na tinukoy sa unang kabanata na BATEA (kasintunog ng salitang batia) ay tunay na barkong naglayag sa Pilipinas partikular sa rutang Manila-Laguna
• Kapansin-pansin din sa halos lahat ng pahina ng nobela ay may mga pagwawastong ginawa si Rizal
• May tatlong mahalagang bagay din sa orihinal na manuskrito na hindi matatagpuan sa mga inilimbag na bersiyon: ang Paunang Salita (Para sa Mamamayang Pilipino at Kanilang Pamahalaan), Babala at inskripsiyon ni Ferdinand Blumentritt
• Tinukoy din ni Gregorio Zaide (2014) na ang mga tauhan sa manuskrito ay batay sa tunay na buhay
• Mga tauhan batay sa tunay na buhay

  • Padre Florentino – Padre Leoncio Lopez
  • Isagani – Vicente Ilustre
  • Paulita Gomez – Leonor Rivera
• Superior vs Inferior


  • Superior: Wenceslao Retana, Ferdinand Blumentritt, Graciano Lopez Jaena, Dr. Rafael Palma, Jose Rizal, Marcelo H. del Pilar
  • Inferior:
• Mga Trivia sa El Filibusterismo

  • 1962: isinapelikula ang El Filibusterismo ng direktor na si Gerard de Leon at cinematographer na si Mike Accion. Nagwagi ito bilang Best Picture sa FAMAS
  • 1991: "El Filibusterismo" — a Filipino (Tagalog) musical adaptation of the novel staged by theater company Tanghalang Pilipino
  • 2018: "Ang Luha at Lualhati ni Jeronima" — a Filipino short film by CJ Santos inspired by El Filibusterismo's Chapter 3: Legends