Bab 3: Zaman Prasejarah

• 3.1 𝐌𝐀𝐊𝐒𝐔𝐃 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐏𝐑𝐀𝐒𝐄𝐉𝐀𝐑𝐀𝐇

  𝗭𝗮𝗺𝗮𝗻 𝗣𝗿𝗮𝘀𝗲𝗷𝗮𝗿𝗮𝗵 (𝖯𝗋𝖾𝗁𝗂𝗌𝗍𝗈𝗋𝗂𝖼 𝖤𝗋𝖺)

  ☘︎ Merupakan zaman sebelum manusia mengetahui dan mengenal tulisan

  ☘︎ Terbahagi kepada dua:

  1. Zaman Batu 2. Zaman Logam
• 1. 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐁𝐀𝐓𝐔 (𝖲𝗍𝗈𝗇𝖾 𝖠𝗀𝖾)


  ✿︎ Merujuk kepada ☞︎︎︎ penggunaan teknologi batu dalam kehidupan harian.

  ✿︎ Tiga tahap Zaman Batu iaitu:

  • Paleolitik
  • Mesolitik
  • Neolitik
• 1 - 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐏𝐀𝐋𝐄𝐎𝐋𝐈𝐓𝐈𝐊 


  ✿︎ manusia menggunakan teknologi batu yang serba ringkas untuk meneruskan kehidupan.

  ✿︎ menggunakan peralatan yang diperbuat daripada tulang binatang.
• 2 - 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐌𝐄𝐒𝐎𝐋𝐈𝐓𝐈𝐊 


  ✿︎ memperlihatkan cara hidup yang semakin berkembang

  ✿︎ cuaca tidak terlalu sejuk

  ✿︎ memburu binatang serta menangkap ikan sebagai sumber makanan.
• 3 - 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐍𝐄𝐎𝐋𝐈𝐓𝐈𝐊 


  ✿︎ menunjukkan perkembangan teknologi yang semakin baik ☞︎︎︎ wujud: 1 - kawasan petempatan

  2 - aktiviti bercucuk tanam

  3 - membuat tembikar dan menternak binatang
• 2. 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐋𝐎𝐆𝐀𝐌 ( 𝖬𝖾𝖽𝗂𝖾𝗏𝖺𝗅 𝖤𝗋𝖺)


  ꨄ︎ merujuk kepada penggunaan teknologi gangsa dan besi

  ꨄ︎ inovasi logam besi dan gangsa dalam peralatan

  ꨄ︎ menjalankan aktiviti pelayaran , aktiviti pertukaran barangan dan peralatan berasaskan gangsa

  𝗘𝗫: 𝖪𝖺𝗉𝖺𝗄 / 𝖳𝗎𝗅𝖺𝗇𝗀 𝗆𝖺𝗐𝖺𝗌 / 𝖡𝖾𝗅𝗂𝗎𝗇𝗀 / 𝖬𝖺𝗍𝖺 𝗅𝖾𝗆𝖻𝗂𝗇𝗀 ( digunakan untuk memburu, bertani serta menjalankan aktiviti harian )
• 𝐓𝐄𝐌𝐏𝐎𝐇 𝐌𝐀𝐒𝐀 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐏𝐑𝐀𝐒𝐄𝐉𝐀𝐑𝐀𝐇 (𝖣𝗎𝗋𝖺𝗍𝗂𝗈𝗇 𝗈𝖿 𝗍𝗁𝖾 𝖯𝗋𝖾𝗁𝗂𝗌𝗍𝗈𝗋𝗂𝖼 𝖤𝗋𝖺)

  ☘︎ 𝗭𝗮𝗺𝗮𝗻 𝗣𝗮𝗹𝗲𝗼𝗹𝗶𝘁𝗶𝗸 - 25 juta tahun - 8,000 SM

  𝗭𝗮𝗺𝗮𝗻 𝗠𝗲��𝗼𝗹𝗶��𝗶𝗸 - 12,000 - 4,000 SM

  𝗭𝗮𝗺𝗮𝗻 𝗡𝗲𝗼𝗹𝗶𝘁𝗶𝗸 - 10,000 - 2,000 SM

  𝗭𝗮𝗺𝗮𝗻 𝗟𝗼𝗴𝗮𝗺 - 3,500 - 500 SM
• 3.2 𝐋𝐎𝐊𝐀𝐒𝐈 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐏𝐑𝐀𝐒𝐄𝐉𝐀𝐑𝐀𝐇 𝐃𝐈 𝐃𝐔𝐍𝐈𝐀 ( 𝖯𝗋𝖾𝗁𝗂𝗌𝗍𝗈𝗋𝗂𝖼 𝖤𝗋𝖺 𝖲𝗂𝗀𝗁𝗍𝗂𝗇𝗀𝗌 𝗂𝗇 𝗍𝗁𝖾 𝖶𝗈𝗋𝗅𝖽) 


  ☘︎ 𝗕𝗵𝗶𝗺𝗯𝗲𝘁𝗸𝗮, 𝗜𝗻𝗱𝗶𝗮

  • berusia 30,000 SM
  • menunjukkan kewujudan hidupan manusia

  ☘︎ 𝗚𝘂𝗮 𝗖𝗵𝗮𝘂𝘃𝗲𝘁, 𝗣𝗲𝗿𝗮𝗻𝗰𝗶𝘀

  • diduduki antara 30,000 - 27,000 SM
  • aktiviti memburu digambarkan oleh lukisan yang terdapat
• 𝐋𝐎𝐊𝐀𝐒𝐈 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐏𝐑𝐀𝐒𝐄𝐉𝐀𝐑𝐀𝐇

  ☘︎ 𝗔𝗹𝘁𝗮𝗺𝗶𝗿𝗮, 𝗦𝗲𝗽𝗮𝗻𝘆𝗼𝗹

  • penemuan lukisan menunjukkan kewujudan manusia Zaman Mesolitik
  • hidup antara 35,000 - 11,000 SM

  ☘︎ 𝗖𝗮𝘁𝗮𝗹 𝗛𝘂𝘆𝘂𝗸, 𝗧𝘂𝗿𝗸𝗶

  • telah menjadi tempat tinggal antara 7,100 - 600 SM
  • kegiatan utama ialah penanaman barli dan gandum
• 𝐋𝐎𝐊𝐀𝐒𝐈 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐏𝐑𝐀𝐒𝐄𝐉𝐀𝐑𝐀𝐇

  ☘︎ 𝗚𝗼𝗯𝗲𝗸𝗹𝗶 𝗧𝗲𝗽𝗲, 𝗧𝘂𝗿𝗸𝗶

  • menjadi tempat tinggal manusia pada 12,000 SM
  • binaan batu di tapak mempunyai kaitan dengan upacara ritual

  ☘︎ 𝗦𝗵𝗮𝗵𝗿-𝗶-𝗦𝗵𝗼𝗸𝗵𝘁𝗮, 𝗜𝗿𝗮𝗻

  • berusia antara 3,200 - 1,800 SM
  • membuktikan kehidupan masyarakat yang mempunyai kawasan perumahan, kawasan perkuburan dan kawasan pembuatan barangan harian.
• 𝐋𝐎𝐊𝐀𝐒𝐈 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐏𝐑𝐀𝐒𝐄𝐉𝐀𝐑𝐀𝐇 (𝐀𝐒𝐈𝐀 𝐓𝐄𝐍𝐆𝐆𝐀𝐑𝐀)

  ☘︎ 𝗕𝗮𝗻 𝗖𝗵𝗶𝗮𝗻𝗴, 𝗧𝗵𝗮𝗶𝗹𝗮𝗻𝗱

  • 𝗆𝖾𝗇𝗃𝖺𝖽𝗂 𝗍𝖺𝗉𝖺𝗄 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖭𝖾𝗈𝗅𝗂𝗍𝗂𝗄 𝖽𝖺𝗇 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖫𝗈𝗀𝖺𝗆
  • 𝖻𝖾𝗋𝗎𝗌𝗂𝖺 𝖺𝗇𝗍𝖺𝗋𝖺 3600 - 500 𝖲𝖬
  • 𝖺𝗄𝗍𝗂𝗏𝗂𝗍𝗂 𝗆𝖺𝗇𝗎𝗌𝗂𝖺: 𝗉𝖾𝗋𝗍𝖺𝗇𝗂𝖺𝗇, 𝗉𝖾𝗆𝖻𝗎𝖺𝗍𝖺𝗇 𝗅𝗈𝗀𝖺𝗆, 𝗍𝖾𝗄𝗌𝗍𝗂𝗅, 𝗍𝖾𝗆𝖻𝗂𝗄𝖺𝗋 𝗍𝖺𝗇𝖺𝗁 𝖽𝖺𝗇 𝗆𝖾𝗇𝗍𝖾𝗋𝗇𝖺𝗄 𝖻𝗂𝗇𝖺𝗍𝖺𝗇𝗀
• 𝐋𝐎𝐊𝐀𝐒𝐈 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐏𝐑𝐀𝐒𝐄𝐉𝐀𝐑𝐀𝐇 (𝐀𝐒𝐈𝐀 𝐓𝐄𝐍𝐆𝐆𝐀𝐑𝐀)

  ☘︎ 𝗟𝗲𝗻𝗴𝗴𝗼𝗻𝗴, 𝗠𝗮𝗹𝗮𝘆𝘀𝗶𝗮

  • 𝗍𝖺𝗉𝖺𝗄 𝗍𝖾𝗋𝗉𝖾𝗇𝗍𝗂𝗇𝗀 𝖽𝗂 𝗋𝖺𝗇𝗍𝖺𝗎 𝖠𝗌𝗂𝖺 𝖳𝖾𝗇𝗀𝗀𝖺𝗋𝖺
  • 𝗄𝖾𝗐𝗎𝗃𝗎𝖽𝖺𝗇 𝗁𝗂𝖽𝗎𝗉𝖺𝗇 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖯𝖺𝗅𝖾𝗈𝗅𝗂𝗍𝗂𝗄, 𝖧𝖺𝗈𝖻𝗂𝗇𝗁𝗂𝖺𝗇 𝖽𝖺𝗇 𝖭𝖾𝗈𝗅𝗂𝗍𝗂𝗄
  • 𝗋𝖺𝗇𝗀𝗄𝖺 𝖯𝖾𝗋𝖺𝗄 𝖬𝖺𝗇 𝗒𝖺𝗇𝗀 𝖻𝖾𝗋𝗎𝗌𝗂𝖺 𝖺𝗇𝗍𝖺𝗋𝖺 11000 - 10000 𝖲𝖬

  ☘︎ 𝗚𝘂𝗮 𝗟𝗶𝗮𝗻𝗴 𝗕𝘂𝗮, 𝗣𝘂𝗹𝗮𝘂 𝗙𝗹𝗼𝗿𝗲𝘀, 𝗜𝗻𝗱𝗼𝗻𝗲𝘀𝗶𝗮

  • 𝖿𝗈𝗌𝗂𝗅 𝖽𝖺𝗇 𝗌𝗂𝗌𝖺 𝗍𝗎𝗅𝖺𝗇𝗀 𝗒𝖺𝗇𝗀 𝖻𝖾𝗋𝗎𝗌𝗂𝖺 𝖺𝗇𝗍𝖺𝗋𝖺 94000 - 12000 𝖲𝖬
• 𝐋𝐎𝐊𝐀𝐒𝐈 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐏𝐑𝐀𝐒𝐄𝐉𝐀𝐑𝐀𝐇 (𝐀𝐒𝐈𝐀 𝐓𝐄𝐍𝐆𝐆𝐀𝐑𝐀)


  ☘︎ 𝗚𝘂𝗮 𝗣𝗮𝗱𝗮𝗵-𝗹𝗶𝗻, 𝗠𝘆𝗮𝗻𝗺𝗮𝗿

  • 𝖻𝖾𝗋𝗎𝗌𝗂𝖺 𝖺𝗇𝗍𝖺𝗋𝖺 13000 - 11000 𝖲𝖬
• 3.3 𝐂𝐈𝐑𝐈-𝐂𝐈𝐑𝐈 𝐊𝐄𝐇𝐈𝐃𝐔𝐏𝐀𝐍 𝐌𝐀𝐍𝐔𝐒𝐈𝐀 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐏𝐑𝐀𝐒𝐄𝐉𝐀𝐑𝐀𝐇

  𑁍 𝗧𝗲𝗺𝗽𝗮𝘁 𝗞𝗲𝗱𝗶𝗮𝗺𝗮𝗻

  1. 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖯𝖺𝗅𝖾𝗈𝗅𝗂𝗍𝗂𝗄

  • gua dan lubang bawah tanah
  • berlindung di bawah pokok / tempat yang diperbuat daripada ranting kayu

  2. 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖬𝖾𝗌𝗈𝗅𝗂𝗍𝗂𝗄

  • gua dan lubang bawah tanah / tempat diperbuat daripada ranting kayu
  • tertumpu di pinggir sungai dan laut ➪ kemudahan mendapat sumber makanan dan air
• 𑁍 𝗧𝗲𝗺𝗽𝗮𝘁 𝗸𝗲𝗱𝗶𝗮𝗺𝗮𝗻

  3. 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖭𝖾𝗈𝗅𝗂𝗍𝗂𝗄

  • Kawasan lembah sungai dan persisiran pantai
  • Tinggal secara menetap
  • Membina rumah diperbuat daripada kayu, batu dan tanah liat.

  4. 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖫𝗈𝗀𝖺𝗆

  • Tinggal secara menetap
  • Membina tempat kediaman lebih baik & secara tersusun
  • Tinggal di kawasan tanah tinggi
• 3.3 𝐂𝐈𝐑𝐈-𝐂𝐈𝐑𝐈 𝐊𝐄𝐇𝐈𝐃𝐔𝐏𝐀𝐍 𝐌𝐀𝐍𝐔𝐒𝐈𝐀 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐏𝐑𝐀𝐒𝐄𝐉𝐀𝐑𝐀𝐇

  𑁍 𝗣𝗲𝗿𝗮𝗹𝗮𝘁𝗮𝗻

  1. 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖯𝖺𝗅𝖾𝗈𝗅𝗂𝗍𝗂𝗄

  • Peralatan diperbuat daripada batu, kayu dan tulang haiwan
  • Ringkas dan kasar

  2. 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖬𝖾𝗌𝗈𝗅𝗂𝗍𝗂𝗂𝗄

  • Masih lagi diperbuat daripada batu, kayu dan tulang haiwan
  • Lebih halus dan kemas
  • Menggunakan panah semasa memburu dan menangkap ikan
• 𑁍 𝗣𝗲𝗿𝗮𝗹𝗮𝘁𝗮𝗻

  3. 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖭𝖾𝗈𝗅𝗂𝗍𝗂𝗄

  • Lebih halus dan kemas
  • EX: alat menggali dan roda

  4. 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖫𝗈𝗀𝖺𝗆

  • Mencipta peralatan yang diperbuat daripada logam.
  • EX: tembaga / gangsa dan besi
  • Tahap kehidupan lebih baik
• 3.3 𝐂𝐈𝐑𝐈-𝐂𝐈𝐑𝐈 𝐊𝐄𝐇𝐈𝐃𝐔𝐏𝐀𝐍 𝐌𝐀𝐍𝐔𝐒𝐈𝐀 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐏𝐑𝐀𝐒𝐄𝐉𝐀𝐑𝐀𝐇

  𑁍 𝗣𝗲𝗻𝗴𝘂𝗺𝗽𝘂𝗹𝗮𝗻 𝗺𝗮𝗸𝗮𝗻𝗮𝗻

  1. 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖯𝖺𝗅𝖾𝗈𝗅𝗂𝗍𝗂𝗄

  • mengumpulkan buah-buahan, cendawan, bijirin dan pucuk tumbuhan
  • memburu binatang

  2. 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖬𝖾𝗌𝗈𝗅𝗂𝗍𝗂𝗄

  • mengumpulkan kerang dan siput ➪ di pinggir laut dan sungai
  • kegiatan pengumpulan makanan dijalankan
• 𑁍 𝗣𝗲𝗻𝗴𝘂𝗺𝗽𝘂𝗹𝗮𝗻 𝗺𝗮𝗸𝗮𝗻𝗮𝗻

  3. 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖭𝖾𝗈𝗅𝗂𝗍𝗂𝗄

  • Pertanian dan penternakan dijalankan
  • Aktiviti pengumpulan makanan berkurangan

  4. 𝖹𝖺𝗆𝖺𝗇 𝖫𝗈𝗀𝖺𝗆

  • Pengumpulan makanan semakin tidak dilakukan
  • Kemajuan dalam bidang: a) pertanian

  b) penternakan

  c) perdagangan tukar barang
• 𑁍 𝗞𝗲𝗴𝗶𝗮𝘁𝗮𝗻 𝗲𝗸𝗼𝗻𝗼𝗺𝗶

  𝗮) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐏𝐚𝐥𝐞𝐨𝐥𝐢𝐭𝐢𝐤

  • hidup secara nomad
  • bergantung kepada sumber alam demi pencarian makanan
  • mengamalkan ekonomi sara diri

  𝗯) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐌𝐞𝐬𝐨𝐥𝐢𝐭𝐢𝐤

  • mengutip hasil hutan
  • memburu binatang serta menangkap ikan
  • mengamalkan perkongsian makanan
• 𑁍 𝗞𝗲𝗴𝗶𝗮𝘁𝗮𝗻 𝗲𝗸𝗼𝗻𝗼𝗺𝗶

  𝗰) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐍𝐞𝐨𝐥𝐢𝐭𝐢𝐤

  • menghasilkan makanan melalui kegiatan pertanian dan penternakan
  • mula menggunakan sistem barter untuk melakukan aktiviti perdagangan
  • mula melaksanakan pengkhususan kerja
• 𑁍 𝗞𝗲𝗴𝗶𝗮𝘁𝗮𝗻 𝗲𝗸𝗼𝗻𝗼𝗺𝗶

  𝗱) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐋𝐨𝐠𝐚𝐦

  • kegiatan utama: pertanian, penternakan dan perdagangan
  • aktiviti pembuatan dan pertukangan berkembang
• 𑁍 𝗢𝗿𝗴𝗮𝗻𝗶𝘀𝗮𝘀𝗶 𝘀𝗼𝘀𝗶𝗮𝗹 


  𝗮) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐏𝐚𝐥𝐞𝐨𝐥𝐢𝐭𝐢𝐤

  • hidup dalam kelompok kecil
  • dalam keadaan nomad

  𝗯) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐌𝐞𝐬𝐨𝐥𝐢𝐭𝐢𝐤

  • masih hidup dalam kelompok kecil dan secara nomad
  • tidak mempunyai sebuah organisasi sosial yang tersusun
• 𑁍 𝗢𝗿𝗴𝗮𝗻𝗶𝘀𝗮𝘀𝗶 𝘀𝗼𝘀𝗶𝗮𝗹

  𝗰) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐍𝐞𝐨𝐥𝐢𝐭𝐢𝐤

  • hidup menetap
  • wujud organisasi sosial yang lebih baik dan kelas atasan dan kelas bawahan

  𝗱) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐋𝐨𝐠𝐚𝐦

  • kehidupan lebih tersusun ➪ pemimpin bertanggungjawab menyelesaikan masalah yang timbul
  • kewujudan pembentukan sistem pentadbiran
• 𑁍 𝗞𝗲𝗽𝗲𝗿𝗰𝗮𝘆𝗮𝗮𝗻

  𝗮) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐏𝐚𝐥𝐞𝐨𝐥𝐢𝐭𝐢𝐤

  • mengamalkan animisme dan kepercayaan alam semula jadi
  • kilat, petir, angin, hujan dan matahari serta pokok

  𝗯) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐌𝐞𝐬𝐨𝐥𝐢𝐭𝐢𝐤

  • masih mengamalkan animisme
• 𑁍 𝗞𝗲𝗽𝗲𝗿𝗰𝗮𝘆𝗮𝗮𝗻

  𝗰) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐍𝐞𝐨𝐥𝐢𝐭𝐢𝐤

  • melakukan ritual ➪ mewujudkan perdamaian dengan kuasa alam dan amalan penyebahan
  • wujud kepercayaan kehidupan selepas mati dan mayat diuruskan dengan teliti serta sempurna.
• 𑁍 𝗞𝗲𝗽𝗲𝗿𝗰𝗮𝘆𝗮𝗮𝗻

  𝗱) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐋𝐨𝐠𝐚𝐦

  • penyembahan manusia terhadap kuasa alam makin jelas
  • binaan khusus diwujudkan
  • upacara ritual dan menyempurnakan kepercayaan
• ★ 𝐊𝐄𝐒𝐄𝐍𝐈𝐀𝐍 𝐃𝐀𝐍 𝐊𝐄𝐁𝐔𝐃𝐀𝐘𝐀𝐀𝐍

  𝗮) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐏𝐚𝐥𝐞𝐨𝐥𝐢𝐭𝐢𝐤

  • Lukisan gua dan bersifat realisme

  𝗯) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐌𝐞𝐬𝐨𝐥𝐢𝐭𝐢𝐤

  • lukisan gua

  𝗰) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐍𝐞𝐨𝐥𝐢𝐭𝐢𝐤

  • menghasilkan corak yang menghiasi permukaan tembikar
  • pola geometri dikenali sebagai simbolisme
• ★ 𝐊𝐄𝐒𝐄𝐍𝐈𝐀𝐍 𝐃𝐀𝐍 𝐊𝐄𝐁𝐔𝐃𝐀𝐘𝐀𝐀𝐍

  𝗱) 𝐙𝐚𝐦𝐚𝐧 𝐋𝐨𝐠𝐚𝐦

  • mementingkan nilai estetika dan mempunyai pola hiasan (seperti gendang gangsa)
• 3.4 𝐊𝐄𝐒𝐈𝐍𝐀𝐌𝐁𝐔𝐍𝐆𝐀𝐍 𝐒𝐔𝐌𝐁𝐀𝐍𝐆𝐀𝐍 𝐙𝐀𝐌𝐀𝐍 𝐏𝐑𝐀𝐒𝐄𝐉𝐀𝐑𝐀𝐇 𝐊𝐄𝐏𝐀𝐃𝐀 𝐊𝐄𝐌𝐀𝐉𝐔𝐀𝐍 𝐊𝐄𝐇𝐈𝐃𝐔𝐏𝐀𝐍 𝐌𝐀𝐍𝐔𝐒𝐈𝐀

  𝗮) 𝐀𝐤𝐭𝐢𝐯𝐢𝐭𝐢 𝐩𝐞𝐫𝐭𝐚𝐧𝐢𝐚𝐧

  • bermula pada zaman Neolitik
  • dijalankan sara diri (zaman neolitik)
  • dijalankan secara komersial dan besar-besaran serta menggunakan peralatan moden (zaman moden)

  𝗯) 𝐌𝐞𝐦𝐛𝐮𝐫𝐮 𝐛𝐢𝐧𝐚𝐭𝐚𝐧𝐠

  • aktiviti paling tua untuk mendapatkan makanan menggunakan senjata diperbuat daripada batu, tulang, kayu, gangsa dan besi
  • dilakukan secara hobi, menggunakan senjata yang canggih, berlesen dan berdaftar