Caso galego

• A partir de mediados do XIX, xurdiu en Galicia unha progresiva toma de conciencia das súas particularidades unida á defensa dos seus intereses económicos e políticos. O resultado foi a configuración dun heteroxéneo movemento, o galeguismo, que reivindica, con maior ou menor intensidade, o recoñecemento dos intereses de Galicia, a defensa do galego e o autogoberno.
• A pesar de que contou con destacados teóricos, o galeguismo tivo un grao de implantación social moi escaso. Durante o XIX estivo limitado a determinados círculos minoritarios de intelectuales o políticos, mentres que as masas non participaron de forma activa na defensa do galeguismo ata ben entrado o século XX
• Na configuración do galeguismo, podemos diferenciar tres fases: provincialismo (1840- 1885), rexionalismo (1885- 1916) e nacionalismo (1916- 1936). Nesta evolución, o punto de partida está no recoñecemento da pobreza, o atraso e o afastamento de Galicia, así como no sentimento de frustración ante a marxinación que padece por parte dos gobernos de Madrid.
• • Provincialismo (1840- 1885): primeiras reivindicacións en defensa da propia personalidade e contrarias ao centralismo liberal, polo que mesturan elementos culturais e políticos. O descubrimento de Galicia como unha unidade independente doutros pobos foi froito da labor da denominada xeración de 1846. Neste grupo destacou Antolín Faraldo, quen nos seus escritos puxo de manifesto os caracteres diferenciais de Galicia e denunciou os problemas que padecía (ruralización, falta de industria, atraso, illamento…).->
• ->Pronto xurdiu un movemento político que defendía o autogoberno como medio para solucionar estes problemas. A primeira posta en práctica destas ideas manifestouse no pronunciamento de 1846, dirixido por Miguel Solís, que rematou co fusilamento de 12 militares (os mártires de Carral). Paralelamente, no eido cultural desenvolveuse o Rexurdimento, un movemento de recuperación lingüística, literaria e histórica.
• • Rexionalismo (1885- 1916): a partir da década dos 80, o galeguismo comezou a xustificar e defender o emprego da lingua propia en Galicia e o dereito á autonomía política, pero sen rachar coa unidade de España. Por unha banda, xurdiu o rexionalismo liberal, encabezado por Manuel Murguía, que reivindicaba para Galicia o dereito a recobrar a súa autonomía política, baseándose en criterios históricos. ->
• ->Por outro lado, o rexionalismo conservador de Alfredo Brañas, que defendía a idea da dobre patria (a grande e a pequena), coa finalidade de conxugar as reivindicacións rexionalistas coa unidade de España, e avogou pola formación de institucións propias para o goberno das rexións.
• Foi tamén nesta época cando apareceron as primeiras organizacións de tipo galeguista, como a Asociación Rexionalista Galega (1891) e a Liga Galega (1897), e tamén en defensa da lingua (RAG, 1906).
• O nacionalismo galego (1916- 1936). A partir de 1916 o galeguismo defende a existencia dunha nación identificada con Galicia. Escritos como Nacionalismo galego de Antón Vilar Ponte, a Teoría do nacionalismo galego de Vicente Risco ou Sempre en Galicia de Castelao sintetiza os principios esencias da nación galega. Ademais, este escritos analizan os problemas de Galicia e solucións a estes. Identifican elementos propios e diferenciadores dos demais(6):
• 1-Lingua (galego)
• 2- Xeografía (terra galega)
• 3- Raza (céltica)
• 4- Espírito (alma galega, saudade)
• 5- Cultura
• 6- Historia
• Entre eles xorden diferencias por motivos políticos e sociais. Así, o nacionalismo tradicionalista defendeu o predomino ideolóxico do catolicismo na sociedade galega, a hexemonía social e política da fidalguía e dos sectores intelectuais e a preeminencia dos valores e actuacións culturais como obxectivo prioritario do nacionalismo. En cambio, o nacionalismo democrático toma ó pobo galego como referente político das súas actuación e busca alcanzar unha democracia compatible co pleno autogoberno de Galicia.
• No terreo organizativo, o nacionalismo galego manifestouse inicialmente a través das Irmandades da Fala. En 1916 fundouse na Coruña, impulsada por Antón Vilar Ponte, a primeira destas irmandades que rapidamente se estenderon por toda Galicia.
• Os seus obxectivos foron tanto a defensa, dignificación e cultivo do idioma galego como a potenciación da propia identidade e a busca de solucións para os problemas económicos e políticos de Galicia. En 1918, en Lugo, celebrouse a primeira asemblea das Irmandades da Fala, a I Asemblea Nazonalista, na que se definiu o seu programa político: a busca da autonomía integral de Galicia.
• Ó movemento das Irmandades do Fala incorporáronse numerosas personalidades da cultura e da intelectualidade galega, aínda que a súa repercusión popular foi minoritaria. As diferenzas ideolóxicas e de estratexia política entre os partidarios da participación nas eleccións e os partidarios da abstención fixeron que o movemento se escindise en dúas liñas diferentes.
• Na IV Asemblea Nazonalista celebrada en Monforte de 1922, a meirande parte das Irmandades, encabezadas por Risco, decidiron fundar e integrarse na Irmandade Nazonalista Galega cun programa baseado preferentemente na propaganda política e de concienciación da sociedade galega e no abstencionismo electoral.
• En cambio, a Irmandade da Coruña, a de maior numero de afiliados, decidiu, seguindo a Luis Peña Novo, a participación política nas eleccións. En 1924 o goberno de Primo de Rivera iniciou a represión de calquera tipo de actuación ou propaganda política dos nacionalismos periféricos e as actividades galeguistas quedaron reducidas so ó ámbito cultural ata a chegada da Segunda República.