Directorio civil

• En decembro de 1925, despois do éxito de Alhucemas e restablecida a orde pública, Primo de Rivera decidiu poñer fin á ditadura militar e constituír un Directorio Civil, formado por políticos vinculados á Unión Patriótica. O obxectivo era volver progresivamente á normalidade constitucional. Influenciado polo fascismo italiano, Primo de Rivera pretendeu instaurar en España un réxime político corporativo. Os piares do novo sistema serían:(2)
• • A Asemblea Nacional: constituída no 1927, era un órgano consultivo cuxa función era elaborar e presentar anteproxectos de lei ao Goberno. Estaba formada por representantes das distintas corporacións do Estado (concellos, deputacións provinciais), sectores económicos e da Unión Patriótica. En xullo de 1929 presentou un proxecto de Constitución que establecía a organización centralizada e unitaria do estado español, o catolicismo de estado, a formación dun Consello de Reino que exercese as prerrogativas do monarca e a formación de Cortes unicamerais de composición tripartita.(1)
• • A Organización Corporativa do Traballo: creada no 1926 para regulamentar as relacións entre proletarios e patronal a través dos comités paritarios. Contaron coa participación dos sindicatos católicos e da UXT, que vía positivamente que o movemento obreiro puidera intervir na regulamentación laboral. Ao mesmo tempo, elaborouse unha ampla lexislación laboral e social e adoptáronse medidas de corte populista, como a construción de casas baratas, os subsidios para familias numerosas, etc.(2)
• A principal preocupación do Goberno durante esta etapa foi a potenciación do desenvolvemento económico. A súa política económica estivo caracterizada polo intervencionismo estatal no marco do capitalismo. As principais medidas pasaron pola aplicación dun forte proteccionismo arancelario e pola regulamentación da produción e da competencia, a fin de controlar o mercado interior e os prezos.
• Para isto, creáronse monopolios que garantizaban o subministro de servizos (teléfono- Telefónica-, petróleo-Campsa-), desenvolvéronse medidas crediticias destinadas a fomentar a produción e aumentaron os encargos estatais de vías de comunicación (ferroviarias e estradas) e obras públicas (construción de encoros e canles para o regadío).
• Co obxectivo de incrementar os recursos para levar a cabo esta política económica, no 1926 Calvo Sotelo presentou o seu Proxecto de reforma fiscal, o cal incluía a existencia dun imposto progresivo sobre a renda de todas as persoas; porén, a iniciativa foi abandonada pola oposición dos contribuíntes máis acaudalados.
• Estas medidas víronse favorecidas pola prosperidade económica mundial (felices anos 20). En liñas xerais, o crecemento foi palpable, pero a produción española seguiu sen competir a escala mundial. O proteccionismo provocou o crecemento do déficit público e a progresiva redución dos recursos financieiros do Estado.
• Ata 1926, a oposición política á Ditadura de Primo de Rivera foi escasa e illada. A partir desta data, os intentos do réxime de perpetuarse deron paso a críticas cada vez máis duras e os conflitos políticos incrementáronse progresivamente, actuando desde distintas frontes:(5)
• • Republicanos: no 1926 crean Alianza Republicana, na que se integraban diversos grupos. En Galicia, no 1929 constitúese a ORGA (Organización Republicana Galega Autónoma).
• • Liberais dinásticos: demandan o retorno ao sistema constitucional. Xunto con algúns xefes militares organizan a Sanjuanada: conspiración prevista para o 24 de xuño de 1926. Fracasou e os responsables foron detidos, pero contribuíu ao descrédito da Monarquía.
• • Anarquistas: para reforzar a súa tendencia revolucionaria crean no 1927 a FAI.
• • Estudantes e nacionalistas radicalizan a súa oposición e acentúan as súas protestas.
• • Militares do corpo de Artillería: móstranse en contra da lei de ascensos que pretende implementar Primo de Rivera, pola cal se primaban os ascensos por méritos de guerra fronte á antigüidade. O conflito rematou coa disolución do corpo de Artillería no 1929, o que debilitou os apoios do réxime entre o exército. Moitos oficiais artilleiros, descontentos coa falta de apoio do rei, comezaron a apoiar posturas republicanas.
• Ante estas dificultades, en xaneiro de 1930 Primo de Rivera preguntou aos xefes militares se contaba coa súa confianza. As respostas foron ambiguas, polo que o ditador presentou a súa dimisión ao rei o 29 de xaneiro de 1930 e se exiliou en Francia.