pełne i późne średniowiecze HIST

• Zakony rycerskie

  • Stałe zagrożenie ze strony muzułmanów, konieczność obrony Królestwa Jerozolimskiego spowodowały konieczność utworzenia siły militarnej
  • Wywodziły się z bractw powstałych dla opieki pielgrzymów udających się do miejsc świętych w Palestynie
  • Decydującą rolę odgrywali rycerze, a nie kapłani
  • Panowały wojskowe zależności i surowa dyscyplina
  • Członkowie składali ślub czwarty – walki z niewiernymi
  • Nie podlegały ani królowi, ani żadnej lokalnej władzy duchownej, zależne były bezpośrednio od papieża
  • Na czele zakonu stał wybierany dożywotnio Wielki Mistrz, poszczególne domy zarządzane były przez komandorów
• Wzrost pozycji zakonów rycerskich - szczodre nadania ziemskie zarówno w Królestwie Jerozolimskim jak i w Europie doprowadziły do niezależność zakonów
• Dzięki bogactwom z czasem stały się zakony, zwłaszcza templariusze, bankierami, udzielającymi pożyczek nawet monarchom
• Przyczyny klęski krucjat przeciw Turkom

  • Chciwość, żądza bogactwa przesłaniały krzyżowcom prawdziwy cel
  • Nieustanne konflikty między osadnikami frankijskimi na Wschodzie a nowymi przybyszami z Zachodu
  • Brak wodza, który zyskałby powszechną akceptację
  • Brak porozumienia między zakonami rycerskimi – rywalizowali ze sobą, zamiast walki z Turkami
  • Żaden monarcha nie mógł sobie pozwolić na prowadzenie długiej kampanii tak daleko od swego państwa, bo tracił wtedy kontrolę nad swoim państwem – wyprawa krzyżowa trwałą kilka miesięcy a nawet kilka lat
  • Wyprawy były niesłychanie kosztowne i wymagały obłożenia poddanych podatkami
• Przyczyny sukcesów krucjat przeciw Słowianom


  • Państwo niemieckie w tym czasie stało na wyższym poziomie rozwoju niż Słowianie, którzy funkcjonowali w związkach plemiennych i nie tworzyli silnych organizmów państwowych
  • Bliskość terenów sprzyjała częstym powrotom Niemców na swe ziemie i uzupełnianiu zapasów, czyli rekrutacji nowych rycerzy
  • Za krzyżowcami szli kolonizatorzy, którzy tam osiadali, wprowadzali nowy język i obyczaje
  • Współdziałanie zakonów rycerskich
• Przyczyny sukcesów krucjat przeciw Maurom

  • Nie liczono tak na bogactwa jak na Bliskim Wschodzie
  • Bliskość od terenów macierzystych krzyżowców
  • Motywacja – walka o odzyskanie własnych ziem z rąk Arabów
• Skutki wypraw krzyżowych – pogłębienie niechęci między Kościołem rzymskim i bizantyjskim
• Od czwartej krucjaty wzmocnienie pozycji papiestwa, wzrost majątku kościelnego – w zamian za sfinansowanie wypraw rycerze przekazywali Kościołowi swe majątki
• Wyprawy krzyżowe

  Wyprawy na tereny Bliskiego Wschodu przeciw Turkom Seldżuckim
• Wszystkie zdobycze krzyżowców okazały się krótkotrwałe - osadnictwo europejskie, zwłaszcza francuskie i włoskie nie przyjęło się na Wschodzie
• Wzrost wpływów politycznych i gospodarczych zakonów rycerskich w Europie
• Rekonkwista


  Całkowite zniszczenie kraju połączone z wyparciem Maurów i ponowna kolonizacja terenów przez chrześcijan
• Krzyżowcy doprowadzili do rozbicia Bizancjum, które było nie tylko ogniskiem cywilizacji, ale również osłaniało Europę przed Turkami
• Charakter rekonkwisty

  • Do walki z Maurami utworzono zakony rycerskie Alcantara i Calatrava, oparte na regule cysterskiej
  • Ci którzy brali udział w wyprawach przeciw Maurom byli zwolnieni z krucjat do Ziemi Świętej
• Największe korzyści z krucjat zyskały

  • Państwa włoskie
  • Udoskonalenie sztuki żeglarskiej na skutek rozkwitu handlu śródziemnomorskiego, poszerzyła się wiedza geograficzna
  • Piza, Genua, Wenecja - zarabiali na przewozie rycerstwa, to wpłynęła na rozwój przemysłu stoczniowego, powiększenie i ulepszenie statków transportowych, dzięki zgromadzonym środkom stały się wielkimi ośrodkami kultury, zrujnowani zostali ich konkurenci w handlu lewantyńskim – kupcy bizantyjscy i arabscy
• Sukcesy rekonkwisty - zepchnięto Arabów do terenów Grenady, po bitwie pod Las Navas de Tolosa w 1212 r. ostatnia twierdza Maurów Grenada upadła w 1492 r. - usunięcie Maurów z Półwyspu Pirenejskiego
• Skutki społeczne krucjat

  • Antysemityzm, pogłębienie wrogości między chrześcijanami a muzułmanami
  • Utrwalenie poczucia europejskiej wspólnoty narodów wobec walki z światem muzułmańskim
  • Ginęli niewinni ludzie - nie można mówić o odrodzeniu moralnym
• Skutki rekonkwisty - powstanie 5 Królestw Hiszpanii: Aragonia, Nawarra, Portugalia, Leon i Kastylia
• Krucjaty przeciw Czechom - w I poł. XV w. w Czechach rozwinął się ruch religijny i polityczny zwany husytyzmem, który uzyskał poparcie papieża, który ogłosił wojnę przeciw husytom i krucjatę na rzecz cesarza, formalnego króla Czech
• Krucjaty

  • Wyprawy na tereny Bliskiego Wschodu przeciw Turkom Seldżuckim
  • Wyprawy na Półwysep Iberyjski przeciwko Maurom
  • Wyprawy na tereny między Odrą a Łabą przeciw Słowianom Połabskim
• Krucjatę papież ogłaszał pięciokrotnie między 1420 a 1435 r.
• Krucjaty doprowadziły do zburzenia starego porządku na Bliskim Wschodzie - ani Arabowie, ani Bizancjum, tylko Turcy Seldżuccy
• Od połowy VIII w. imperium arabskim wstrząsały konflikty między rodami oraz spory o podłożu religijnym (konflikt między sunnitami a szyitami), w X w. świat muzułmański został podzielony między dwa rywalizujące kalifaty
• Ekspansja Turków Seldżuckich


  • Koczowniczy lud azjatycki z dorzecza Amu-darii i Syr-darii
  • Rozpoczęli ekspansję w X w., po rozgromieniu Kalifatu Bagdadzkiego opanowali Iran, Irak, Syrię, Palestynę z Jerozolimą
  • Walki z Bizancjum - klęska armii bizantyjskiej w bitwie pod Manzikertem 1071 r.
• Seldżukowie, w przeciwieństwie do tolerancyjnych władców arabskich, prowadzili politykę wrogą wobec chrześcijan, cechował ich duży fanatyzm religijny
• Seldżukowie utrudniali pielgrzymom dostęp do miejsc kultu, ustały wyprawy karawan kupieckich
• Geneza krucjat


  • Wzrost autorytetu Kościoła dzięki reformom i walce z pozycją polityczną Cesarstwa Niemieckiego
  • Papieże chcieli wykorzystać wzmożone uczucia religijne i zaufanie do zreformowanego Kościoła, by jeszcze silniej oddziaływać na wiernych
  • Papieże dążyli do zwierzchnictwa nad patriarchą Konstantynopola i Kościołem Wschodnim
  • Idea "świętej wojny" z niewiernymi miała umożliwić wzrost autorytetu papiestwa i pokonanie cesarstwa
• Przyczyny polityczno-militarne krucjat


  • Władcy popierali wyprawy krzyżowe, by wzmocnić swoją władzę i autorytet
  • Zdecydowano się na wyprawy przeciw Turkom ze względu na sukcesy rekonkwisty hiszpańskiej
• Przyczyny gospodarcze krucjat


  • Chęć wzbogacenia się - dążenie miast włoskich do rozszerzenia szlaków handlowych, zachęta do wypraw legendy o bogactwach Orientu
  • Poszukiwanie nowych sposobów utrzymania - wzrost liczby ludności w Europie Zachodniej, chłopi szukali nowych ziem pod uprawę, chęć zdobycia posiadłości przez potomków władców i możnych pozbawionych możliwości dziedziczenia
• Narodziny etosu rycerskiego


  • Kościół uznał rycerzy za bożych bojowników, mieli być gotowi oddać życie w walce z wrogami Chrystusa, rycerz składał przysięgę walki za wiarę
• Papież Urban II podczas synodu w Clermont w 1095 r. wystąpił z hasłem "świętej wojny" przeciwko Turkom, liczył na podporządkowanie Bizancjum i ostateczne rozwiązanie konfliktu z Cesarstwem o prymat w Europie
• Zachęty do udziału w krucjatach

  • Nadzieja na łupy wojenne
  • Obietnica odpuszczenia grzechów, dążenie do odkupienia grzechów i zasłużenia na zbawienie wieczne
  • Wyprawy krzyżowe były pielgrzymką, uczestnicy otrzymywali takie same przywileje jak pątnicy
• Krzyżowiec

  Rycerze i prości ludzie wyruszający do Palestyny, by ją zdobyć, bronić lub odzyskać - wyprawa była dla nich pielgrzymką, w której składali Bogu ofiarę z własnego życia
• Łacinnicy - krzyżowcy przybyli z Europy, by stworzyć na Bliskim Wschodzie nową społeczność, dominowali Francuzi z południa, ale znaczna była też liczba Niemców, Włochów i Anglików
• W latach 80. XII w. Saladyn, założyciel nowej dynastii w Egipcie, zjednoczył pod swoim panowaniem znaczną część ziem kalifatu i rozpoczął walkę z łacinnikami
• W 1291 r. padła ostatnia twierdza krzyżowców Akkon (Akka), zwycięstwa nad krzyżowcami zawdzięczali sułtanowie Egiptu mamelukom - doskonale wyćwiczonej gwardii organizowanej początkowo z niewolników, głównie pochodzenia tureckiego
• Mongołowie czy Tatarzy?


  Armia mongolska wydawała się niepokonana, a przemoc, którą stosowali żołnierze, wywoływała przerażenie - stąd Mongołów zaczęto w Europie nazywać Tatarami od tatarus – piekło
• Mateusz Paris: 'Są to stwory nieludzkie i do zwierząt podobne, które się bardziej godzi nazywać potworami niż ludźmi, które łakną krwi i piją ją, które jedzą mięso psie, a nawet i mięso ludzkie.'
• Orda


  Tatarskie wojsko koczownicze, oddział poszukiwanie pastwisk dla swych stad
• Przyczyny podbojów


  • Zamiłowanie do swobody, wolności – pogarda dla ludów osiadłych
  • Ambicje polityczne Czyngis – chana