HC 2

• Primaire taalontwikkelingsstoornissen (TOS)

  Stoornissen in de ontwikkeling van taal

  
• Oorzaken van TOS

  • Genetische (erfelijke) factoren
  • Omgevingsfactoren
  • Neurobiologie
  • Cognitie
• Genetische (erfelijke) factoren

  • Belangrijke rol in het aangeboren taalvermogen van een kind
  • Kinderen van ouders met TOS hebben hoger risico op ontwikkelen van TOS (20-40% versus 7%)
  • TOS komt vaker voor bij eeneiige tweelingen dan bij twee-eiige tweelingen
  • Uiteindelijk taalniveau kan verschillen tussen de kinderen door invloed van omgeving
  • Twee genen op chromosoom 7 die een rol spelen in de ontwikkeling van TOS
• Omgevingsfactoren


  • Hebben invloed op uiteindelijke taalvaardigheid, zoals taalaanbod en vroege interventie
  • Situatie tijdens de zwangerschap en bevalling
• Neurobiologie


  • Atypische asymmetrie in de hersenen, met taalgebieden in de linkerhemisfeer die groter zijn dan rechts bij TOS
  • Minder activiteit in delen van de hersenen die belangrijk zijn voor taal, meetbaar via EEG

  
• Cognitie


  • Stoornis in spraakperceptie, met moeite met snel veranderende akoestische informatie
  • Zwak auditief korte termijngeheugen en stoornis in procedureel geheugen, met problemen met leren van taalregels en nieuwe woorden
  • Declaratief geheugen vaak relatief intact
• Kenmerken van TOS in de voortalige fase (0-1 jaar)


  • Contactproblemen tussen ouder en kind
  • Communicatieve intentieproblemen
  • Geen gerichte aandacht voor gesproken taal
  • Geen natuurlijke gebaren
  • Niet of weinig gevarieerd brabbelen

  
• Diagnostisch onderzoek is al mogelijk in de vroegtalige fase (1-2;6 jaar), en vroegtijdige behandeling levert betere prognose op
• Kenmerken van TOS in de vroegtalige fase (1-2;6 jaar)


  • Communicatieve intentieproblemen, zoals gebrek aan joint attention
  • Weinig contact tussen ouder en kind
  • Ontbreken van protoconversaties
  • Begripsproblemen
  • Beperkte woordenschat en conceptvorming
  • Beginnende woordvindingsproblemen

  
• Kenmerken van TOS in de differentiatiefase (2;6-5 jaar)


  • Communicatieve intentieproblemen, zoals moeite met vertellen, verwoorden van gevoelens en verlangens, en onderhandelen
  • Moeite met verhaalopbouw en hypospontaniteit
  • Grammaticale ontwikkeling komt niet of slechts zeer moeizaam op gang, met dysgrammatisme en agrammatisme
  • Fonologische stoornissen en fonologische parafasieën
  • Beperkte woordenschat, zowel in kwantiteit als kwaliteit, met woordvindingsproblemen en semantische en neologistische parafasieën

  
• Kenmerken van TOS in de voltooiingsfase (5-10 jaar)

  • Pragmatische problemen, zoals weinig informatief zijn, moeite met verduidelijking, beurtwisseling, topic-initiatie en -handhaving, en aanpassing van register
  • Moeite met vertellen van verhalen, zowel op macro- als microstructureel niveau
  • Uiten van minder complexe zinnen en moeite met opslaan en verwerken van complexe zinnen, met morfosyntactische fouten
  • Beperktere en minder diepe woordenschatkennis, met moeilijkheden bij woordbetekenis afleiden uit context en woordvindingsproblemen
  • Problemen met metalinguïstisch bewustzijn
• Moeite met het vertellen van een verhaal

  • Fouten in macrostructuur (verhaalopbouw)
  • Fouten in microstructuur (taalkundige aspecten)
• Uiten van minder complexe zinnen


  (bij spreken en schrijven)
• Morfosyntactische fouten


  • Vervoegingen en verbuigingen
  • Congruentiefouten tussen onderwerp en persoonsvorm
  • Weglaten van zinsdelen
• Woordvindingsproblemen


  • Vertraagde reactie bij benoemtaken
  • Onlogische pauze in de zin
  • Herformuleringen
  • Versprekingen
  • Inzetten van minder specifiek woord of omschrijvingen
  • Verwoorden van zoekproces
• Metalinguïstisch bewustzijn


  • Is beperkt
  • Komt later op gang
  • Minder inzicht in taal en taalregels
  • Minder inzicht in eigen fouten
• Vormen van metalinguïstisch bewustzijn

  • Fonologisch bewustzijn
  • Morfologisch bewustzijn
  • Syntactisch bewustzijn
  • Pragmatisch bewustzijn
• Fonologisch bewustzijn


  Gericht op klankstructuren (vb. rijmen)

  
• Morfologisch bewustzijn


  Gericht op woordstructuren (vb. inzicht in meervoudsvorming)
• Syntactisch bewustzijn


  Gericht op de structuur van zinnen (vb. beoordelen van grammaticaliteit van zinnen)
• Pragmatisch bewustzijn


  Gericht op de praktische functies van taal (vb. beoordelen van register in gesprek)
• Metalinguïstische vaardigheden


  Belangrijk voor ontwikkeling van pragmatische vaardigheden, lezen, spellen, vreemde talen
• Schoolse vaardigheden met verhoogd risico

  • Leesproblemen
  • Begrijpend lezen
  • Paralexieën
  • Paragrafieën
  • Leren van vreemde talen
• Taalproblemen blijven aanwezig bij adolescenten met TOS
• Adolescenten met TOS scoren significant slechter op taaltests in vergelijking met leeftijdgenoten
• Er is een hiaat in wetenschappelijk onderzoek over TOS in de adolescentie
• Hogere talige eisen in het secundair onderwijs

  • Meer auditieve informatie
  • Meer belang aan schriftelijke vaardigheden en abstract denkvermogen
• Sociale media


  Snel verwerken en produceren van informatie
• Problemen met taalgebruik bij adolescenten met TOS

  • Moeite met aanpassen register
  • Moeite met inleven in de ander
  • Moeilijkheden in gesprekken (instandhouden, aanvoelen en herstellen van misverstanden, onvoldoende informatieoverdracht)
• Problemen met taalvorm bij adolescenten met TOS

  • Vermijdingsgedrag bij moeilijke morfosyntactische structuren
  • Meer fouten in meer complexe zinnen
  • Werkwoordfouten zijn hardnekkig
• Problemen met taalinhoud bij adolescenten met TOS

  • Problemen met abstracte en wetenschappelijke begrippen
  • Moeite met definiëren van woorden/objecten
  • Woordvindingsproblemen en onvloeiendheden
  • Te beperkte en hoofdzakelijk concrete woordenschat
• Schoolse vaardigheden met hardnekkige problemen bij adolescenten met TOS

  • Leesproblemen
  • Hoge drop-out
  • Minder kans op werk zonder diploma
• Specifieke stoorniskenmerken voor ontwikkelingsdysfasie

  • Sommige TOS-kenmerken zijn typerend

  
• Voorwaarden om tot bij ontwikkelingsdysfasie te komen op vlak van kenmerken

  • Minstens 3 verschillende kenmerken komen frequent voor
  • Uit minstens 2 verschillende taaldomeinen
  • Minstens 1 kenmerk uit het expressieve gebied

  
• Taal en communicatie spelen een belangrijke rol in het dagelijks functioneren
• Negatieve impact van TOS

  • Sociaal-emotioneel functioneren
  • Cognitief functioneren
• Sociale problemen bij kinderen met TOS

  • Vaker buitengesloten
  • Minder vrienden
  • Vriendschappen van lagere kwaliteit
  • Meer kans om gepest te worden
• Begrip en regulatie van eigen emoties


  Zijn een beschermende factor tegen pesten
• Andere problemen bij kinderen met TOS

  • Depressieve klachten
  • Sociale angst
  • Psychosomatische klachten
  • Hyperactiviteit
  • Woede-uitbarstingen
• De ernst van de sociaal-emotionele problemen hangt niet samen met de ernst van TOS