Tkanka łączna

• Macierz pozakomórkowa (ECM)


  Główny składnik tkanki łącznej, składa się z istoty podstawowej i włókien białkowych
• Składniki ECM


  • Włókna białkowe (kolagenowe i sprężyste)
  • Istota podstawowa (anionowe i hydrofilowe proteoglikany, glikozaminoglikany GAG i glikoproteiny wieloadhezyjne: laminina, fibronektyna)
• Komórki mezenchymalne


  • Produkują dużo hialuronianu i mało kolagenu do istoty podstawowej
  • Glikoproteiny stabilizują ECM, wiążą się z integrynami błon komórkowych
• Wszystkie rodzaje tkanki łącznej wywodzą się z embrionalnej mezenchymy, która rozwija się z mezodermy
• Mezenchyma


  Kleista istota podstawowa + nieliczne włókna kolagenowe (wrzecionowate komórki niezróżnicowane, z dużym jądrem, widocznym jąderkiem i chromatyną, wypustki cytoplazmatyczne)
• Z mezenchymy wywodzą się fibroblasty. Pozostałe komórki wywodzą się z hematopoetycznych komórek macierzystych szpiku (makrofagi, komórki plazmatyczne i tuczne)
• Komórki mezodermalne


  • Wytwarzanie komórek tkanki łącznej, kości, chrząstki, krew, śródbłonek naczyń krwionośnych i mięśnie
• Mezenchyma zawiera multipotencjalne komórki macierzyste - zastosowanie w medycynie regeneracyjnej (źródło komórek do badań: miazga zęba, tkanka tłuszczowa)
• Fibroblasty


  • Główne komórki tkanki łącznej właściwej, wywodzą się z komórek mezenchymalnych
  • Wytwarzają kolagen, elastynę, GAG, proteoglikany i glikoproteiny adhezyjne → tworzą one istotę podstawową
• Aktywne fibroblasty


  • Rozproszone w macierzy, więcej cytoplazmy, rozgałęzione wypustki, dużo RER, GA, duże, koliste, euchromatyczne jądro, dobrze wykształcone jąderko, kwasochłonna cytoplazma
• Nieaktywne fibroblasty (firocyty)


  • Mniejsze, wrzecionowate z wypustkami, heterochromatyczne i ciemniejsze jądro
• Fibroblasty są celem czynników wzrostu (różnicowanie)
• U dorosłych fibroblasty rzadko ulegają podziałom, dopiero stymulowane wznawiają cykl komórkowy i aktywność mitotyczną
• Miofibroblasty


  Zaangażowane w proces gojenia się ran: kurczliwe, bogate w aktynę → zbita, nieregularna blizna tkankowa, ściąganie się rany
• W szybko gojących się ranach obserwuje się działanie miofibroblastów - z cechami fibroblastów i komórek mięśni gładkich → zawierają filaments aktynowe i miozynowe → faza naprawy blizny: ściąganie się rany
• Adipocyty


  Komórki tłuszczowe, pochodzenie mezenchymalne, przechowują lipidy w formie obojętnych tłuszczów, niekiedy produkują ciepło
• Tkanka tłuszczowa


  • Amortyzacja, izolacja narządów, metabolizm
• Makrofagi (histiocyty)


  • Fagocytoza, recykling białek, usuwanie komórek podlegających apoptozie, resztek tkanki
  • 10-30 μm średnicy, obwodowo położone owalne lub nerkowate jądro, dużo lizosomów, dobrze rozwinięte AG, fałdy, krótkie wypustki i zagłębienia - wysoka aktywność pinocytarna i fagocytarna
• Funkcje makrofagów


  • Wrodzona obrona immunologiczna organizmu: resztki komórek, komórki nowotworowe, bakterie, obce cząsteczki
  • Prezentacja i przetwarzanie antygenów i aktywacja limfocytów
  • Aktywacja przez zakażenie/substancje → makrofagi aktywowane
• Makrofagi aktywowane


  • Zwiększają swój rozmiar, synteza białek, AG i lizosomy, większa aktywność metaboliczna, fagocytoza, enzymy lizosomalne
• Makrofagi podlegają fuzji tworząc wielojądrzaste komórki olbrzymie
• Makrofagi wydzielają substancje: enzymy rozkładające ECM, różne czynniki wzrostu, cytokiny → aktywacja limfocytów, funkcje naprawcze
• Monocyty


  Prekursor makrofagów, krążą we krwi, wchodzą w tkankę i różnicują się
• Monocyty powstają w woreczku żółtkowym, zasiedlają tkanki → układ fagocytów jednojądrzastych, pozostają nieaktywne
• Aktywacja makrofagów: zwiększanie swojej liczby, proliferacja i rekrutacja dodatkowych monocytów ze szpiku
• Transformacja monocytów do makrofagów zachodzi w tkance łącznej (wzrost komórki, synteza białka, AG i lizosomów)
• Układ fagocytów jednojądrzastych


  • Monocyt (krew, prekursor makrofagów)
  • Makrofag (tkanka łączna, narządy limfatyczne, płuca, szpik kostny, jama opłucnej i otrzewnej)
  • Komórka Kupffera (wątroba, przy ścianie naczyń zatokowych)
  • Komórka mikrogleju (ośrodkowy układ nerwowy)
  • Komórka Langerhansa (naskórek)
  • Komórka dendrytyczna (węzły chłonne, śledziona)
  • Osteoklast (kość, fuzja kilku makrofagów)
  • Wielojądrowa komórka olbrzymia (w tkance łącznej w stanach patologicznych, fuzja kilkunastu makrofagów)
• Komórki tuczne


  Owalne i nieregularne, 7-20 μm, zasadochłonne ziarnistości, mało organelli (nieliczne mitochondria), centralnie położone jądro, dużo kwaśnych rodników usiarczynowanych GAG → metachromazja (zmieniają kolor barwników) błękit toluidyny → z niebieskiego na purpurowy lub czerwony
• Komórki tuczne produkują dużo substancji istotnych w czasie stanu zapalnego, ważnych w procesach naprawczych tkanek
• Substancje produkowane przez komórki tuczne

  • Histamina: usiarczanowany GAG, antykoagulant
  • Heparyna: zwiększa przepuszczalność naczyń, skurcze m. gładkich
  • Proteazy serynowe: aktywują mediatory prozapalne
  • Czynniki chemotaktyczne eozynofilii i bazofilii (przyciągają te granulocyty)
  • Cytokiny: aktywują leukocyty
  • Prekursory fosfolipidów: wewnątrz komórek przekształcane do prostaglandyn i leukotrienów
• Liczne komórki tuczne w pobliżu naczyń i krezek i w tkance przewodu pokarmowego i oddechowego
• Anafilaksja


  • Antygen → wytworzenie przeciwciał IgE → przytwierdzanie się na powierzchni komórek tucznych
  • Drugi kontakt z alergenem → wiązania krzyżowe kilku IgE → stymulacja → aktywacja cAMP (cyklazy adenylanowej) → fosforylacja białek, napływ Ca2+, uwolnienie histaminy, heparyny i chemokin, uwalnianie leukotrienów (prostaglandyn, tromboksanu)
• Degranulacja komórek tucznych następuje także w wyniku zadziałania układu dopełniacza
• Komórki tuczne


  Wywodzą się z komórek progenitorowych szpiku kostnego - krążą w krwi i wnikają do tkanek → różnicowanie (podobne do granulocytów zasadochłonnych)
• ECF-A


  Chemotaktyczny czynnik eozynofilii
• Komórki plazmatyczne


  • Wywodzą się z limfocytów B, produkują przeciwciała
  • Duże, owalne, zasadochłonna cytoplazma, RER, AG blisko jądra
  • Blade kuliste jądro na obwodzie komórki, heterochromatyna naprzemiennie z jasną euchromatyną, 10-20 dni życia, dużo w tkance zakażonej
• Leukocyty


  Komórki napływowe tkanki łącznej (migracja z krwi nasilona w procesie zapalnym)
• Stan zapalny


  1. Uwalnianie przez komórki mediatorów chemicznych, składników macierzy i białek surowicy krwi → oddziaływanie na naczynia krwionośne, komórki tuczne, makrofagi → wzrost przepływu krwi, przepuszczalności naczyń, przemieszczanie leukocytów, aktywacja makrofagów, fagocytoza

  2. Po kilku godzinach/dniach → apoptoza lub powrót do narządów limfatycznych
• Rubor et fumor cum calore et dolore - Zaczerwienienie i opuchlizna z gorącem i bólem - główne oznaki stanu zapalnego
• Wzrost przepuszczalności naczyń


  W wyniku uwolnienia histaminy z komórek tucznych → obrzęk tkanki, wzrost temperatury