Histologia

• Tkanka nabłonkowa


  • Cienka warstwa pozakomórkowa, wielokształtne komórki mocno do siebie przylegają
  • Wyściełanie wszystkich zewn. i wewn. powierzchni ciała, wchłanianie i wydzielanie
  • Biegunowość - nierównomierne rozmieszczenie organelli i białek błonowych
• Tkanka nabłonkowa


  • Bez naczyń, ale zawiera nerwy
  • Pod nabłonkami: blaszka właściwa błony śluzowej (lamina propria)- warstwa tkanki łącznej
  • Brodawki (papula, uwypuklenia tkanki łącznej) występują najliczniej w nabłonkach narażonych na tarcie i rozciąganie (skóra, język) → zwiększona powierzchnia kontaktu między tkanką nabłonkową a blaszką właściwą
• Miąższ (parenchyma)


  Komórki odpowiedzialne za funkcje narządu
• Zrąb (stroma)


  Komórki podporowe (tkanka łączna)
• Błona podstawna


  • Zbudowana z makrocząsteczek (kolagen, proteoglikany, glikoproteiny)
  • Przenikają przez nią włókna nerwowe, ale nie naczynia włosowate
  • Półprzepuszczalny filtr (szczególne znaczenie w nerce) - substancje mogą przez nią dyfundować
  • Strukturalne wsparcie komórek nabłonkowych i przytwierdzenie ich do tkanki łącznej
  • Porządkowanie integryn i innych białek błony komórkowej
  • Utrzymywanie biegunowości komórek, lokalizacja procesów endocytozy, transdukcji sygnałów, wyznaczanie szlaków migracji
  • Rusztowanie dla naprawy i regeneracji nabłonków
• Blaszka jasna


  Tuż pod komórkami nabłonkowymi: laminina, entaktyna, fibronektyna (włókna adhezyjne błony podstawnej z komórek nabłonka) - inaczej blaszka podstawna/gęsta/zewnętrzna (cienka z włókienkami) 20-100 μm (do niej hemidesmosomy przyłączają pow. podstawną nabłonka)
• Blaszka siateczkowata


  Luźniejsza włóknista struktura - wzmacnia połączenie między tkanką nabłonkową a łączną, zakotwicza blaszkę podstawną, jest od niej grubsza, bardziej rozproszona, zawiera kolagen typu III
• Kolagen typu IV


  Nie tworzy włókien, agregacja monomerów, sieć 2D
• Lamininy


  Glikoproteiny, przyłączają się do integryn domeny podstawnej komórek, przenikają przez siatkę 2D kolagenu (barwienie immunohistochemiczne na brązowo, identyfikacja nabłonków i endotelu)
• Nidogen (białko) i perlekan (proteoglikan)


  Wiążą krzyżowo lamininy do sieci kolagenu typu IV + przytwierdzanie nabłonka + determinacja porowatości, struktura 3D blaszki podstawnej
• Blaszka siateczkowata


  Składniki produkowane przez komórki tkanki łącznej: kolagen typu III, kolagen typu VII - włókienka kotwiczące, przytwierdza sieć kolagenu III do blaszki podstawnej
• Połączenia międzykomórkowe


  • Tight junctions (Połączenia ścisłe, obwódka zamykająca)
  • Desmosomy (plamki zwierające, macula adhaerens)
  • Gap junctions, nexus (Połączenia komunikacyjne)
  • Hemidesmosomy
• Tight junctions (Połączenia ścisłe, obwódka zamykająca)


  Uszczelnia, kontroluje przepływ, oddziela domeny błony
• Desmosomy (plamki zwierające, macula adhaerens)


  Wzmacnianie tkanki, mocno łączy fil. pośrednie
• Gap junctions, nexus (Połączenia komunikacyjne)


  Przepływ małych cząst. i jonów
• Hemidesmosomy


  Przytwierdzanie nabłonka do błony podstawnej
• Szczytowa część komórek: połączenia ścisłe i zwierające, leżą blisko siebie, tworzą ciągłe pasmo wokół komórki
• Połączenia ścisłe (obwódki zamykające, zonula occludens)

  Zapobiegają biernemu przepływowi cząsteczek między komórkami, niezbyt mocne, tworzą uszczelniający pas, który otacza cały obwód komórki (na obrazie TEM komórki wyglądają jakby uległy fuzji) uszczelnienie dzięki kadherynom: klaudyna i okludyna, dzięki temu transport substancji odbywa się PRZEZ komórki, a nie między nimi (dr. parakomórkowa)
• Połączenia zwierające (obwódki zwierające)


  Stabilizacja połączeń ścisłych, wzmocnienie, trzymanie komórek razem dzięki łączeniu się kadheryn każdej komórki w obecności jonów Ca2+
• Desmosomy (plamki zwierające)


  Silne punkty przylegania, wiążą się z filamentami pośrednimi komórek, integralność nabłonka, sprawy punktowe, które nie tworzą pasa wokół komórki, kształt dysku
• Połączenia komunikacyjne (jonowo-metaboliczne)


  Plamki utworzone przez wiele koneksonów w błonach sąsiednich komórek, międzykomórkowe kanały, kompleksy białek błonowych tworzą niewielkie, okrągłe pola w błonie komórkowej
• Hemidesmosomy


  Przytwierdzanie nabłonka do błony podstawnej, obserwacja za pomocą TEM, integryny pozwalają na połączenie z keratynowymi filamentami pośrednimi + z cząsteczkami laminin w błonie podstawnej, ważną rolę odgrywają też włókienka kolagenu VII
• Przyczepy ogniskowe/ogniska przylegania (focal adhaesion)


  Połączenie podstawne, ważne przy regeneracji i przebudowie naskórka (migracja), mniejsze i bardziej liczne niż hemidesmosomy, mniejsze przyczepy, łączą się z pęczkami filamentów aktynowych
• Integryny przyczepów ogniskowych


  Poprzez paksylinę łączą się z FAK (kinaza ogniskowo-adhezyjna) → sygnał, przyłączenie do lamininy → fosforylacja białek wewnątrzkomórkowych → przyleganie, ruch komórek, ekspresja genów
• FORMA PŁYTEK: desmo
• Koneksyny


  Białka tworzące heksameryczne kompleksy zwane KONEKSONAMI (hydrofilowy por 1,5 nm)
• Konekson


  6 koneksyn (podjednostek białkowych)
• Pojedyncze koneksony niewidoczne w TEM (każde z połączeń - tuziny-setki par koneksonów)
• Hemidesmosomy


  • Przytwierdzanie nabłonka do błony podstawnej
  • Integryny pozwalają na połączenie z keratynowymi filamentami pośrednimi + z cząsteczkami laminin w błonie podstawnej, ważną rolę odgrywają też włókienka kolagenu VII
• Przyczepy ogniskowe/ogniska przylegania (focal adhaesion)


  Połączenie podstawne, ważne przy regeneracji i przebudowie naskórka (migracja)
• Desmosomy


  Forma płytek
• Połączenia ścisłe


  Forma kulista, zwierające
• Mikrokosmki (microvilli)


  • Cytoplazmatyczne, nieruchome wyrostki widoczne w mikroskopie elektronowym
  • Mogą być tymczasowe, zmienne wymiary, ruchomość dzięki filamentom aktynowym
  • Długość 1 μm, szerokość 0,1 μm
  • Setki mikrokosmków = powierzchnia zwiększona 20- lub 30-krotnie
  • Gęsto upakowane mikrokosmki tworzą rąbek prążkowany (rąbek szczoteczkowy) skierowany do światła jelita
  • Gruba warstwa glikokaliksu na mikrokosmkach rąbka zawiera białka i enzymy trawienne
• Mikrofilamentów w mikrokosmkach


  • Filamentów aktynowych w pęczku wiążą się z białkami wiążącymi aktynę i tworzącymi na jej końcach czapeczkę= przyłączanie do błony komórkowej
  • Dynamika układu mikrofilamentów dzięki miozynie i aktynie, siateczka graniczna w obrębie kory komórki u podstawy mikrokosmków
  • Formina tworzy czapeczkę na końcach F-aktyny
  • Fimbryna, wilina - łączą poprzecznie F-aktynę
  • Miozyna typu I - łączy F-aktynę z błoną komórkową
  • Miozyna typu II- u podstawy mikrokosmków
• Celiakia (enteropatia z nadwrażliwości na gluten)


  Zanik mikrokosmków rąbka prążkowanego komórek absorpcyjnych jelita cienkiego (z powodu reakcji immunologicznej przeciw glutenowi) → rozlane zapalenie jelit
• Stereocilia


  Znacznie rzadsze wypustki, występują na komórkach absorpcyjnych nabłonka wyścielającego męski układ rozrodczy, zwiększają powierzchnię- łatwiejsze wchłanianie, występują też w uchu wewnętrznym w komórkach czuciowych
• Stereocilia


  • Mikrofilamentów aktynowych, podobna średnica, ale dużo DŁUŻSZE, mniej ruchliwe, mogą być rozgałęzione
• Rzęski


  Długie, 5-10 μm i grubsze (średnica 0,2 μm) ruchliwe wypustki, większe niż mikrokosmki, składające się z mikrotubul
• Rzęski pierwotne


  • Nieruchliwe ale pełne białek receptorowych i kompleksów trasdukcyjnych (detekcja światła, ruchu, zapachu i przepływu płynu wokół komórki)
• Aksonema


  • Aparat ruchowy rzęski, 9 obwodowych par i jedna centralna, czyli układ 9x2+2 mikrotubul, cytoplazmatyczne białka motorowe (mechanoenzymy): kinezyny i dyneiny przesuwają się wzdłuż obwodowych mikrotubul