5

• wartości niematerialne i prawne


  nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki
• Przykłady wartości niematerialnych i prawnych

  • autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje
  • prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych
  • know-how
  • nabyta wartość firmy
  • koszty zakończonych prac rozwojowych
• Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych

  Podlegają jej nabyte od innego podmiotu, nadające się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania: spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, autorskie lub pokrewne prawa majątkowe, licencje, prawa określone w ustawie z dnia 30 czerwca 2000r. - prawo własności przemysłowej, wartość stanowiącą równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (know-how), o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane przez niego do używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencji), umowy najmu, dzierżawy lub umowy określonej w art. 17a pkt 1
• wartości niematerialne i prawne


  Intangible fixed assets
• Prowadzenie działalności innowacyjnej w podmiotach gospodarczych wymaga ponoszenia zróżnicowanych nakładów inwestycyjnych
• Rodzaje nakładów inwestycyjnych na działalność innowacyjną

  • zakup wiedzy ze źródeł zewnętrznych w postaci patentów, wynalazków nieopatentowanych, projektów, wzorów użytkowych i przemysłowych, licencji, ujawnień know-how, znaków towarowych itp.
  • zakup oprogramowania w związku z wdrażaniem innowacji procesowych i produktowych
  • samodzielnie przeprowadzane prace badawcze i rozwojowe (B+R) związane z opracowywaniem nowych lub istotnym ulepszeniem istniejących produktów i procesów
  • zakup i montaż maszyn i urządzeń technicznych, zakup środków transportu, narzędzi, przyrządów, wyposażenia oraz nakłady na budowę i rozbudowę budynków
  • nakłady związane z przygotowaniem do wprowadzania innowacji do procesu gospodarczego (testy, opinie, studia wykonalności, prace przygotowawcze)
• Rodzaje inwestycji niematerialnych


  • innowacje technologiczne
  • marka i reputacja
  • kapitał intelektualny
  • relacje z klientami i partnerami
  • wartość kulturowa i społeczna
• Kluczowe aspekty inwestycji prawnych


  • ochrona własności intelektualnej
  • umowy handlowe i licencyjne
  • zgodność z regulacjami prawno-ustrojowymi
  • prawo pracy i umowy z pracownikami
• Aktywa niematerialne


  • sunkness (utopione koszty)
  • spillovers (efekty rozpowszechniania)
  • synergy (synergia; maksymalizowanie pozytywnego efektu przez łączenie aktywów niematerialnych)
  • scalability (skalowalność, możliwość pomnażania bez zwiększania kosztów produkcji)
• Sunkness (utopione koszty)


  Utopione koszty związane są ryzykiem jakie generują inwestycje w aktywa niematerialne. Generalnie tego typu wydatki są niełatwe do odzyskania, jeśli inwestycja nie przyniesie zakładanego zwrotu. Aktywa niematerialne, w odróżnieniu od aktywów materialnych, takich jak budynki czy maszyny, nie są łatwo wymienialne i wystandaryzowane, a ich odsprzedaż najczęściej nie jest możliwa. Podobnie nie są akceptowane jako zabezpieczenie np. dla kredytu. Inną kwestią wpływającą na znaczenie kosztów utopionych jest większa kontekstualność aktywów niematerialnych.
• Spillovers (efekty rozpowszechniania)


  Aktywa niematerialne mają to do siebie, że trudno utrzymać je na własność. W związku z tym, że poczynione inwestycje, które okazały się sukcesem mogłyby być szybko kopiowane przez konkurentów, konieczna jest interwencja państwa w postaci prawnej ochrony własności intelektualnej (np. w postaci przepisów patentowych i ochrony znaków towarowych). Trudniej wyobrazić sobie obostrzenia dotyczące ochrony wiedzy, którą nabyli w firmach pracownicy, jednak ich mobilność oraz przenoszenie wiedzy i doświadczenia między firmami może mieć pozytywny efekt dla całej gospodarki.
• Synergy (synergia; maksymalizowanie pozytywnego efektu przez łączenie aktywów niematerialnych)


  Aktywa niematerialne zyskują na wartości, gdy mogą oddziaływać z innymi aktywami niematerialnymi. Efekt synergii sprzyja też efektowi "zwycięzca bierze wszystko" (winner-takes-all) - czyli powstawania firm o bardzo dużych udziałach rynkowych w tych branżach, w których aktywa niematerialne odgrywają znaczną rolę w sprzedaży. Z kolei efekt synergii i pozytywne efekty zewnętrzne sprzyjają geograficznej koncentracji produkcji, np. w największych miastach.
• Scalability (skalowalność, możliwość pomnażania bez zwiększania kosztów produkcji)


  Możliwość wielokrotnego wykorzystywania bez utraty jakości. System operacyjny może być powielany w milionach kopii i żadna kopia nie będzie jakościowo gorsza. Dzięki temu Ci, którzy tworzą i patentują aktywa niematerialne, mogą czerpać korzyści z efektu skali.
• spillovers (efekty rozpowszechniania)

  Znalezienie złotego środka między ochroną własności, która będzie motywowała do inwestycji, a możliwością rozprzestrzeniania się idei, wzorów, narzędzi czy umiejętności, które będą potęgowały oddziaływanie aktywów na całe branże czy gospodarki
• Synergia (Synergy)


  Maksymalizowanie pozytywnego efektu przez łączenie aktywów niematerialnych
• Efekt synergii i pozytywne efekty zewnętrzne sprzyjają geograficznej koncentracji produkcji, np. w największych miastach
• Skalowalność prowadzi do koncentracji inwestycji i własności aktywów niematerialnych w kilku największych firmach, co sprawia, że próbujący włączyć się do wyścigu są nierzadko na straconej pozycji
• Inwestycje w aktywa niematerialne, na przykład w kapitał ludzki, badania i rozwój czy wzmacnianie wartości marki, zajmują coraz istotniejsze miejsce w polskiej gospodarce
• W 2020r. firmy w Polsce zainwestowały w aktywa niematerialne niemal 200 mld zł, co oznaczało, że całkowita stopa inwestycji w aktywa niematerialne wyniosła 23,6% PKB
• Aktywa niematerialne mają kluczowe znaczenie dla unowocześnienia gospodarki, a badania PIE wskazują na rosnące nakłady w tym obszarze
• 73,7% przedsiębiorstw badanych przez PIE deklarowało inwestycje w aktywa niematerialne w 2023r., a 49,5% firm deklarowało plany inwestycyjne na 2024r. obejmujące więcej niż 2 rodzaje aktywów niematerialnych
• Skomputeryzowane informacje


  Wiedza zawarta w programach komputerowych i bazach danych
• Innowacyjna własność


  Wiedza nabyta przez wydatki na badania i rozwój, które zazwyczaj prowadzą do uzyskania licencji czy patentu, wydatki na prawo własności intelektualnej oraz inne kreatywne i wynalazcze aktywności
• Kompetencje ekonomiczne


  Wiedza ucieleśniona w personelu firmy i zasobach strukturalnych, w tym wydatki na szkolenia pracowników, badania rynkowe czy zmiana struktury organizacyjnej
• W rachunkach narodowych można obecnie znaleźć jedynie wartość wydatków na skomputeryzowane informacje, nakłady na badania i rozwój, a także nakłady na prawa autorskie, licencje oraz wydatki na poszukiwania geologiczne
• Goodwill


  Wartość niematerialna, która pozostała po identyfikacji i wycenie wszystkich innych wartości materialnych i niematerialnych w firmie, która jest przedmiotem przejęcia
• Goodwill to te wartości niematerialne, których w wyniku nabycia przedsiębiorstwa nie można przyporządkować do jakichkolwiek innych aktywów czy zobowiązań
• Przykłady wartości firmy (goodwill)


  • Reputacja
  • Strategie
  • Baza klientów
  • Relacje z pracownikami
• Czynniki wpływające na wartość firmy (goodwill)

  • Silna, rozpoznawalna tożsamość marki
  • Przeszkoleni pracownicy
  • Lojalni klienci
  • Niezawodna sieć dostawców i dystrybucji
  • Funkcjonalna strona internetowa
  • Własna technologia, systemy i procesy
• Wzrost aktywów niematerialnych odpowiadał za przynajmniej jedną trzecią wzrostu gospodarczego w Polsce w latach 1995-2013
• W latach 2007-2013, a więc w czasie i bezpośrednio po kryzysie gospodarczym, wartość inwestycji w aktywa niematerialne spadła znacząco mniej niż inwestycji w aktywa materialne
• Inwestycje niematerialne i prawne są równie istotne dla sukcesu MSP, jak i dla większych przedsiębiorstw. Działania te mogą przyczynić się do wzrostu konkurencyjności, zwiększenia wartości firmy i zabezpieczenia interesów przedsiębiorstwa w długim okresie