hfd 4: de adoptie van het netvlies aan verschillende licht..

• door wat gebeurt het aanpassingen vermogen van het oog


  De aanpassing van het oog aan veranderende lichtsterkten gebeurt door de iris en het netvlies.
• Het netvlies is in staat te functioneren binnen een gebied van lichtsterkten, die variëren van 1 tot 1010. Dit is het waarnemingsgebied tussen de absolute gevoeligheidsdrempel en totale verblinding
• het netvlies reageert op 3 manieren:

  1. mechanische aanpassing: het oprichten van de kegeltjes bij sterke belichting en het terugtrekken van de staafjes naar het pigmentepitheel. Bij zwakke belichting gebeurt het tegengestelde. Dit is waargenomen bij vele vertebraten, ook bij zoogdieren.
  2. chemische aanpassing: van het netvlies omvat de afbraak en de regeneratie van de fotopigmenten, rhodopsine in de staafjes en iodopsines in de kegeltjes
  3. elektrische aanpassing: het optreden van hyperpolarisatie of depolarisatie in de fotoreceptoren en in de zenuwcellen van de retina.
• wat is lichtgevoeligheid?


  het vermogen om zwakke belichting waar te nemen.

  ≠ gezichtsscherpte -> dat overeenkomt met het vermogen om details waar te nemen. 
• gevoeligheidsdrempel


  • lichtgevoeligheid wordt uitgedrukt met behulp van de gevoeligheidsdrempel. gevoeligheid hangt af van:
  • Dit is de zwakste lichtprikkel, die nog een zenuwimpuls kan opwekken.
  • bedraagt ongeveer 100 tot 150 fotonen -> worden slechts 5 tot 10 gebruikt -> rest gaat verloren in de lichtbrekende media van het oog en tussen de staafjes en kegeltjes
• waarvan hangt de gevoeligheid:

  1. de plaats in het netvlies
  2. de ervaring van de waarnemer
  3. de oplettendheid van de waarnemer
  4. de regelmatigheid van de belichting in het gezichtsveld
• gevoeligheid van kegeltjes

  De gevoeligheid van de kegeltjes is veel kleiner dan die van de staafjes. De kegeltjes passen zich sneller aan veranderende lichtsterkte aan, maar het aanpassingsvermogen bestrijkt een kleiner gebied

  -> bezitten een hogere contrastgevoeligheid => kegeltjes zijn beter in staat om verschillen in lichtsterkte binnen het gezichtsveld waar te nemen
• gevoeligheid van staafjes

  De gevoeligheid van de staafjes is 10 tot 20 maal hoger dan die van de kegeltjes. De convergentie van 20 tot 30 staafjes op één ganglioncel zorgt er bovendien voor, dat het staafjessysteem bij veel zwakkere belichting kan werken dan het kegeltjessysteem. Bij fotopische belichting (daglicht) is al het staafjespigment opgebruikt, zodat de staafjes niet meer functioneren.
• overgang van duisternis naar licht

  aanpassing gebeurt vooral door kegeltjes

  2 fases: (zie foto p.89)

  1. snelle fase: een aanpassing op het niveau van de zenuwgeleiding, waarbij de ganse retina betrokken is.
  2. trage fase: een aanpassing/regeneratie van het iodopsine. Hierbij is enkel het gebied van de retina, dat sterker belicht wordt, betrokken.
• momentadaptatie


  Wanneer de verstoring van de adaptatie slechts enkele seconden duurt, dan blijft de aanpassing, die voorheen aanwezig was, behouden. Enkel de snelle fase grijpt dan plaats.

  -> vorige adaptatie bepaalde dus wat er hierna gebeurt
• overgang van licht naar duisternis

  Deze aanpassing kent ook een snelle fase, die 5 tot 10 minuten duurt, en een trage fase, die de volgende 20 tot 25 minuten in beslag neemt.
• overgang van licht naar duisternis

  Snelle fase: gevolg van een stijging van de gevoeligheid van de kegeltjes, die vlugger op gang komt dan die van de staafjes, maar slechts een beperkt gebied bestrijkt. Trage fase: resultaat van de staafjesadaptatie. Deze wordt maximaal na ongeveer 30 minuten. Er heeft zowel regeneratie van rhodopsine plaats, als ontstaan van grotere gevoeligheid op het niveau van de zenuwbanen.
• Snelle fase


  Indien men een verzwakkende lichtbundel uitsluitend op de fovea richt, dan grijpt enkel deze eerste fase van de adaptatie plaats. Deze fase kan enkel plaatsvinden bij een overgang naar relatieve duisternis. Bij volledige duisternis ontstaat er een centraal scotoom. Tijdens deze periode is er nog niet voldoende rhodopsine geregenereerd om de staafjes te doen werken.
• Trage fase wordt maximaal na ongeveer 30 minuten
• overgang van licht naar duisternis

  snelle fase

  gevolg van een stijging van de gevoeligheid van de kegeltjes, die vlugger op gang komt dan die van de staafjes, maar slechts een beperkt gebied bestrijkt. Indien men een verzwakkende lichtbundel uitsluitend op de fovea richt, dan grijpt enkel deze eerste fase van de adaptatie plaats. Deze fase kan enkel plaatsvinden bij een overgang naar relatieve duisternis. Bij volledige duisternis ontstaat er een centraal scotoom. Tijdens deze periode is er nog niet voldoende rhodopsine geregenereerd om de staafjes te doen werken.
• overgang van licht naar duisternis

  trage fase

  resultaat van de staafjesadaptatie. Deze wordt maximaal na ongeveer 30 minuten. Er heeft zowel regeneratie van rhodopsine plaats, als ontstaan van grotere gevoeligheid op het niveau van de zenuwbanen.
• Wanneer men de drempelwaarde van de lichtwaarneming onderzoekt met gekleurde stimuli, dan wordt de kleur slechts gedurende de eerste 5 tot 10 minuten waargenomen. Nadien ziet men de stimuli als wit. Dit bewijst dat de kegeltjes dan niet meer bij de waarneming betrokken zijn.
• overgang van licht naar duisternis

  De overgang wordt beïnvloed door de voorafgaande adaptatie. Bij overgang van zwak licht naar duisternis was de gevoeligheid van de kegeltjes reeds vergroot. Daardoor is de snelle fase zeer kort. Bij overgang van rood licht naar duisternis komt de adaptatie van de staafjes onmiddellijk op gang: rhodopsine wordt immers bijna niet afgebroken door rood licht.
• overgang van licht naar duisternis

  Door de hogere gevoeligheid van de staafjes (zie eerder), zal de totale gevoeligheid van de retina in duisternis over een periode van een half uur toenemen met een factor 7: de minimale intensiteit die nodig is voor een respons wordt dus 7 maal lager. Deze aanpassing verloopt niet lineair, maar volgens een sigmoïdale curve.